Welkom Welkom 6 Ter oriëntatie 8 Kennismaking, Texel in cijfers 10 Geschiedenis, heden, toekomst 14 Overnachten 16 Eten en drinken 18 Praktische informatie 20 Onderweg op Texel Den Burg en Oost-Texel 32 Den Burg 32 De Waal 46 Oosterend 52 Oost 53 Oudeschild 56 De Koog en Zuidwest-Texel 65 De Koog 65 Ecomare 67 Den Hoorn 79 't Horntje 90 De Cocksdorp en Noord-Texel 95 De Cocksdorp 96 De Slufter 102 Polder Eijerland 106 De 15 hoogtepunten Texels ‘hoofdstad’ – het centrum van Den Burg 34 Wandeling door de charmante oude kern van het grootste dorp. Schapenboeten en tuinwallen – mijmeren in het Oude Land 42 Een wandeling door het beschermde landschap van de Hoge Berg. Vogelrijke oude polder – Waal en Burg 47 Vijf kilometer struinen door landbouwgrond en natuurreservaat. Pareltje onder de Texelse dorpen – Oosterend 54 Sfeervol dorpje rond een mooi kerkplein. 4 Kottervaartocht – op de Waddenzee 59 Krabbetjes en garnalen vangen en zonnende zeehonden bekijken. Zeehonden in een groot duinpark – Ecomare 67 Informatiecentrum over Noordzee en Waddenzee is leuk museum. Houtproductie en megawindsingel – bosgebied De Dennen 72 De windluwe kern van Nationaal Park Duinen van Texel. Klein en fijn dorp in het zuiden – Den Hoorn 80 Kuieren door het oude loodsmansdorp. Natuur in wording– wandelen langs De Hors en het strand 84 Rust en vogels op de dynamische zuidpunt van Texel. Op zoek naar smakelijke streekproducten – lekker Texels 88 Lamsvlees, asperges, speciaalbier, wijn, schapenkaas, shiitakes … Gek op plantjes en diertjes – Jac. P. Thijsse op Texel 92 Het Verkade-album van de schoolmeester maakte Texel bekend. Laatste toevluchtsoord van de Georgiërs – rond de vuurtoren 97 Texels rode icoon heeft heel wat meegemaakt. De dijk die maar niet dicht wilde – de Slufter 102 Getijdengebied met een bijna magische aantrekkingskracht. Het nieuwe land van Texel – Polder Eijerland 106 Toch wat leuke plekken in het strakke polderland. Verbeelding tussen twee zeeën – eilandkunstenaars 111 Een afwisselende tocht langs expositieruimten en ateliers. Texel in beeld 114 Register 118 Fotoverantwoording 121 Notities 122 Colofon 126 Paklijst 127 Extra-routes 128 Deze symbolen in de tekst verwijzen naar een kaart(je) Dit symbool in de tekst verwijst naar één van de 15 hoogtepunten Dit symbool in de tekst markeert een Waar voor je geld!-tip 5 Texels ‘hoofdstad’ – het centrum van Den Burg Kaart: D 8; stadsplattegrond: blz. 38 Duur: 2 à 4 uur Op mooie zomerdagen heeft dit an- mede dankzij de vele schepen die op de ders wat slaperige plaatsje een wel- rede lagen (zie blz. 58), tot een leven- haast mediterrane uitstraling. Op dig stadje. Aan het einde van de Twee- de pleinen en de straatjes die in een de Wereldoorlog werd Den Burg zwaar ring om de kerk heen liggen, is het beschoten met artillerievuur en bij de dan een drukte van belang. Langs wederopbouw zijn niet altijd even ge- de liefdevol gerestaureerde huizen lukkige keuzes gemaakt. Toch bevat het met mooie gevels slenteren drom- centrum ook nu nog gave rijen met eeu- men toeristen langs de vele leuke wenoude huisjes met prachtige gevels. winkeltjes en cafés. De terrassen De ligging ver van het strand zorgt er- liggen er op zulke dagen uitnodi- voor dat maar relatief weinig toeristen gend bij. Welkom in het hoofddorp hier verblijven; daardoor kan het hier van het eiland. dus ook heerlijk rustig zijn. Den Burg (7000 inw.), dat midden op het Ringwalburg eiland ligt, is de grootste plaats, het be- In 1415 werden aan Texel (als geheel) stuurlijke centrum en de plek waar ie- stadsrechten verleend – toen heette dereen zijn boodschappen komt doen. deze plaats al De Burgh of De Burch. Die vooraanstaande positie dankt Den Vijf à zeven eeuwen eerder was hier een Burg, dat op een in de ijstijd gevorm- cirkelvormige, beschermende burgwal de zandrug ligt, aan het verval van De aangelegd met een 30 m brede gracht. Westen, dat tot in de 16e eeuw de be- Tot op de dag van vandaag kunt u de langrijkste plaats van het eiland was. vorm daarvan zien, hoewel de wal en de Den Burg ontwikkelde zich sindsdien, gracht allang verdwenen zijn. Binnen de 34 Den Burg en Oost-Texel De haven van Oudeschild met het karakteristieke pakhuis De Fietsroute Texel van Natuurmonu- gebied van water- en weidevogels. Het menten is 35 km lang en richt zich voor- riet wordt gebruikt voor daken. namelijk op de Waddenkust en de vo- Eendenkooi bij Spang (u F 6): nog iets gelgebieden; gratis te downloaden op noordelijker, ter hoogte van poldertje www. natuurmonumenten.nl. Zandkes. Dichtbegroeide eendenkooi Wind- en kitesurfen – Surfstrandje van Natuurmonumenten. In juli/aug. bij Dijk mans huizen: IJsdijk, het club- gratis te bezoeken . huis van de windsurfclub, zie ook www. Hoge Berg, Brakestein, galerie De windsurfschooltexel.nl. Weezenplaats, De Schans: blz. 42. Waddenstrandje – Aan de noordkant van de grote jachthaven. Informatie en data Varen op een historische loodsboot – In Oudeschild is geen informatiekan- Texelstroom: zie blz. 61. toor. De VVV Texel in Den Burg ligt op Sportvissen – MS Rival: tel. 0222 31 34 4,5 km (zie blz. 41). 10, www.sportvissentexel.nl, dag. ver- Jachthaven: Haven 26, tel. 0222 32 12 27, trek 10 uur, terug 15 uur, € 22. www.waddenhaventexel.nl. Bij de jacht- Waddenvaart – Uit varen met de gar- haven is een grote speelplaats en aan nalenkotter: blz. 59. de noordkant ligt het Waddenstrandje. Voor kinderen – Bij de jachthaven is een Midzomerschans: een zaterdagavond mooie waterspeelplaats met ernaast het en zondag in tweede helft juni. Theater, leuke ‘speelwrak’ Het Piratenschip en zang, dans, literatuur, beeldende kunst een pannaveldje (voetbal, basketbal). op het gerestaureerde fort De Schans. Kleinschalig, intiem en gevarieerd. In de buurt HavenVistijn: za.-middag half aug. Jaar- Dijkmanshuizen (u G 8): dit waterrijke lijkse presentatie van de Texelse visse- reservaat ten noorden van Oudeschild rij met demonstraties, gebakken en wordt beheerd door Natuurmonumen- gerookte vis, Texelse garnalen en live- ten. Het is vooral een verblijf- en broed- muziek. 64 Klein en fijn dorp in het zuiden – Den Hoorn Kaart: C 9; oriëntatiekaartje: blz. 81 Vanaf de boot gaat de stroom au- Boeren, vissers, loodsen to’s bijna geheel naar Den Burg en Den Hoorn ligt op een keileemopdui- deels door naar De Koog of verder. king (stuwwal). Het oude dorp lag iets Wie meteen linksaf gaat komt in zuidelijker, maar werd in 1398 door Frie- het mooie zuidelijke deel van Texel. se zeerovers verwoest. Op de stuwwal Het enige dorp daar is Den Hoorn: werd het huidige dorp aangelegd, de lieflijk, relatief rustig – meer iets Herenstraat, verderop Klif geheten. Het voor de fijnproevers. wás namelijk een klif, de straat lag zo’n beetje aan zee. In latere eeuwen groei- Bijna alles dat Texel zo aantrekkelijk de het eiland aan de zuidkant, de zee maakt vindt u in en rond Den Hoorn. Het ligt nu enkele kilometers verderop. In mooist gelegen kerkje van het eiland de middeleeuwen leefde men hier van lonkt al van verre. De sfeervolle hoofd- landbouw, veeteelt en visserij. Naarmate straat is omzoomd met historische wo- ten noorden van het dorp steeds meer ningen, verwijzend naar het maritieme natte grond werd ingepolderd, kre- verleden van het dorp. In de directe om- gen de boeren de overhand. Vanaf de geving grazen schapen op groene wei- 16e eeuw groeide de scheepvaart rond landen, van elkaar gescheiden door de Texel, vooral toen in de 17e en 18e eeuw karakteristieke tuunwoallen en met hier VOC-schepen vanaf de rede van Texel en daar een schapenboet. Het strand ligt de wereldzeeën bevoeren. In die glorie- op 10 minuten fietsen en het grote duin- tijd woonden er wel honderd loodsen in gebied vraagt om heerlijke wandelin- Den Hoorn. Na de aanleg van het Noord- gen. En dan de rust … het toerisme in hollands Kanaal rond 1820 verloor het Den Hoorn wordt nooit massaal. koodswezen hier zijn betekenis. 80 Verbeelding tussen twee zeeën – Eilandkunstenaars Kaart: hele eiland; oriëntatiekaartje: blz. 113 Weg van de drukte van de grote Het werd Texel. Eind 1980 kochten ze stad, buiten het drukke verkeer el- een mooie villa aan de Rozendijk. Het ders in Nederland – in de natuur huis van de voormalige burgemeester van Texel: de kleuren van het duin, van Texel ligt tegenover de Staatsbos- de zee, de kwelder, de weilanden, sen, De Dennen. Aan de achterzijde keek alles onder het soms snel wisselen- Wolkers over de weilanden op het sche- de licht van de winderige Texelse ve, witte kerktorentje van Den Hoorn. (wolken)lucht. Hij woonde hier tot zijn dood in 2007. Vooral voor die natuur kwam schrijver/ Werken van Jan Wolkers schilder/beeldhouwer Jan Wolkers sinds Op Texel zijn twee van Wolkers’ sculptu- eind jaren 60 regelmatig op Texel. Soms ren te zien. Ter ere van Jac. P. Thijsse, de meerdere keren per jaar huurden Jan leraar die met zijn Verkade-album Texel en zijn vrouw Karina een vakantiehuisje populair had gemaakt, werd in 2003 een van mevrouw Boon, ook bekend als red- bloem van glas en staal – het Thijssemo- der van vele Georgische voortvluchtigen nument – geplant in de vijver aan de in 1945. In dat huisje, De Krukel, aan de Elemert in Den Burg. Ter gelegenheid Vuurtorenweg werkte Wolkers aan een van de voltooiing van de dijkverzwaring aantal van zijn boeken waaronder De per- langs de Waddenzee werd in 1998 een zik van onsterfelijkheid, De walgvogel, De blauwglazen golf van glas op de dijk ge- doodshoofdvlinder, De kus en Turks Fruit. plaatst. Tot Wolkers’ groot verdriet werd Omdat Wolkers en Karina niet meer in het glazen beeld vier jaar later vernield. Amsterdam wilden wonen, keken ze in Nu rest slechts de plaquette in de dijk heel Nederland naar een geschikt huis. bij Ceres , ten zuiden van Oudeschild.