1 1 ZBORNIK RADOVA SA NAUČNOG SKUPA HISTORIJA DRŽAVE I PRAVA BiH -IZAZOVI I PERSPEKTIVE- Povodom 50 godina naučnog i publicističkog rada prof. dr. Mustafe Imamovića Tuzla, 28 – 30. novembar 2014. godine Izdavač: JU ZAVOD ZA ZAŠTITU I KORIŠTENJE KULTURNO-HISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASLIJEĐA TUZLANSKOG KANTONA Glavni i odgovorni urednik: prof. dr. Edin Mutapčić Redakcija: prof. dr. Enes Durmišević, prof. dr. Dževad Drino, doc. dr. Anita Petrović, mr. Jasmin Branković Tiraž: 300 primjeraka Tekstovi su objavljeni u formi koju su dostavili autori. -------------------------------------------------------------------- CIP - Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo 340.15(497.6+4) NAUČNI skup Historija države i prava BiH (2014 ; Tuzla) Zbornik radova sa Naučnog skupa Historija države i prava BiH : izazovi i perspektive : povodom 50 godina naučnog i publicističkog rada prof. dr. Mustafe Imamovića, Tuzla, 28-30. novembar 2014. / Naučni skup Historija države i prava BiH. - Tuzla : Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, 2017. - 368 str. : ilustr. ; 30 cm Bibliografija i bilješke uz tekst. - Bibliografija uz pojedine referate. ISBN 978-9926-8157-0-7 1. Imamović, Mustafa COBISS.BH-ID 23865606 <----------------------------------- 2 ZBORNIK RADOVA SA NAUČNOG SKUPA HISTORIJA DRŽAVE I PRAVA BiH -IZAZOVI I PERSPEKTIVE- Povodom 50 godina naučnog i publicističkog rada prof. dr. Mustafe Imamovića Tuzla, 2017. god. 3 4 5 6 Ovaj Zbornik radova rezultat je skupa što ga je povodom 50 godina naučnog i publicističkog rada prof. dr. Mustafe Imamovića od 28. do 30. novembra 2014. godine u Tuzli organizovao Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog naslijeđa Tuzlanskog kantona. U ovom Zborniku objavljujemo sve referate koji su na njemu saopšteni, uz prethodna redakcijska ujednačavanja. Cilj nam je bio pokazati stav dijela naučne javnosti prema rezultatima rada profesora Imamovića, ali istodobno objaviti rezultate naučnih istraživanja drugih naučnika o temama koje su bliske onima koje je u dosadašnjem radu istraživao profesor Imamović. Tematski radovi su podijeljeni u dvije cjeline. Prva cjelina je Historija države i prava Bosne i Hercegovine. Ona obuhvata najveći dio referata podnesenih na ovom skupu, a čiji je naziv upriličen povodom četvrtog izdanja istoimenog udžbenika za studente pravnih fakulteta autora prof. dr. Mustafe Imamovića. Drugu cjelinu predstavljaju radovi tematski svrstani pod nazivom Pravna historija Evrope i Mediterana, koji su kao što znamo predstavljali takođe trajnu inspiraciju naučnog opusa profesora Imamovića. Kao i prilikom obilježavanja 45 godina naučnog i publicističkog rada prof. dr. Mustafe Imamovića, skupa koji je održan u Gradačcu, 23.-25. oktobra 2009. godine okosnicu referata čine naučnici kojima je profesor Imamović bio mentor prilikom izrade njihovih magistarskih i doktorskih disertacija. Ovo je takođe i izraz zahvalnosti profesoru Imamoviću za nesebičnu podršku koju su oni imali tokom svojih istraživanja. Naučni skup se održao u organizaciji JU Zavod za zaštitu i korištenje kulturno- historijskog naslijeđa Tuzlanskog kantona, a pod pokroviteljstvom Federalnog ministarstva obrazovanja i nauke, kojima se najtoplije zahvaljujemo, kao i svima onima koji su doprinijeli u njegovoj realizaciji, te svakako i samim učesnicima. Redakcija 7 8 S A D R Ž A J 1. HISTORIJA DRŽAVE I PRAVA BIH Enes Durmišević Srednjovjekovna bosanska dvorska kancelarija ............................. ..13 Milica Petrović Društvena struktura srednjovjekovne Bosne ..................................27 Mehmed Bećić Da li je millet sistem ostavio trag na sudstvo u postosmanskoj Bosni i Hercegovini? ..........................................35 Fikret Karčić Odjek balkanskih ratova u Bosni i Hercegovini: promjena paradigme bošnjačkog vođstva ...................................................43 Benjamina Londrc Bojkot Jevreja u bosanskohercegovačkim gradovima 1925. godine ......51 Omer Hamzić Uloga Džafera Kulenovića u obnavljanju programa i organizaciji pokreta za autonomiju BiH 1939. ...............................................57 Ajdin Huseinspahić Pravno regulisanje vanbračne zajednice nakon drugog svjetskog rata u Bosni i Hercegovini s osvrtom na njeno uređenje de lege lata i de lege ferenda .......................................................71 Muharem Štulanović Medžella – Nova paradigma primjene kodifikovanog, šerijatskog materijalnog prava u sudstvu .....................................................97 Vedad Gurda Historijski razvoj maloljetničkih krivičnih sankcija u domaćem i uporednom krivičnom pravu ................................................. 113 Elvira Islamović Žene i rad – od privatnog do javnog .......................................... 135 Rusmir Djedović, Semir Hadžimusić Neki problemi pravnog okvira oblasti zaštite i korištenja naslijeđa Tuzlanskog kantona .................................................. 151 9 Jasmin Branković Historijska dimenzija prava ................................................... 167 Sead Selimović Položaj Bosne i Hercegovine prema jugoslavenskom ustavu 1963. godine ............................................................. 177 Hamza Karčić Da li je u BiH na sceni zamrznuti sukob?.................................... 187 Edin Mutapčić Razvoj historiografije u Bosni i Hercegovini sa posebnim osvrtom na historijsko-pravnu nauku.................................................... 197 Mersed Šljivić Historičar Mustafa Imamović.................................................. 217 2. PRAVNA HISTORIJA EVROPE I MEDITERANA Dževad Drino Rufije fest: kratak pregled povijesti rimskog naroda, kao pravni izvor........................................................................ 249 Mirela Šarac, Andrija Crnković, Tina Miletić Salvum fore recipere............................................................... 255 Samir Aličić Personifikacija pravičnosti (aequitas) na rudničkom novcu provincija Dalmacije i Panonije u vreme cara Trajana ................... 271 Miro Gardaš, Daniel Haman Regalno pravo lova i lovno zakonodavstvo u Hrvatskoj kroz povijest.............................................................................. 283 Joško Pavković „Rusija na barikadama“: revolucionarna 1905. godina.................... 299 Ehlimana Memišević Mudawwana: porodični zakon Maroka ..................................... 323 Edin Halapić Sudske doktrine .................................................................. 339 Anita Petrović Novo europsko ius commune – primjer DCFR ............................. 349 10 11 12 Enes Durmišević SREDNJOVJEKOVNA BOSANSKA DVORSKA KANCELARIJA Sažetak Vladarska kancelarija u srednjovjekovnoj Bosni, može se posmatrati i analizirati iz više uglova. Prije svega to je vladarska rezidencija, mjesto življenja i vršenja vladarskih funkcija. Kao mjesto odakle se vlada, dvor traži pokornost ne samo u političkim i vojnim stvarima, nego i u ponašanju, načinu življenja i konvencijama. Dvorsku kancelariju činili su raznovrsno osoblje, funkcionalno i hijerarhijski organizirano. Određene funkcije unutar dvorske kancelarije podrazumijevale su i izvjesni stepen znanja o bosanskom običajnom pravu, pravilima trgovine, sudskom postupku, međudržavnim odnosima, te općenito znanje o pravnim ustanovama toga vremena. Upravo su ovi „činovnici“ svoje znanje o srednjovjekovnom pravu izražavali kroz funkcije koje su obavljali u dvorskoj kancelariji, bilo da se radi o savjetodavnoj, pisarskoj ili nekoj drugoj ulozi. Dvor su sačinjavali vladar, članovi njegove porodice, krupna vlastela i nosioci dvorskih zvanja, među kojima se najčešće spominju dvorski knez (maršal), kaznac (komornik ili protovestijar), peharnik (vinotoča ili pincerna), dukatar, mitničar, globar, katunar i dr. Kada govorimo o srednjovjekovnom bosanskom pravu najznačajnija funkcija je svakako funkcija dijaka (pisara) koji se spominje i pod drugim imenima: logofet, logotet, gramatik, gramatig, igramatik i dr. Ključne riječi: vladar, bosansko pravo, dijak, povelja, bosančica Srednjovjekovna bosanska država, kao i svaka patrimonijalna država toga doba, posjedovala je dvor, mjesto odakle se upravljalo državnim poslovima. Dvor u političkom smislu (curia domini regis) sačinjavali su vladar, članovi njegove porodice, krupna vlastela i nosioci glavnih dvorskih zvanja. Svi oni sačinjavaju tijelo – savjet koji se sastajao povremeno, prema potrebama. Mada je odluke donosio vladar, ovo tijelo je imalo znatan uticaj na njegove odluke. Svi vanjskopolitički poslovi bili su koncentrirani na vladarevom dvoru. Mada je vlastelinski sabor imao određene ingerencije i uticaj na donošenje odluka, na dvoru su se vodili diplomatski pregovori i zaključivali ugovori. Dvorska (vladarska) kancelarija u srednjovjekovnoj Bosni, može se posmatrati i analizirati iz više uglova. Prije svega to je vladarska rezidencija, mjesto življenja 13 HISTORIJA DRŽAVE I PRAVA BiH - IZAZOVI I PERSPEKTIVE POVODOM 50. GODINA NAUČNOG I PUBLICISTIČKOG RADA PROF.DR. MUSTAFE IMAMOVIĆA i vršenja vladarskih funkcija. Kao mjesto odakle se vlada, dvor traži pokornost ne samo u političkim i vojnim stvarima, nego i u ponašanju, načinu življenja i konvencijama. Načelno, dvor formira i nameće kulturne obrasce, posreduje u recepciji i distribuiranju kulturnih tekovina. Na dvoru i dvorskoj sredini obitavaju oni koji su najbolji poznavaoci „svijeta“ i oni koji su najbogatiji, a time i najmoćniji. Stoga je i logično da oni nameću svoj obrazac ponašanja i življenja uopće. Jasno je da je uz dvor