Dla Turysty Ważne informacje Na terenie Gminy Lutowiska funkcjonuje ponad 60 ośrodków Gmina Lutowiska leży w strefie nadgranicznej. Ze względu na częste kontrole Gmina oferujących noclegi w różnym standardzie (hotele, pensjonaty, przeprowadzane przez funkcjonariuszy Straży Graniczej każdy turysta gospodarstwa agroturystyczne, kwatery prywatne, schroniska, powinien posiadad przy sobie dokument tożsamości. pola biwakowe) z łączną liczbą miejsc noclegowych ok. 2000. Informacja GOPR Lutowiska W większości są to obiekty całoroczne. Na gości czeka także Jeśli masz możliwośd, zwłaszcza w okresie zimowym, przed wyjściem na bogata baza gastronomiczna oferująca kuchnię regionalną, wycieczkę zasięgnij opinii ratowników o stanie szlaku i prognozie pogody. w tym dziczyznę. Pamiętaj—aura w górach bywa szczególnie zmienna. Na wszystkich, którzy lubią aktywnie spędzad czas czeka: TELEFONY ALARMOWE: 985 lub 601 100 300 145 kilometrów szlaków pieszych o zróżnicowanym stopniu trudności, prowadzących dolinami istniejących i nieistniejących wsi oraz najwyższymi partiami Bieszczadów Wysokich. Trasy wiodą m.in. na Połoninę Wetlioską, Połoninę Caryoską, Buko- we Berdo, Szeroki Wierch, Tarnicę, Małą i Wielką Rawkę, pa- smo Otrytu, dolinę Caryoskiego, Hulskiego i Krywego oraz do źródeł Sanu 106 kilometrów szlaków rowerowych prowadzących po drogach utwardzonych, szutrowych i leśnych bogata oferta dla miłośników jazdy w siodle — na terenie gminy działa 6 ośrodków jeździeckich oferujących naukę jazdy konnej, rajdy jedno i kilkudniowe, wycieczki konne, a zimą kuligi; wszystkie ośrodki prowadzą jazdy pod okiem instruktorów jeździectwa – przodowników GTJ PTTK, w większości 2 stopnia; do konnych wędrówek przygotowano 142 kilometry szlaków konnych ciekawa oferta zimowa— wyciąg narciarski w miejscowości Dwerniczek, możliwośd uprawiania narciarstwa skiturowego i biegowego oraz wędrówek na rakietach śnieżnych Informacja turystyczna bogactwo fauny i flory pozwalające na uprawianie rozmaitych Gminne Centrum Informacji w Lutowiskach form turystyki przyrodniczej. 38-713 Lutowiska 14 Tel/Fax. +48134610313 Szczegółowe informacje na temat bazy noclegowej oraz e-mail: [email protected] oferty turystycznej znajdują się na stronie internetowej www.lutowiska.pl www.lutowiska.pl Ośrodek Informacji i Edukacji Turystycznej BdPN w Lutowiskach 38-713 Lutowiska 2 Tel. +48134610350 e-mail: [email protected] www.bdpn.pl Zapraszamy URZĄD GMINY LUTOWISKA 38 - 713 Lutowiska 14 w powiat bieszczadzki, województwo podkarpackie tel.: +48 134610013 www.lutowiska.pl Bieszczady e-mail: [email protected] O nas ówczesnych Lutowisk stanowiły dwa sąsiadujące ze sobą rynki, wokół któ- rych skupiały się drewniane domy, należące przeważnie do Żydów, stanowią- Gmina Lutowiska położona jest w południowo – wschodniej części cych większośd miesz- województwa podkarpackiego, w powiecie bieszczadzkim. Jest gminą kaoców miasteczka. graniczną, sąsiadującą jednocześnie z Ukrainą i Słowacją. Swym zasię- Lutowiska utraciły giem obejmuje najwyższe partie polskich Bieszczadów oraz malowni- prawa miejskie w roku czą dolinę górnego Sanu. Połowa obszaru gminy objęta jest ścisłą 1919, lecz mimo to aż ochroną przyrody w ramach Bieszczadzkiego Parku Narodowego. do wybuchu II wojny Niezwykłe walory krajobrazowe i przyrodnicze tych terenów powodu- światowej stanowiły ją, że Lutowiska są gminą typowo turystyczną, w której można spę- znaczące centrum dzid niezapomniane chwile. handlowe i admini- stracyjne regionu. W czasie spisu ludno- Co warto zobaczyd ści w roku 1921 stwierdzono istnienie 261 domów, zamieszkałych przez 2125 Zabytkowe obiekty sakralne—cerkiew w Smolniku (nad Sanem), osób. W roku 1939 osada liczyła już ok. 3500 mieszkaoców. Lata wojenne cerkiew w Chmielu, kościół w Dwerniku i neogotycki kościół przyniosły kres świetności Lutowisk. W czerwcu 1942 gestapowcy przybyli w Lutowiskach z Ustrzyk Dolnych rozstrzelali ok. 650 miejscowych Żydów, a następnie spalili Ruiny cerkwi w miejscowości Krywe i Hulskie synagogę i większośd drewnianej zabudowy miejscowości. W latach 1945 – Zabytkowe cmentarze w miejscowościach Smolnik, Caryoskie, 1951 Lutowiska znalazły się granicach ZSRR, a nazwę wsi zmieniono na Szew- Hulskie, Dźwiniacz Górny, Beniowa, Bukowiec, Sianki, Wołosate czenko. Pierwotną nazwę przywrócono dopiero w 1957 roku. Pod koniec 1951 roku podczas tzw. wyrównywania granic osada wróciła do Polski. Lud- Ekomuzea „Trzy kultury” Lutowiskach i „W Krainie Bojków” nośd dotychczas tu mieszkającą wysiedlono, a na jej miejsce przesiedlono w Zatwarnicy mieszkaoców z terenów Sokalszczyzny i Hrubieszowszczyzny. W tym samym Trochę historii Pokazową zagrodę żubrów w Mucznem roku Lutowiska stały się siedzibą gminy. Punkty widokowe z niepowtarzalnymi panoramami w Lutowi- Nazwa Lutowiska wywodzi się od ruskiego słowa „litowyszcze”, ozna- Fauna i flora skach, Brzegach Górnych, Tarnawie Niżnej i Stuposianach czającego miejsce letnich wypasów bydła. Wieś założono w XVI wie- Imprezy cykliczne ku na prawie wołoskim w dobrach należących do rodziny Stadnickich. Obok malowniczych krajobrazów najwiekszym bogactwem naszej gminy jest Pierwsza wzmianka o Lutowiskach pochodzi z 1580 roku. Wieś uloko- wspaniała bieszczadzka przyroda. To co wyróżnia Bieszczady na tle innych Wyścigi Psich Zaprzęgów „W Krainie Wilka” (Lutowiska wana została na skrzyżowaniu uczęszczanych szlaków handlowych: gór, to wyjątkowy układ pięter roślinnych. W Bieszczadach wyróżnid można — styczeo /luty) z Sanoka do Siedmiogrodu i z Przemyśla przez Przełęcz Użocką do trzy piętra roślinne: Bieg Narciarski „W Krainie Trzech Kultur” (Lutowiska - Użgorodu. Na wschód prowadził też lokalny szlak Przez Turkę do I - piętro pogórzy, czyli dolin, sięgające do około 700 - 800 m npm styczeo/luty) Drohobycza.Na II - piętro regla dolnego sięgające do wysokości około 1150 m npm Powojenne Targi Kooskie (Lutowiska—lipiec) początku XVIII w., III - piętro połonin czyli zbiorowisk subalpejskich i alpejskich, rozciągające się Dzieo Żubra (Lutowiska—sierpieo) dzięki staraniom od górnej granicy lasu po najwyższe szczyty. Święto Jagody (Dwernik—lipiec) Ludwika Urbao- Fauna Bieszczadzka może poszczycid się 25 gatunkami ryb, wieloma gatunka- skiego – ówczesne- mi płazów (m.in. salamandra plamista i traszka górska) i gadów (m.in. jasz- Kiermasz Bojkowski (Zatwarnica—lipiec) go właściciela wsi - czurka zwinka, żmija zygzakowata, gniewosz plamisty i wąż Eskulapa), około Święto Chmielu ( Chmiel—sierpieo) Lutowiska otrzy- 200 gatunkami ptaków (m.in. orlik krzykliwy, siwerniak, orzeł przedni, dzię- mały prawa miej- cioł trójpalczasty, puchacz, drozd skalny, bocian czarny, puszczyk uralski) oraz skie. Nowe mia- 51 gatunkami steczko nazywano ssaków (w tym: pierwotnie Urbani- niedźwiedź brunat- cami. W roku 1742 miejscowośd otrzymała od króla Augusta III prawo ny, żubr, ryś, wilk, odbywania dziesięciu jarmarków rocznie (dla porównania Sanok żbik, jeleo szlachet- i Lesko miały tylko po dwa jarmarki). W XIX wieku lutowiskie jarmarki ny). Flora Biesz- słynne były w całej środkowej Europie. Handlowano głownie wołami czadzka liczy około wypasanymi na połoninach. Było to siwe, długorogie bydło, tzw. 900 gatunków, węgierskie, kupowane chętnie nawet przez kupców z zachodniej w tym 27 gatunków Europy. W czasie jarmarku całe Lutowiska zatłoczone były bydłem, roślin endemicz- jednorazowo trafiało tu nawet kilka tysięcy sztuk zwierząt. Centrum nych. .