2016 30 CIFTCIM.Pdf

2016 30 CIFTCIM.Pdf

bilimname XXX, 2016/1, 435-460 Geliş Tarihi: 20.03.2016, Yayın Tarihi: 22.04.2016 VÂCİDİYE MEDRESESİ Yrd. Doç. Dr., Üniversitesi ültesi [email protected] ÇİFTÇİ Dumlupınar İlahiyat Fak Öz - Vâcidiye Medresesi, Germiyanoğulları dönemi hükümdarlarından I. Yakub Bey devrinde burayaGermiyan tayi emirlerinden Mübârizüddin Umur b. Savcı tarafından 714 (1314 1315) tarihinde yaptırılmıştır. Medrese, AbdülvâcidVâcidiye b. Mehmed Medresesi (Molla Vâcid) adlı müderrisin n edilip burada uzun süre ders okutması ve vefatından sonra buraya defnedilmesinden dolayı ondan sonra adıyla şöhret bulmuştur. Medresenin ortası açık bir kubbeye sahip olması ve yan odalarda da aynı durumun tekrarlanması, medrese bünyesinde rasat aletlerinin kullanılacağı bir yerin varlığından söz edilmesi, Kütahya’da astronomiye ilginin eski bir gelenek olduğuna işaret eden kanıtlar ve yapıya adını veren Abdülvâcid’in alanda eser vermiş olması gibi hususlar buranın rasathane olarak da kullanılmış olabileceği şeklinde yorumlanmıştır. Özellikle pâye itibariyle düşük bir seviyeye sâhip olması dolayısıyla müderrislerinin tamamı tespit edilemeyen medrese, muhtelif zamanlarda onarımlar geçirmiş ve son olarak 1999’daki onarımın ardından Arkeoloji Müzesi’ne dönüştürülmüştür. Bu çalışmada Vâcidiye medresesi, ilk defa kullanılan bazı arşiv belgeleri ışığında, temel özelliklerinin yanı sıra mimari yapısı, rasathane olması meselesi ve müderrisleri açısından bir bütün olarak ve Anahtar kelimeler: NoDerivatives 4.0 International License. International 4.0 NoDerivatives kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır.. - Vâcidiye Medresesi, Abdülvâcid b. Mehmed (Molla Vâcid), Kütahya, Astronomi, Germiyanoğulları VÂCİDİYE MADRASAH NonCommercial - Abstract Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. - in the period of Yakub Bey who is one of the Germiyanids - Vâcidiyelords. Madrasah was built by Mübârizüddin Umur b. Savcı who is one of Germiyanids’s chieftain on 714 (1314 1315) Gayriticari he died.The Exiting Madrasah of open was roof reputated and the as same Vâcidiye in side Madrasah rooms, afterexisting Abdülvâcid of roumores b. Mehmed’s about a - (Molla Vâcid) assignment the district, his long timed lactures and being buried there when commentedplace in which that observatory the place was tools possibly can be used used as and meteorological existing of proovesobservatory about as Kutwell.ahya’s The astronomical interests was traditional and Abdülvâcid’s especiallystudy on becausethe issue, of its were low Madrasahtransformed which into not museum. all of it’s In instructorsthis work, Vâcidiye could be Madrasahidentified is extensively taken in hand asrank, a whole was besiderestored its inbasic different speciality, times the and matter after of lastits being restoration a meteoro onlogical 1999 observatoryit has been and its instructors in light of some archive documents that was used first time. Bu makale, Creative Commons Alıntı Commons Attribution Creative under a is licensed This article Mehdin ÇİFTÇİ Keywords: Astronomy, Germiyanids. Vâcidiye Madrasah, Abdülvâcid b. Mehmed (Molla Vâcid), Kütahya, Giriş Malazgirt Zaferi’nin ardından kısa bir süre içerisinde Anadolu’nun- çok büyük kısmını hâkimiyetleri altına alan Türkler, burada mahallî devletler kurmuşlar ve Anadolu’nun belli başlı şehirlerini eğitim öğretim müesseseleriyle donatıp buraları zamanının birer ilim ve kültür merkezi beylikler,haline getirmişlerdir. kuruld Anadolu Selçuklu devletinin Moğollar tarafından merkezlerindeyıkılmaya başlamasının Anadolu Selçukluardından ve Anadolu’daBüyük Selçuklu kurulan geleneklerini hemen devambütün ukları bölgelerin önemli şehirlerinde ve özellikle beylik toplayacak olan ettirmişler, ülkelerini ilmî müesseseler ile donatmışlardır. Daha sonra bu beylik ve devletlerin hemen tamamını idareleri altında Osmanoğulları da bu geleneği devam ettirecektir. İşte Beylikler döneminde yaptırılan ilmî müesseselerden biri de Kütahya bölgesine1 hâkim olan Germiyanoğulları’nınA. Genel Özellikleri inşa ettiği Vâcidiye Medresesi’dir. Vâcidiye Medreses 2 i, günümüzde Börekçiler Mahallesi’nde Kütahya Kalesi ile Hıdırlık Tepesi ve Acem Dağı3 arasındaki vadinin (Sultan Bağı Deresi), şehir düzlüğüne açıldığı alanda , Ulucami’nin4 doğu tarafında, camiye bitişik olarak bulunmaktadır. Medrese, hâkim bir tepe üzerinde olmayıp tersine kuzey ve batı ufukları kapalı bir alandadır. Umur Bey Medresesi ve Önceleri bânisi Mübârizüddin5 Umur b. Savcı’ya işaretle dendiği anlaşılan kapısının demir olmasından dolayı halkın Anadolu1 Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı Detaylı bilgi için bkz. Fahri Unan, “Anadolu Selçukluları - ve Beylikler Döneminde Eğitim”, 2 (haz. Ahmet Yaşar Ocak), Ankara: T.C. Kültür ve Turizm BakanlığıGermiyano Yayınları,ğulları 2006,Beyliğinin I, 389 Mimari399. Eserleri Mahalle adları dönemsel olarak değişebildiğinden DİAmuhtelif dönemlerde Ahi Mustafa edebilmektedir.Mahallesi (Uysal, , 211) ve Gazi Kemal Mahallesi (Fatma Kuş, “Ulucami [Kütahya Ulucamii]”, , XLII, 107) şeklinde farklılık arz |436| 3Me Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi bilimname Sayılı, “Vacidiye”, 659. Ayrıca bkz. İsmail Çiftçioğlu, “Germiyanoğulları Dönemi Kütahya XXX 4 dreseleri”, , Sy. 15 (Ağustos 2006), s. düşünce platformu , 2016/1 165. DİA, XXVI, 5DİASayılı, “Vacidiye”, 659. Mustafa Çetin Varlık, “Kütahya”, 583; Selda Kalfazade, “Vâcidiye Medresesi”, , XLII, 409. Vâcidiye Medresesi Demir Kapı Medresesi6 adını verdiği bu yapı, Abdülvâcid b. MehmedVâcidiye (Molla MedresesiVâcid) adlı (Medrese müderrisin-i Vâcidiye) buraya tayin edilip burada uzun süre ders okutması ve vefatından sonra buraya defnedilmesinden dolayı ondan sonra de aynı isimle geçmektedir. Vâcid/Molla Vâcid Medresesi7 , Vâcidiye-i adıyla şöhret bulmuştur. Arşiv belgelerinde Kütahya , Molla Abdülvâcid8 Medresesi veya Molla Vâcid 9Camii de Yapıya 10 11 Germiyanoğlu Medresesi 12 denmiştir. Evliya Çelebi bu medreseyi adıyla 13 Emîr Sarûciyye nâm-ı diğer Vâcidiyezikretmiştir. Medresesiİstanbul’daki tarihî eserler hakkındaki çalışmalarıyla bilinen İhtifalci Mehmed Ziya ise bu medresenin14 adını şeklinde vermektedir. 6 Kütahya Şehri TTK Belleten İsmail Hakkı Uzunçarşılı, , İstanbul 1932, s. 212.Atatürk’ün Ayrıca bkz.Doğumunun Aydın Sayılı, 100. Yılına“Vacidiye Armağan: Medresesi, Küta Kütahya’dahya Bir Ortaçağ- Türk Rasathanesi”, , XII/47 Germiyanoğulları(1948), s. 655; Ara Tarihi Altun, (1300 “Kütahya’nın-1429) Türk Devri Mimarisi”, , İstanbul 1981 1982, Türklüks. 322; AraştırmalarıMustafa Çetin Dergisi Varlık,, III - , Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1974, s. XV32;- XVI.a.mlf., Asırlarda “XVI. Yüzyılda Osmanlı MedreseleriKütahya Şehri ve Eserleri”, Osman(Marmara Uysal, Üniversitesi Germiyanoğulları Fen Edebiyat Beyliğinin Fakültesi, Mimari İstanbul Eserleri 1988), s. 218; Cahit Baltacı, , I, İstanbul 2005, s. 299; Kalfazade, “Vâcidiye”,DİA 409;, XXVI, A. , Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, eş Yayınları,-Şekâiku’n 2006,-Nu‘mâniyye s. 211; Ebruve Zeyilleri: Karakaya, Hadâikü’ş “Kütahya-Şekâik (Mimari)”, 585.7 Sefîne-i Nefîse-i Mevleviyân Mehmed Mecdî - (nşr. Abdülkadir Özcan), I, Çağrı Yayınları,Kütahya İstanbul 1989, s. 66; SakıbGermiyanoğul Dede, ları Tarihi (tashih: Mehmed Arif Paşa), I III (1 c.'te 3 c.), Kahire: Mektebetu Vehbe, 1283/1866, s. 83. Ayrıca bkz. Uzunçarşılı, Osmanlı, Medreseleri72, 212; Varlık, Germiyanoğulları, 32, Beyliğinin131, 133; Mimaria.mlf., “XVI. Eserleri Yüzyılda Kütahya Şehri ve Eserleri”, 218; Altun, “Kütahya’nın Türk Devri Mimarisi”, B 322; Baltacı, , I, 299; Uysal, Evkâf-ı Haremeyn Muhasebeciliği8 Defterleri, 211; Kalfazade, (Ev.Hmh.d.) “Vâcidiye”, 409. azı İbnü’lörnekler-Emin içinTasnifi, bkz. Tevcihat Başbakanlık (İE. TCT) Osmanlı ArşiviAli Emiri (BOA): Tasnifi, I. Mahmud (A.E. I. Mahmud) Dâhiliye Nezareti, nr. Mektubi 1419, vr. Kalemi 2b, 3b; (DH. nr. 1879, MKT) vr. 4a, 5a; nr. 2892,Şura vr.-yı Devlet3a, 4a; (ŞD) Cevdet Maarif (C. MF) , nr. 1571; Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi Defterleri ,(VGM.D.) nr. 20382; , nr. 1644/11; ,Şeriyye nr. 93/19; Sicilleri (Kütahya) , nr. 88/4383; , Hadâikü’ş-:Şekâik nr. 03623.00184; nr. 03655.00018; nr. 03658.00236; Milli Kütüphane Başkanlığı,9 , nr. 02771.00010.Tuhfe-i Hattâtîn 10Mecdî , 66, 391. Müstakimzâde Süleyman Sa’deddin Efendi, (nşr. İbnülemin Mahmud 11Kemal), Ankara:Kütahya Türk Tarih Encümeni, 1928, s. 682. 12 EvliyaKalfazade, Çelebi, “Vâcidiye”, Evliya Çelebi 409; Seyahatnâmesi Karakaya, “Kütahya”, 585. |437| Germiyanoğulları13 Uzunçarşılı, Beyliğinin, 11; Kalfazade,Mimari Eserleri “Vâcidiye”, 409. , İstanbul: Devlet Matbaası, 1935, IX, 22; Uysal, bilimname - - 14 - , 211. Ayrıca bkz. Kalfazade,Bursa’dan “Vâcidiye”, Konya’ya 409. XXX düşünce platformu Seyahat“...Irak veı acem Konya ulemâ Seyayıhati sâlifesinden Hatıratından Abdülvâcid’in yaptırdığı- Emîr Sarûciyye (Umur b. , 2016/1 Savcı) nâm ı diğer Vâcidiyye Medresesi...” Bkz. İhtifalci Mehmed Ziya, (haz. Ahmet Çaycı Bayram Ürekli), Konya: Selçuklu Belediyesi Kültür Yayınları, 2010, s. 230. Mehdin ÇİFTÇİ - Câhid Baltacı, Molla Vâcid’in atandığı dönemin Yıldırım Bayezid devri 15 - belirtmektedir.(1389 1403) olduğunu belirtmekteyse de Uzunçarşılı bu dönemin muhtemelen Germiyanoğlu16 Süleyman Şah zamanı (1361 1387) olduğunu Vefat tarihinin 838 (1434) olduğundan hareketle Molla Vâcid’in Süleyman Şah zamanında17 atandığı ve Yıldırım Bayezid zamanında da bu görevde olduğu söylenebilir. 18 Medrese, bugün üzerindeki kitabesiyle beraber ayakta durmaktadır.- tarihli Halen bu medresenin giriş kapısının üst kısmında, 4 satır sülüs hatla yazılmış mermer bir levha üzerinde, boyu 66, eni 50 cm

View Full Text

Details

  • File Type
    pdf
  • Upload Time
    -
  • Content Languages
    English
  • Upload User
    Anonymous/Not logged-in
  • File Pages
    26 Page
  • File Size
    -

Download

Channel Download Status
Express Download Enable

Copyright

We respect the copyrights and intellectual property rights of all users. All uploaded documents are either original works of the uploader or authorized works of the rightful owners.

  • Not to be reproduced or distributed without explicit permission.
  • Not used for commercial purposes outside of approved use cases.
  • Not used to infringe on the rights of the original creators.
  • If you believe any content infringes your copyright, please contact us immediately.

Support

For help with questions, suggestions, or problems, please contact us