JANOWSKIE KORZENIE Nr 7 1 W NUMERZE: Janowskie Korzenie J. Łukasiewicz: KAWALEROWIE VIRTUTI MILITARI ZWIĄZANI Z ZIEMIĄ JANOWSKĄ (5) ....... 2 PISMO REGIONALNE Ks. Józef Bazylak: ZARYS HISTORII PARAFII ZIEMI JANOWSKIEJ MODLIBORZYCE (DOKOŃCZENIE) .......... 4 Ks. Józef Łukasz: DZIEJE PARAFII BIAŁA (1) ........ 11 BATORZ M. Tyra: NA BIAŁEJ .................................................. 25 CHRZANÓW DZWOLA Zenon Baranowski: RODZINY W REGIONIE JANOW- SKIM NA PRZESTRZENI WIEKÓW ......... 26 GODZISZÓW JANÓW LUBELSKI Stefan Cieśliński: ZIEMIA JANOWSKA W OKRESIE POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 – MODLIBORZYCE 1864 (DZIAŁALNOŚĆ ZBROJNA) ........... 47 POTOK WIELKI Marian Tyra: ŚWIĘTO NIEPODLEGŁOŚCI ............. 53 Tomasz Żuławski: JANÓW LUBELSKI WE WRZEŚNIU 1939 R. ...................................................... 54 Wydawca: Stowarzyszenie Zenon Baranowski: REALIZACJA REFORMY 23-300 Janów Lubelski, UWŁASZCZENIOWEJ Z 1864 R. W REGIO- NIE JANOWSKIM ..................................... 63 ul. Szewska 29 Zenon Baranowski: CZY STARA POCZTA BYŁA SIE- DZIBĄ KANCELARII OBWODU ORDYNA- CJI ZAMOJSKIEJ? ................................... 74 Adres Redakcji: 23-300 Janów Lubelski, Edyta Małek: DZIEJE SZKOŁY W GODZISZOWIE .. 75 ul. M. Kopernika 49 Dariusz Kossakowski: WINNIŚMY IM PAMIĘĆ ......... 83 tel/fax (015) 872 49 50 www.janowlubelski.com Tomasz Żuławski: ŚMIERĆ PODPORUCZNIKA JANA SZTEJNBISA ............................................ 87 e-mail: [email protected] J. Łukasiewicz: GRÓB WSZYSTKICH POLAKÓW .. 90 M. Konopnicka: GROBY NASZE ............................... 92 Redaguje zespół: J. Łukasiewicz; POCZĄTEK III RZECZPOSPOLITEJ W JANOWIE .............................................. 93 Zenon Baranowski MIEJSCOWOŚCI POWIATU JANOWSKIEGO - Józef Łukasiewicz (red. nacz.) ZESTAWIENIE BIBLIOGRAFICZNE CZ. V .. 95 Korekta: BarbaraZybała W publikowanych tekstach źródłowych zachowano oryginalną pisownię. W niektórych tytuły i śródtytuły pochodzą od redakcji. Skróty redakcyjne zaznaczono: [...] Uzupełnienia od redakcji ujęto: [xxx] Nakład: 300 egz. ISSN 1731-6928 2 JANOWSKIE KORZENIE Nr 7 ks. bp Józef Zawitkowski: Bracia moi. Zachowajcie swoją tożsamość! Bądźcie sobą! Jesteście bowiem z królewskiego rodu. Nie karmiła Was dzika wilczyca. „Klucz Dawidowy usta mi otworzył Rzym nazwał człekiem...” Józef Łukasiewicz Kawalerowie Virtuti Militari związani z Ziemią Janowską (5) MAJOR Peowiaków w Urzędowie, Kraśniku i Janowie, a ROBERT BIJASIEWICZ 1901-1981 także powiatowym komendantem Strzelca. Robert Bijasiewicz urodził się 23 maja 1901 roku w Grabówce k. Urzędowa. Niedługo potem zamiesz- kał z rodzicami w Urzędowie. Tu ukończył szkołę elementarną, a potem progimnazjum. W wieku 15 lat wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej przyjmując pseudonim „Orlik", ale już rok wcze- śniej usiłował dostać się do 5 pułku piechoty Le- gionów Polskich. Brał udział w rozbrajaniu Austria- ków, W 1918 roku został komendantem Obwodu A (zachodnia część powiatu janowskiego) POW. Pod koniec tegoż roku wstąpił do tworzącego się Wojska Polskiego. Brał udział w wojnie polsko- bolszewickiej 1919-1920 w zgrupowaniu gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, w stopniu podporucz- W 1928 r. przystąpił do organizowania w nika. Z grupą mjr. Wieczorkiewicza-Scewoli brał powiecie janowskim BBWR, a od 1930 r. był kie- udział m.in. w odsieczy Lwowa. 4 lipca 1920 r. rownikiem sekretariatu tego bloku w powiecie, został ranny w bitwie pod Równem i dostał się do następnie prezesem Rady Obwodowej Obozu niewoli bolszewickiej, skąd zbiegł. Następnie, pod Zjednoczenia Narodowego. W latach 1934-1938 rozkazami kpt. Lelka-Sowy, służył w łomżyńskim pracował w kraśnickim magistracie na stanowisku batalionie Milicji Ludowej. W 1922 r. zwolniono go zastępcy sekretarza. Jednocześnie pełnił funkcję do rezerwy, powrócił do Urzędowa na gospodar- wiceprezesa Towarzystwa Szkół Średnich i człon- stwo rolne i udzielał się społecznie, m.in. pełnił ka Rady Nadzorczej Spółdzielni Szewskiej. W funkcję komendanta OSP. W latach 1926-1939 był 1938 r. został burmistrzem w Janowie Lubelskim, organizatorem i prezesem Związku Legionistów i a niedługo potem uzyskał mandat posła do Sejmu JANOWSKIE KORZENIE Nr 7 3 RP V kadencji z okręgu nr 34 (Puławy – Janów Lub.). Od początku drugiej wojny światowej Ro- bert Bijasiewicz angażował się w konspirację an- tyhitlerowską: najpierw w organizacji Orła Białego, a następnie w Służbie Zwycięstwu Polski. Współ- organizował placówki SZP w Urzędowie i Janowie (był zastępcą dowódcy do spraw organizacyjnych). Jako osoba bardzo znana na terenie Janowa zo- stał szybko zdekonspirowany. Przeniósł się zatem do Lublina, gdzie pełnił kolejno funkcje: oficera do zleceń specjalnych Komendy Okręgu ZWZ w Lu- blinie, komendanta obwodu ZWZ w Białej Podla- skiej (od wiosny 1940 do sierpnia 1940), zastępcy komendanta ZWZ w Lublinie (od lutego 1941 r.), komendanta obwodu AK w Lublinie (kwiecień - lipiec 1942 r.) oraz zastępcy szefa oddziału orga- nizacyjnego Komendy Okręgu AK w Lublinie, a od marca 1944 r. szefa tego oddziału. Należał do najbliższych współpracowników komendanta Okręgu AK - Kazimierza Tumidajskiego. Po wejściu do Lublina Armii Sowieckiej (li- piec 1944 r.), pozostał w konspiracji przyjmując pseudonim Jadzia i zamieszkał pod Lublinem. 3 listopada 1944 r. został w Lublinie aresztowany przez NKWD. Przesłuchiwany, przebywał w wię- zieniu bez procesu i wyroku. Został uwolniony w wyniku amnestii ogłoszonej przez PKWN 2 sierp- nia 1945 r. Znów podjął działalność niepodległo- ściową, tym razem w Delegaturze Sił Zbrojnych, pełniąc funkcję szefa Oddziału Organizacyjnego Lubelskiego Okręgu DSZ. Po rozwiązaniu DSZ wstąpił do WiN. Od 1947 roku działał w Demokra- tycznym Związku Walki o Niepodległość „Dzwon". Organizacja została rozbita przez UB dopiero w 1952 roku. Bijasiewicza ponownie osadzono w więzieniu, z którego został zwolniony i zrehabilito- wany w 1957 roku. Zamieszkał wówczas w Lubli- nie, pracując przez dwa lata w spółdzielni „Trans- Robert Bijasiewicz na pogrzebie kpt. Leona Zwoliń- ped", a następnie (do 1968 r.) jako kierownik skiego na janowskim cmentarzu w 1966 roku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego Pra- cowników Państwowych. Zmarł nagle 2 (lub 5) listopada 1981 r. Był odznaczony m.in. Krzyżem Srebrnym Orderu Vir- tuti Militari nr 13837, pięciokrotnie Krzyżem Wa- lecznych, Medalem Niepodległości, Krzyżem PO- W, Krzyżem AK, Złotym i Srebrnym Krzyżem Za- sługi. Spoczywa w Lublinie na cmentarzu przy ul. Lipowej. ♦ Źródła: Caban, Mańkowski: ZWZ-AK na Lubelszczyźnie, Głos Urzę- dowa 2000, Regionalista, Zwoliński L.: Pamiętnik spod strze- chy, Zdzisław Wesołowski, Ludzie Lubelskiego Okręgu AK Order Virtuti Militari i jego kawalerowie, Janów Lubelski 1640- 2000 4 JANOWSKIE KORZENIE Nr 7 Ks. Józef Bazylak Zarys historii parafii Modliborzyce (dokończ.) Praca ks. Józefa Bazylaka pochodzi z 1964 r. Dokonaliśmy w niej (za zgodą Autora) drobnych zmian redakcyjnych oraz kilka koniecznych poprawek związanych z datą lokacji miasta oraz powstania parafii. Brakujący okres ostatniego czterdziestolecia uzupełniono tekstem autorstwa ks. Leona Kuśmierczyka. Fragmenty te oznaczono gwiazdkami (). Rozdział V tania odpowiadał dość „chłodno”. Posiadał cztery Duchowni łany, a także staw, łąkę i ogród (blisko kościoła). Spadkobiercy Jana Dłuto zabrali mu kilka łanów, o Nie dysponujemy w tym zakresie komplet- których zwrot wcale się nie troszczył. Gospodar- nym materiałem tak co do wykazu duszpasterzy, stwo proboszcza prowadziła jego siostra, która jak i pełnych danych biograficznych księży. wraz z mężem mieszkała na plebanii. Z nim to Najwcześniejsze informacje dotyczące ad- bardzo często proboszcz chodził w niedzielę do karczmy i grał w karty. Lubił pić wino i piwo zarów- ministratorów parafii modliborzyckiej pochodzą z 3 XV w., a więc z tego okresu, kiedy parafia była no na plebanii, jak i w karczmie . jeszcze w Słupi. Ks. Stanisław Ligorski – 1620-1657. Pro- Do tych należą: pleban ks. Marek – boszcz w Modliborzycach od roku 1620. Prezen- wzmianka z 1458 r., pleban ks. Paweł Mroczek - towany był przez Stanisława Wioteskiego, dziedzi- wzmianka z 1532 r., pleban ks. Grzegorz Żu- ca Modliborzyc. Jako prepozyt kościoła szpitalne- go w Urzędowie, by spełnić obowiązek rezydencji, browski - wzmianka z 1555 r, ks. Chorowiecki - 4 wzmianka z 1557 r. – proboszcz w Słupi, ks. zrzekł się Modliborzyc . Franciszek - nieznanego nazwiska1. Ks. Stanisław Tutkowski - 1657 - 1688. Ks. Piotr Dąbrowski – proboszcz 1592 - Święcenia kapłańskie uzyskał w roku 1642. Pełnił 1620. Objął stanowisko w parafii modliborzyckiej, obowiązki wikariusza w kolegiacie zamojskiej. W roku 1657 uzyskał stanowisko proboszcza w Mo- będącej wówczas jeszcze w Słupi, po śmierci pro- 5 boszcza Franciszka (nazwisko i rok nie podany). dliborzycach . W Modliborzycach przebywał przez dłuższy okres czasu, bowiem jeszcze w roku 1677 Proboszcz Dąbrowski był protegowany i prezen- 6 towany przez szlachtę: Jana Sebastiana i Stani- pomagał chrzcić dzieci w parafii Biała . On też sława Alberta Stojeńskich, Krzysztofa i Dorotę uważany jest za fundatora szpitala przy kościele w Modliborzycach, który uposażył. Zapisał na ten cel Dłutów. Pozytywne wzmianki o jego działalności - 7 chorzy w czasie jego rezydencji nie umierali bez 1000 flp. Liczne kradzieże w kościele modlibo- sakramentów świętych - świadczy zarazem, iż za rzyckim za jego urzędowania, spowodowane bra- innych proboszczów nie zawsze tak bywało. Mszę kiem solidnego zamknięcia, zaniedbania w kon- św. odprawiał 4 razy tygodniowo. Choć posiadał serwacji świątyni naraziły go na krytykę wizytatora w 1682r.