INDEX 339202 KWARTALNIK TOWARZYSTWA NAUKOWEGO PŁOCKIEGO Płock 4/253 2017 ISSN 0029-389X informacja dla autorów materiały do „notatek Płockich prosimy przysyłać w 1 egzemplarzu (wydruk komputerowy wraz z płytą cd), napisane zgodnie z normą (tj. 30 wierszy na stronie, 65 znaków w wierszu, bez poprawek), maksymalna objętość 15 stron wraz z przypisami. Prosimy również o krótką informację autora o sobie: wykształcenie, tytuł lub stopień naukowy, miejsce zatrudnienia, telefon i adres e-mail do wiadomości redakcji. artykuł prosimy zaopatrzyć w abstrakt w języku polskim o objętości do 250 znaków oraz zestawienie słów kluczowych (nie więcej niż 5). Prosimy o dołączenie, po przypisach, tytuł artykułu i „Summary” w języku angielskim o objętości do 300 znaków. informujemy, że wydrukowanie artykułu uwarunkowane jest uzyskaniem pozytywnej recenzji wydawniczej. redakcja „notatek Płockich” na okładce: dworzec PKP w Gostyninie rys. anna michalak Skład i druk: wydawnictwo i Poligrafia „IWANOWSKi” ul. dziewiarska 7, 09-407 Płock e-mail: [email protected] PŁOCK notatki NOTICES płockie SCIENTIFIC SOCIETY OF PŁOCK Kwartalnik towarzystwa (published since July 1956) naukowego płockiego (ukazuje się od lipca 1956 r.) 4/253 4/253 OCTOBER – DECEMBER PAździernik – grudzień 2017 2017 EDITORIAL BOARD kolegium redakcyjne WIESŁAW KOŃSKI WIESŁAW KOŃSKI (editor-IN-Chief) (redaktor naczelny) KRYSTYNA STASZEWSKA KRYSTYNA STASZEWSKA (editorial secretary) (sekretarz redakcji) MAŁGORZATA DUCh MAŁGORZATA DUCh (Language editor) (redaktor językowy) GRZEGORZ GOŁĘBIEWSKI GRZEGORZ GOŁĘBIEWSKI AGNIESZKA KRZĘTOWSKA AGNIESZKA KRZĘTOWSKA (Statistical editor) (redaktor statystyczny) ANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKI ANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKI RENATA WALCZAK RENATA WALCZAK SCIENTIFIC COUNCIL rada naukowa Prof. dr hab. sc. Zbigniew Kruszewski Prof. nadzw. dr hab. inż. Zbigniew Kruszewski (Chairman) (Przewodniczący) REV. PROF. DR hAB. AMANTIUS AKIMJAK (Slovakia) KS. PROF. DR hAB. AMANTIUS AKIMJAK (Słowacja) PROF. DR hAB. ROMUALD BRAZIS (Lithuania) PROF. DR hAB. ROMUALD BRAZIS (Litwa) DR MARIAN ChUDZYŃSKI DR MARIAN ChUDZYŃSKI REV. PROF. DR hAB. MIChAŁ M. GRZYBOWSKI KS. PROF. DR hAB. MIChAŁ M. GRZYBOWSKI dr hab. Henryka Ilgiewicz (Lithuania) dr hab. Henryka Ilgiewicz (Litwa) PROF. DR hAB. SC. JANUSZ ZIELIŃSKI PROF. DR hAB. inż. JANUSZ ZIELIŃSKI PROF. DR hAB. SC. DANIELA ŻUK PROF. DR hAB. inż. DANIELA ŻUK EDITORIAL ADDRESS: ADRES REDAKCJI: pl. Narutowicza 8 pl. Narutowicza 8 09-402 Płock 09-402 Płock tel. (0-24) 262-26-04, 366-99-50 tel. (0-24) 262-26-04, 366-99-50 e-mail:[email protected] e-mail:[email protected] www.tnp.org.pl www.tnp.org.pl list of contents spis treści bogdan popławski bogdan popławski ThE hISTORY AND ThE DEVELOPMENT hISTORIA I ZABUDOWA PARAFII OF ThE ŻYChLIN PARISh ........................................... 3 W ŻYChLINIE ............................................................. 3 igor moraczewski igor moraczewski Combat near Płock Walki W rejonie Płocka from 9Th to 16Th September 1939 ..................... 13 9-16 września 1939 R. .......................................... 13 norbert Dąbkowski norbert Dąbkowski konrad podawca konrad podawca DEVELOPMENT OF ECOLOGICAL FARMS ROZWÓJ GOSPODARSTW EKOLOGICZNYCh IN ThE PŁOCK AND GOSTYNIN COUNTIES ............ 18 W POWIECIE PŁOCKIM I GOSTYNIŃSKIM ............... 18 barbara felic barbara felic Direct Foreign Bezpośrednie inwestycje Investments in Plock ......................................... 25 zagraniczne W Płocku ..................................... 25 Agnieszka Kowalczyk Agnieszka Kowalczyk Alicja Potocka Alicja Potocka 50 Years of ThE Library Branch 50 lat działalności of ThE Warsaw University Filii Biblioteki Politechniki Warszawskiej of Technology in Płock .................................. 33 W Płocku .............................................................. 33 agnieszka krzętowska agnieszka krzętowska andrzej jagodziński andrzej jagodziński Social effects of making good use Społeczne skutki wykorzystania of ThE welfare nowego świadczenia wychowawczego „Program Family 500 Plus” Program „Rodzina 500 Plus” in ThE opinion W opinii mieszkańców of ThE Płock subregion residents ................. 40 subregionu płockiego ..................................... 40 review recenzja Piotr Gryszpanowicz, Piotr Gryszpanowicz, Bridges of Plock on ThE Vistula River Płockie mosty na WIśle (Rev. Grzegorz Gołębiewski) ..................................... 45 (Rec. Grzegorz Gołębiewski) ..................................... 45 Chronical kronika Speech ON ThE Inauguration wystąpienie Z okazji inauguracji of ThE Academic Year 2017/2018 roku akademickiego 2017/2018 Zbigniew Kruszewski ................................................ 48 Zbigniew Kruszewski ................................................ 48 Reymont’S Type of Patriotism. Reymontowski kształt patriotyzmu. XII National Assembly XXI Ogólnopolski Zlot of Reymont SChools – Zawidz KOścielny Szkół Reymontowskich – zawidz kościelny Agnieszka Jurczak ................................................... 51 Agnieszka Jurczak ................................................... 51 from ThE mourning card Z żałobnej karty adam wojtalewicz has died adam wojtalewicz nie żyje Mariusz Wojtalewicz ................................................. 54 Mariusz Wojtalewicz ................................................. 54 BIBLIOGRAPhY OF MAZOVIAN PŁOCK BIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGO for ThE period 1 X – 31 XII 2016........................... 55 za okres 1 X – 31 XII 2016 R. ................................. 55 our authors ........................................................ 72 nasi autorzy ........................................................ 72 2 Notatki Płockie • 2017 • 4/253 bogdan popławski HisToRia i ZabUDOWA PARaFii w ŻYCHLiniE Abstrakt Kościół parafialny pod wezwaniem św. Piotra i Pawła istniejący w dawnej Wsi Żychlińskiej, w średniowieczu drewniany, zlokalizowany był przy placu targowym. Po powstaniu miasta lokacyjnego wzniesiony został w 1684 r. przy rynku miasta jako murowany i powiększony po raz pierwszy w latach 1772-1782 oraz powtór- nie w 1848 r. Późnobarokowy kościół parafialny w Żychlinie, jest przykładem świadomego usytuowania na osi wytyczonej ulicy Łowickiej (obecnie Gabriela Narutowicza). Jego bryła, po zmianie wielkości rynku daw- nego miasta lokacyjnego, zamyka perspektywę tej ulicy. Równocześnie ilustruje zmiany przestrzenne jakie dokonały się w okresie ponad 200 lat w jego północnej pierzei: od sytuacji wskazanej w planie miasta loka- cyjnego, poprzez wyburzenie jatek na działce dominium, do współczesnej zabudowy Ośrodka Duszpaster- skiego z kaplicą św. Maksymiliana Kolbe Słowa kluczowe: Żychlin, kościół parafialny 1. Historia Funkcjonowała ona na pewno przed 1331 r., kiedy świątynia została zniszczona i spalona przez Krzy- Na obszarach ziemi łęczyckiej i sieradzkiej żaków2. Badacz dziejów Żychlina S. M. Zajączkowski w X-XI wieku, charakteryzującej się dużą gęstością wskazuje, że parafię założono w XII wieku, a naj- zaludnienia, powstawały różnej wielkości ośrodki później w pierwszej połowie XIII wieku3. Prawdopo- życia handlowego – zwłaszcza tam, gdzie istniał dobnym jest, że parafia istniała już przed 1306 r., gród i gdzie znajdowały się uczęszczane drogi han- kiedy to Szymon – sędzia Kujawski, otrzymał od dlowe. W XII wieku istniały już osady targowe, księcia Władysława Łokietka nadanie kilkunastu wsi w których okoliczna ludność wymieniała produkty w ziemi łęczyckiej za utracone majątki na Pomorzu rolne i leśne na towary przywożone przez wędrow- w czasie walk z Krzyżakami4. Nadanie to obejmo- nych kupców. W takich osadach w pierwszej kolej- wało wsie: Żychlin, Dobrzelin, Buszków, Zarębów, ności budowane były kościoły i klasztory, powstawa- śleszyn Wielki, Tomczyce, Pniewo, Sokołówek, ła wczesnośredniowieczna sieć parafialna ściśle świechów, Rakowiec, Skrzeszew, Raków, Wolę świe- związana z procesami osadniczymi. chowską (dziś nie istniejącą) oraz część Pleckiej Dą- Jak dotychczas nie udało się ustalić kiedy do- browy i obejmowało najprawdopodobniej teren kładnie powstała Wieś Żychlińska. Znaleziska arche- ówczesnej parafii. ologiczne świadczą jedynie o intensywnym osadnic- Powstanie parafii w sąsiednich miejscowościach twie na obszarze okolic Żychlina. Jeden z badaczy datowane jest następująco: w Kutnie na rok 1301, zagadnienia – Stanisław Marian Zajączkowski, zali- Trębkach 1303, Bedlnie 1308, Gostyninie 1380, cza wieś do najstarszych osad w prowincji łęczyckiej Osmolinie 1430, Gąbinie 1222 (pierwsze otrzyma- i wskazuje na możliwość jej powstania w końcu nie praw miejskich) i 1439 (po powtórnym otrzyma- X wieku1. niu praw miejskich), Sannikach 14415. Nie mamy także żadnych informacji o początkach Według dokumentów Archidiecezji Warszawskiej parafii żychlińskiej. Wiadomym jest jedynie, że tereny pierwotny kościół w Żychlinie (drewniany) ufundowa- Żychlina i położone w pobliżu należały do archidiece- ny został w 1418 r. przez ówczesnego właściciela zji gnieźnieńskiej i sąsiadowały z diecezją płocką oraz dóbr Wojciecha Żychlińskiego6 – podkanclerza króla poznańską, gdyż granice biskupstw na Mazowszu, Kazimierza Jagiellończyka i kanonika kościołów ka- Kujawach i Wielkopolsce, w tym ziemi łęczyckiej i sie- tedralnych w Gnieźnie, Krakowie i Poznaniu. radzkiej, zostały ustalone w XI wieku. Na obszarze W połowie XIV wieku właściciel Wsi Żychlińskiej tym fundowano nowe kościoły, ale o czasie i okolicz- i okolicznych ziem sędzia Chwał z rodu Doliwów, nościach ich powstania niewiele możemy powiedzieć. pełniący wówczas funkcję wojewody