COLOFON Inhoud september 2015 Het nieuwsblad is een uitgave van de Historische Vereniging Ameide en Tienho- ven en verschijnt vier keer per jaar. 3 Verenigingsnieuws ISSN: 1569 - 7800 3 In memoriam Herman Beckmann De doornen- HET BESTUUR Voorzitter: 4 Jubileum Van der Leeden Mandwerk H. van den Heuvel Voorstraat 99 4132 AP Vianen tel. 0347-355180 kroning van Vice-voorzitter: 5 Historische vereniging scoort weer D. Siegersma Fransestraat 12 4233 ED Ameide tel. 0183-602676 uitzonderlijk goed bij Rabobank Secretaris: Jeroen Bosch C.W. Broekman Broekseweg 59 4233 CT Ameide tel. 0183-601811 5 Koninklijke onderscheiding voor Penningmeester: Greet Groenendijk-den Hartog J. Stasse De Bogerd 19 4233 GN Ameide tel. 0183-602488 Algemeen adjunct: 6 Ontvangen materiaal J.A. Maatkamp Lekdijk 18 2769 GA Langerak tel. 0183-602071 Leden: 6 Reacties van lezers C. van Gelderen Prinsengracht 43 4233 ET Ameide tel. 0183-602198 J. de Gruyter-de Kruyk Voorstraat 3 4233 EA Ameide tel. 0183 609280 9 Ontwikkeling ledenbestand A. Terlouw-vd Grijn Vijf Akkers 18 4235 AH Tienhoven tel. 0183-602110 J. Verwolf Paramasiebaan 4b 4233 EX Ameide tel. 0183-601749 10 Expositie over de vroegere winkelstand in Ameide en Tienhoven BESCHERMHEER Dit is het derde artikel in de serie over dr. C.C. van Stolk, Ambachtsheer van Ameide 11 Een brief van Caspar van Baerle aan schilderijen van Jheronimus Bosch, naar Joachim van Wickevoort aanleiding van de grote overzichtsten- ERELEDEN toonstelling van 11 februari tot en met A.M. den Oudsten, C. Rijnhout, G. Streefkerk † en P. Will † 15 Neringdoenden in Ameide en Tienhoven 8 mei 2016 in ’s-Hertogenbosch. in de vorige eeuw... CORRESPONDENTIEADRES C.W. Broekman [email protected] internet: www.ameide-tienhoven.nl 39 Een gat in de Sluisedijk bij Ameide (1573) Herman Beckmann LEZINGEN EN EXCURSIES 44 De zondeval H.J. Beckmann [email protected] J.D.C. Laroo [email protected] 46 Dries van Bruggen... “Zou het er één van een kwartje worden?” REDACTIE NIEUWSBLAD et bovenstaande paneel hangt in de National Gallery in Londen. Dit werk is ongesigneerd en onge- 48 Tien lotelingen en een remplaçant uit Ameide dateerd en meet 59 bij 73,5 cm. Het paneel hing op de grote overzichtstentoonstelling van Jeroen H.J. Beckmann [email protected] 1 C. van der Grijn [email protected] en Tienhoven in de negentiende eeuw Bosch in 1967 in het Noord-Brabants Museum. In de tentoonstellingscatalogus wordt het schilderij B. Provoost [email protected] als volgt beschreven: ‘Christus zit, gekleed in een witte mantel, temidden van vier beulsknechten, 51 De doornenkroning van Jeroen Bosch van wie er een de doornenkroon vasthoudt, als een soort aureool achter Christus’ hoofd. Opvallend is dat niet A. Tukker [email protected] H slechts Christus’ gelaat een kalme rust ademt, maar dat ook de vier beulen, zelfs degene die het gewaad van Christus los schijnt te willen maken, niet de gretig-wrede bereidheid tot martelen hebben, die op andere schil- LEDENADMINISTRATIE 2 3 J. Stasse [email protected] derijen van Bosch voorkomt. De oude man , links beneden, legt zijn hand op die van Christus, de beul met de eikenloof getooide bontmuts lijkt met enige droefheid zijn hand op Christus’ schouder te leggen. Opvallend is CONTRIBUTIE verder dat Christus hier nog zijn witte gewaad draagt, in tegenstelling tot de purperen spotmantel, waarmee De contributie bedraagt minimaal €17,50 per jaar, over te maken op bankre- hij na de geseling opnieuw gekleed zal worden. Deze purperen mantel wordt hem over de schouders gehan- keningnummer NL42RABO0301952248 van de Rabobank in Ameide, t.n.v. de gen, en voor enkel met een gesp aan de hals gesloten. Het lijkt er op of Bosch zijn aanvankelijke opzet, een be- penningmeester van de vereniging. spotting van de gegeselde Christus, tijdens het schilderen gewijzigd heeft in een compositie over Christus’ be- Opzegging van het lidmaatschap dient minimaal zes weken voor het eind van het reidheid Zijn Lijden te ondergaan. verenigingsjaar te hebben plaatsgevonden. Het verenigingsjaar loopt van 1 januari Deze algemeen bewonderde Doornenkroning is ongetwijfeld een origineel werk van Bosch. Slechts over de tot en met 31 december. tijd van het ontstaan is enig verschil van mening. Tolnay en Combe achten het een werk uit de midden peri- ode: Baldass plaatst het in de overgang tussen midden- en laatste periode. Combe ziet het als het eerste van de De redactie besteedt de uiterste zorg aan de in dit nieuwsblad opgenomen artike- Passieschilderingen met halffiguren. Baldass acht het na de Antwerpse Doornenkroning ontstaan’. len. Onvolkomenheden kunnen echter voorkomen. Het bestuur van de Historische Vereniging aanvaardt dan ook geen aansprakelijkheid voor daaruit voortvloeiend ongerief. 1 Het werk is ontleend aan Mattheüs 27 : 27-31, waar beschreven wordt hoe de soldaten van Pontius Pilatus Christus spottend tot ‘koning van de Joden’ uitroepen door hem een purperen mantel om te doen en hem een doornenkroon op te zetten. De twee bovenste mannen zijn te herkennen als soldaten; de twee onderste Het is zonder voorafgaande toestemming van de auteur niet toegestaan een artikel zijn mogelijk Farizeeën. Bron: Wikipedia. Herman Beckmann (hoofdredacteur van het Nieuwsblad), Luuk 2 De man linksonder, die grijnzend naar Christus opkijkt, draagt een rode hoofddoek met daarop een halve maan (het symbool van de islam) en een zespuntige ster of delen daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te van der Leeden, Cees van der Grijn (eindredacteur van het (het symbool van het jodendom). Hiermee heeft de schilder willen aangeven dat het hier om een ongelovige gaat. Om de slechtheid van de mens en de menselijk- maken of te verveelvoudigen. Nieuwsblad) en burgemeester Coert van Ee (vlnr.) bij de presentatie heid van Christus te benadrukken, heeft de schilder de figuren op haast karikaturale wijze neergezet. In een later werk van Bosch, de Gentse kruisdraging gaat hij van de editie 2015-II van het Nieuwsblad van de Historische wat dit betreft nog een stap verder. Bron: Wikipedia. Drukwerk: Van der Perk Groot-Ammers 3 De rechter soldaat draagt een spijkerhalsband. In de late middeleeuwen werden spijkerhalsbanden gebruikt om jachthonden te beschermen tegen beten van wol- Vereniging Ameide en Tienhoven. Bron: Het Kontakt 4 juni 2015. ven en andere wilde dieren en om te voorkomen dat al dan niet kwaadaardige waakhonden elkaar te lijf zouden gaan. Bron: Wikipedia. 222222 www.ameide-tienhoven.nl | september 2015 september 2015 | www.ameide-tienhoven.nl 51 V E R E N I G I N G S N I E U W S reserveren voor een “bijzonder interessant artikel over de Brederode’s” of “unieke afbeeldingen van kerkelijke kunst”. De hoofdredacteur toonde zich een meester in het slaan van “bruggetjes”, wan- neer in dit verband de vraag aan de orde kwam in hoeverre de onderwerpen van zijn keuze ver- band hielden met de geschiedenis van Ameide en Tienhoven, zij het dat zijn collega’s de door hem bedachte constructies in veel gevallen wel heel erg wankel vonden. Het mocht de pret niet drukken: keer op keer werd bij wijze van com- promis besloten om de desbetreffende bijdragen van Herman in een volgende editie van het Nieuwblad te plaatsen, wat vervolgens ook ge- schiedde. De interesse van Herman Beckmann was niet beperkt tot de bewogen geschiedenis van het roemruchte geslacht Brederode, schilderijen van Bijbelse figuren en heiligen en antieke voorwer- pen uit kerken. Integendeel, hij deed wel eens denken aan de vroegere encyclopedisten in die zin dat hij in beginsel overal belangstelling voor had. Zo was Herman tot kort voor zijn heengaan nog bezig met het persklaar maken van twee ar- tikelen van een hoogleraar van de Rijksuniversi- teit Groningen over “de stoofpeer Brederode” en een artikel over verschillende laksoorten. Het bestuur van de Historische Vereniging Ameide en Tienhoven had zich geen meer be- kwame hoofdredacteur van het Nieuwsblad dan Herman Beckmann kunnen wensen. Hij zette In memoriam zich aldoor ten volle in om zowel de vormgeving als de inhoud van het verenigingsorgaan te ver- Herman Beckmann (1943-2015) volmaken en wist tevens te bewerkstelligen dat elke editie stipt op tijd verscheen – ook wanneer het “speciale uitgaven” betrof, zoals het op 24 “We hebben nog ruim voldoende kopij!”. Met maart van het vorig jaar in het oude stadhuis op deze woorden opende Herman Beckmann stee- de Dam in Ameide gepresenteerde “Getijden- vast de driemaandelijkse vergaderingen van de boek van Gijsbrecht van Brederode”, dat hij te- redactie van het Nieuwsblad van de Historische recht als de kroon op zijn werk beschouwde. Vereniging Ameide en Tienhoven, die altijd wer- den gehouden in zijn woning aan de Zouwendijk Men zou Herman te kort doen door op deze in Ameide, waaraan hij zeer gehecht was. Hij plaats uitsluitend aandacht te besteden aan de gaf er nooit blijk van dat de toevloed van arti- wijze waarop hij invulling gaf aan zijn hoofdre- kelen vooral te danken was aan het uitgebreide dacteurschap. Hij was immers ook een hartelijke netwerk, dat hij in de loop der jaren had opge- en voorkomende man, die veel voor anderen bouwd. Dat was zijn aard niet. over had en een wezenlijke bijdrage heeft gele- verd aan de bevordering van de camaraderie bin- Er werd tijdens de redactievergaderingen niet of nen de vereniging. nauwelijks gediscussieerd. Was dat bij wijze van hoge uitzondering wel het geval, dan ging het om Het overlijden van Hermann Beckmann is voor al bij voorbaat tot mislukken gedoemde pogin- de vereniging een immens verlies. Er zal in brede gen van zijn mederedacteuren om te verhoeden kring nog vaak met een gevoel van weemoed aan dat Herman voor de zoveelste maal ruimte zou hem worden teruggedacht. september 2015 | www.ameide-tienhoven.nl 3 Jubileum Van der Leeden Mandwerk et oude stadhuis op de Dam in Ameide bood dat in Ameide en Tienhoven “ruimte wordt geboden op zaterdag 30 mei van dit jaar in de middag- aan de verdere expansie van deze onderneming, die uren een ongebruikelijke aanblik.