Lessons learned from the transition towards an innovative fishing technique A case study on the introduction of the pulse trawl technique in the Dutch flatfish fishery MSc Thesis report Name: Tim Haasnoot Reg.nr.: 900822295100 Study handbook code thesis: ENP-80436 January 2015 Environmental policy group Leerstoelgroep Milieubeleid Environmental Policy Group Hollandseweg 1 6706 KN Wageningen The Netherlands Tel: +31 (0) 317 484452 Fax: +31 (0) 317 483990 Niets uit dit verslag mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de hoogleraar van de leerstoelgroep Milieubeleid van Wageningen Universiteit. No part of this publication may be reproduced or published in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without prior written permission of the head of the Environmental policy group of Wageningen University, The Netherlands. SUMMARY This thesis identified the transition pathway of the pulse trawl technique on flatfish. The research focused on the period 1988 till 2014. In 1988, a ban on electric fishing was introduced, which is still in force today. Despite this ban, an innovative fishing gear was developed in the Netherlands, which used an electric stimulus to catch flatfish. Over time, this gear proved to be a good alternative to the heavily criticized conventional beam trawl. A transition of the beam trawl fleet towards the pulse trawl technique requires adaptations in the technical measures of the Common Fisheries Policy (CFP). Adjusting the technical measures in order to permanently admit the pulse trawl technique encounters a lot of resistance from other EU member states for various reasons. The goal of this case study is to use the theory on transitions to explain and understand the transition pathway of the pulse trawl technique. Data for this study were obtained through a literature survey and through interviews with people from science, the Ministry, NGOs and industry. This research contributes to our overall knowledge on how transitions proceed and provides involved actors and institutions insight in the transition pathway of the pulse trawl technique. If a better understanding is generated on how transitions work and what factors are important to realize a transition, it provides policymakers and managers insight in how they can influence the pathway of a transition towards more sustainable systems and societies. Through research it became clear that the transition pathway of the pulse trawl could be separated into two distinct time periods. The first time period shows how the pulse trawl technique was developed and tested, and tried to breakthrough in the Dutch regime. Eventually, the pulse trawl managed to breakthrough in the Dutch regime. Crucial to this breakthrough were the oil price developments and the growing criticism and concerns on the environmental impact of the conventional beam trawl. These developments exerted a lot of pressure on Dutch regime actors and institutions and stimulated the need for an innovative fishing technique that could be used as an alternative to the conventional beam trawl. Once the Dutch regime had implemented and accepted the pulse trawl technique, the second time period started. A wider introduction of the pulse trawl technique was being hampered by the ban on electric fishing. Dutch regime actors and institutions were now trying to expand the number of licenses to use the pulse trawl technique, but a wider diffusion of this technique would require changes in the European regime. However, most European member states objected a further expansion of the number of licenses for the pulse trawl technique for various reasons. As a result, Dutch regime actors and institutions kept looking for opportunities to expand the number of licenses of the pulse trawl technique, while trying to convince other European member states of the advantages and importance of this fishing technique for the Dutch flatfish cutter fleet. The research results clearly demonstrate that the transition pathway of the pulse trawl technique is continually influenced by various factors. Therefore, the transition pathway of the pulse trawl technique does not follow one specific pathway, but is build-up of a mixed transition pathway. The factors that led to this mixed transition pathway of the pulse trawl technique are: 3 • Technology-push character: a lot of attention has been paid to the development of the pulse trawl technique during the transition process, but little attention was being paid to the social aspects of the transition (cultural preferences, social practices, changing relationships). • Competition: between fishermen with and without a pulse trawl license, between EU member states on the competitiveness of their fishing fleets, and between different pulse systems. • Landscape level developments: like the oil price developments and the need for more sustainable fisheries by society. • Regime level developments: this case study clearly demonstrates that the breakthrough of an innovation in a part of the regime (NL) does not automatically imply a complete breakthrough in the regime (EU). Although there is no clear recipe for realizing transitions, this case study does provide new insights and knowledge on the course of transitions. The lessons learned from the pulse trawl case can be extrapolated to other fishery related innovations or other sectors. All this knowledge will ultimately contribute to a better understanding of transition processes. 4 SAMENVATTING Deze scriptie heeft het transitietraject van de pulskor op platvis geïdentificeerd. Het onderzoek heeft zich gericht op de periode van 1988 tot 2014. In 1988 werd er een verbod op elektrisch vissen ingevoerd binnen Europa en dit verbod is nog steeds van kracht. Ondanks dit verbod is er in Nederland een vistechniek ontwikkeld die gebruik maakt van elektrische pulsen om platvis te vangen. In de loop der tijd bleek deze vistechniek een goed alternatief voor de zwaar bekritiseerde boomkor. Een transitie van de boomkorvloot naar de pulskor vergt aanpassingen in de technische maatregelen van het gemeenschappelijk visserijbeleid (GVB). Het aanpassen van de technische maatregelen om de pulskor permanent toe te staan stuit op veel weerstand bij andere Europese lidstaten om uiteenlopende redenen. Het doel van deze casestudy is om het transitietraject van de pulskor te verklaren en te begrijpen doormiddel van de transitietheorie. Data voor deze studie zijn verkregen door een literatuurstudie en door interviews te houden met mensen vanuit de wetenschap, het ministerie, ngo’s en de visserijsector. Dit onderzoek draagt bij aan de algehele kennis over het verloop van transities en het biedt betrokken actoren en instellingen inzicht in het transitietraject van de pulskor. Het beter doorgronden van transities en alle factoren die daarvoor van belang zijn biedt beleidsmakers en managers meer inzicht in het beïnvloeden van transitietrajecten. Daarmee kunnen ze transities sturen naar duurzamere systemen en samenlevingen. Onderzoek wees uit dat het transitietraject van de pulskor het beste kan worden onderverdeeld in twee verschillende tijdsperioden. De eerste tijdsperiode laat zien hoe de pulskor werd ontwikkeld, getest en probeerde door te breken in het Nederlandse regime. Uiteindelijk wist de pulskor door te breken in het Nederlandse regime. Van cruciaal belang voor de doorbraak van de pulskor waren de olieprijsontwikkelingen en de groeiende kritiek en bezorgdheid over de milieueffecten van de boomkor. Deze ontwikkelingen oefenden veel druk uit op Nederlandse regime actoren en instellingen. Deze druk stimuleerde de behoefte naar innovatieve visserijtechnieken die als alternatief konden dienen voor de conventionele boomkor. De tweede tijdsperiode startte nadat de Nederlandse regime actoren en instellingen de pulskor hadden geïmplementeerd en geaccepteerd. Een verdere uitbreiding van de pulstechniek werd echter belemmerd door het verbod op elektrisch vissen. Nederlandse actoren en instellingen probeerden het aantal pulslicenties uit te breiden, maar een verdere uitbreiding van deze techniek vergt veranderingen in het Europese regime. Het uitbreiden van het aantal pulslicenties stuitte op protest van andere Europese lidstaten om uiteenlopende redenen. Dientengevolge probeerden de Nederlandse regime actoren en instellingen te zoeken naar allerlei mogelijkheden om het aantal pulslicenties uit te breiden. Tevens probeerden ze andere Europese lidstaten te overtuigen van de voordelen en van het belang van de pulskor voor de Nederlandse platvisvloot. De resultaten van het onderzoek laten duidelijk zien dat het transitietraject van de pulskor voortdurend word beïnvloed door allerlei factoren. Hierdoor verloopt het transitietraject van de pulskor niet volgens een vast patroon, maar bestaat het uit verschillende trajecten. De factoren die hebben geleid tot het gemengde transitietraject van de pulskor op platvis zijn: 5 • Technology push karakter: er is veel aandacht besteed aan de ontwikkeling van de pulstechnologie tijdens het transitieproces, maar er is weinig aandacht uitgegaan naar de sociale aspecten van een transitie (culturele voorkeuren, sociale praktijken, veranderende verhoudingen). • Concurrentie: tussen vissers met en zonder pulslicentie, tussen Europese lidstaten om competitiviteit visserijsector en tussen verschillende pulssystemen. • De ontwikkelingen op het landschapsniveau: zoals de olieprijsontwikkelingen