P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz SŁAWOBORZE (118) Warszawa 2009 Autorzy: Alina Jasi ńska*, Krzysztof Bujnowski*, Anna Pasieczna**, Paweł Kwecko**, Hanna Tomassi-Morawiec**, Jerzy Król*** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska** Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemi ńska** Redaktor regionalny planszy B: Anna Gabryś-Godlewska* Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka** * – Kancelaria-Środowiska sp. z o. o., ul. Turowska 12, 05-230 Kobyłka ** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa *** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław Copyright by PIG and M Ś Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp (A. Jasi ńska, K. Bujnowski)................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (A. Jasi ńska, K. Bujnowski)...................... 4 III. Budowa geologiczna (A. Jasi ńska, K. Bujnowski) ........................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin (A. Jasi ńska, K. Bujnowski)..................................................................... 12 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (A. Jasi ńska, K. Bujnowski).................................... 15 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (A. Jasi ńska, K. Bujnowski)............... 17 VII. Warunki wodne (A. Jasi ńska, K. Bujnowski) ................................................................. 18 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 18 2. Wody podziemne.................................................................................................... 19 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 21 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Kwecko) .......................................................................... 21 2. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ........................................ 24 IX. Składowanie odpadów (J. Król)...................................................................................... 26 X. Warunki podło Ŝa budowlanego (A. Jasi ńska, K. Bujnowski)......................................... 33 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (A. Jasi ńska, K. Bujnowski) ......................................... 35 XII. Zabytki kultury (A. Jasi ńska, K. Bujnowski).................................................................. 39 XIII. Podsumowanie (A. Jasi ńska, K. Bujnowski) .................................................................. 41 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 43 I. Wst ęp Arkusz Sławoborze Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MG śP) został wykonany w Kancelarii-Środowiska sp. z o. o. (plansza A) oraz w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsi ębiorstwie Geologicznym PROXIMA SA we Wrocławiu (plansza B) w 2008 roku. Przy jego opracowywaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Sławoborze Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, w skali 1:50 000 (MGGP), wykonanym w 2003 roku w Przedsi ębiorstwie Geologicznym POLGEOL SA w Warszawie (Bujakowska i in., 2003). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski” (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (warstwy tematyczne geochemia środowiska i składowanie odpa- dów), warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adre- sowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ń- stwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu prze- strzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzysty- wane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projek- tów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykony- waniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Informacje niezb ędne do wykonania mapy zebrano w Zachodniopomorskim Urz ędzie Wojewódzkim w Szczecinie, Urz ędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomor- skiego w Szczecinie, Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Szczecinie, staro- stwach powiatowych w Gryficach, Kołobrzegu i w Świdwinie, w urz ędach gmin, w Central- nym Archiwum Geologicznym w Warszawie, Instytucie Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznaw- stwa w Puławach oraz u u Ŝytkowników złó Ŝ. Zebrane informacje uzupełniono zwiadem tere- nowym przeprowadzonym w pa ździerniku 2008 roku. Informacje dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla potrzeb komputerowej bazy danych o zło Ŝach i wyst ąpieniach kopalin. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem Sławoborze okre ślaj ą współrz ędne od 15 °30’ do 15 °45’ długo- ści geograficznej wschodniej i od 53 °50’ do 54 °00’ szeroko ści geograficznej północnej. Administracyjnie omawiany teren poło Ŝony jest w obr ębie województwa zachodniopo- morskiego i obejmuje fragmenty gmin: Ryma ń, Siemy śl i Go ścino z powiatu kołobrzeskiego, gminy Świdwin i Sławoborze z powiatu świdwi ńskiego, gmin ę Resko z powiatu łobeskiego oraz gmin ę Karlino z powiatu białogardzkiego. W podziale na jednostki fizycznogeograficzne (Kondracki, 2002) obszar arkusza Sła- woborze znajduje si ę w podprowincji Pobrze Ŝa Południowobałtyckie, makroregionie Pobrze- Ŝe Szczeci ńskie i mezoregionach: Równina Gryficka i Równina Nowogardzka. Niewielka południowo-wschodnia cz ęść terenu poło Ŝona jest w podprowincji Pojezierza Południowobał- tyckie, makroregion Pojezierze Zachodniopomorskie, mezoregion Wysoczyzna Łobeska. Rze źba północnej cz ęś ci omawianego obszaru powstała w wyniku deglacjacji l ądolodu fazy pomorskiej i odpływu wód marginalnych (sandr Sławoborza). Łuk form marginalnych przebiegaj ących w kierunku południowy zachód – północny wschód, od Kamienia Ryma ń- skiego przez Starz ę, Leszczyn do Wierzbki Dolnej, wyznacza zasi ęg kraw ędzi l ądolodu. Wi ększo ść pagórków morenowych została zniszczona przez odpływ wód, najlepiej zachowa- ły si ę one w rejonie Wierzbki Dolnej, gdzie osi ągaj ą wysoko ść 67,5 m n.p.m. Na zapleczu łuku form marginalnych, w cz ęś ci północno-zachodniej, rozwin ęła si ę rozległa strefa o zró Ŝ- nicowanych formach. Najwi ększe wyniesienie stanowi Kobyla Góra zlokalizowana na północ od Rymania (85,3 m n.p.m.). Znaczne zag ęszczenie pagórków kemowych wyst ępuje na za- chód od Drozdowa i Rymania (Raciborskie Góry i Babia Góra). Na południe od Drozdowa wyst ępuj ą pagórki morenowe martwego lodu. Pomi ędzy formami szczelinowymi i kemami wyst ępuj ą rozległe niecki i małe zagł ębienia wytopiskowe. W północnej cz ęś ci arkusza zbie- gaj ą si ę uj ścia dwóch rynien subglacjalnych – jeziora Kamienica i rzeki Dębosznicy. Cz ęść północno-wschodni ą omawianego obszaru buduje płaska i falista wysoczyzna morenowa, która od wysoko ści 62,5 m n.p.m. opada do 40 m n.p.m. na wschodzie arkusza. Na północ od Rokosowa znajduje si ę rozległa niecka wytopiskowa z pagórkami moren mar- twego lodu, a w cz ęś ci południowo-wschodniej pagórki moren czołowych recesyjnych, przy- legaj ących od północy do sto Ŝka sandrowego Lepina. W kierunku południowym od strefy form marginalnych rozci ąga si ę rozległa równina sandrowa – sandr Sławoborza. Opada ona generalnie ku południowemu zachodowi, w kierun- ku doliny marginalnej Czernicy. S ą to tereny zalesione, urozmaicone du Ŝą ilo ści ą owalnych 4 zagł ębie ń wytopiskowych i wydmami. Wysoczyzna morenowa przylegaj ąca od południa do doliny marginalnej Czernicy poło Ŝona jest na północnym skłonie Wysoczyzny Łobeskiej. Rzeźba została uformowana w czasie akumulacji fazy pomorskiej i pó źniejszych procesów denudacyjnych. Rozcina j ą na dwie cz ęś ci szlak odpływu sandrowego. Cz ęść północna to morena denna płaska, a południowa – morena falista. 313.41 313.42 a J.Resko g e Przymorskie R 313.22 B ło tn ic a Karlino Trzebiatów D ęboszn ica ta ę Biał ogard rs a P a g e Brojce R 313.33 Sławoborze a c ili g o M 314.44 M o łs t Pł oty o w a Świdwin 313.32 Resko a g e R R e g a a n l 314.45 ó p ą S 000 555 101010 151515 20 km 111 222 333 Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Sławoborze na tle jednostek fizycznogeograficznych wg. J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu Prowincja: Ni Ŝ Środkowoeuropejski Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie makroregion: Pobrze Ŝe Szczeci ńskie, mezoregiony: 313.22 Wybrze Ŝe Trzebiatowskie, 313.32 Równina Nowogardzka, 313.33 Równina Gryficka, makroregion: Pobrze Ŝe Koszali ńskie, mezoregiony: 313.41 Wybrze Ŝe Słowi ńskie, 313.42 Równina Białogardzka Podprowincja: Pojezierze Południowopomorskie, makroregion: Pojezierze Zachodniopomorskie, mezoregion: 314.44 Wysoczyzna Łobeska, 314.45 Pojezierze Drawskie Północno-zachodnia cz ęść omawianego terenu nale Ŝy do nadmorskiego regionu klima- tycznego, a południowo-wschodnia