POLISH ACADEMY OF SCIENCES COMMITTEE OF HISTORICAL SUBJECTS UNIVERSITY OF SZCZECIN STUDIA MARITIMA Edited by Edward Włodarczyk VOLUME XXV SZCZECIN 2012 Editorial Board: Agnieszka Chlebowska (Szczecin – Assistant), Jerzy Dygdała (Toruń), Andrzej Groth (Gdynia), Bolesław Hajduk (Gdańsk–Szczecin), Alina Hutnikiewicz (Szczecin), Gabriela Majewska (Gdańsk – Subeditor), Adam Makowski (Szczecin – Subeditor), Józef Stanielewicz (Szczecin), Jacek Trzoska (Gdańsk), Edward Włodarczyk (Szczecin – Editor in Chief) Reviewers: Prof. Mathias Niendorf (Greifswald), Prof. Andrzej Romanow (Gdańsk), Prof. Włodzimierz Stępiński (Szczecin) Managing Editor: Julitta Rydlewska, Jörg Hackmann, IRIMIKA Krzysztof Gołda [email protected] Proofreader: Renata Bacik Typesetter: Agnieszka.Kozioł@vp.pl Editorial Address Uniwersytet Szczeciński Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych PL 71–017 Szczecin ul. Krakowska 71–79 e-mail: [email protected] Electronic copy available at: http://www.smp.am.szczecin.pl Paper version is the primary version Abstracts of articles published in Studia Maritima are available in The Central European Journal of Social Sciences and Humanities http://cejsh.icm.edu.pl © Copyright by Polska Akademia Nauk Komitet Nauk Historycznych and Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2012 ISSN 0137-3587 WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO Nakład 100. Ark. wyd. 17,0. Ark. druk. 18,6. Format B5 CONTENTS / INHALT From the Editor ................................................................................................................ 7 PART A KRZYSZTOF GUZIKOWSKI (Szczecin) Wollin als Bischofs- und Kastellanssitz. Ende von der Glanzperiode des mächtigen Handelsemporiums an der Ostsee ........................................................................... 9 Wolin jako siedziba biskupa i kasztelana. Schyłek świetności potężnego emporium handlowego nad Bałtykiem. Streszczenie ............................................ 9 MICHAŁ KNITTER (Szczecin) Verifizierung von Schifffahrtsstatistiken des Stettiner Hafens in der zweiten Hälfte des 18. und Anfang des 19. Jahrhunderts ..............................................................23 Weryfikacja statystyk żeglugowych portu szczecińskiego w drugiej połowie XVIII i na początku XIX wieku. Streszczenie .................................................................. 23 JORDAN SIEMIANOWSKI (Toruń) The Struggle for the Norwegian Shipping Fleet and the Establishment of the Nortraship (Norwegian Shipping and Trade Mission) ................................ 51 Walka o norweską flotę handlową i założenie Nortraship (Norweskiej Misji Morskiej). Streszczenie ............................................................ 51 PART B AGNIESZKA PAWŁOWSKA (Szczecin) Ikonographie der Zunftzeichen in Pommern (17.–18. Jh.) ............................................. 81 Ikonografia godeł cechowych na Pomorzu (XVII–XVIII w.). Streszczenie ................... 81 4 KAMILA FASZCZA (Szczecin) Polish–Danish Relations in the Field of Physical Education and Sport in Period 1919–1939 in the Light of Latest Research ............................................ 91 Stosunki polsko-duńskie na płaszczyźnie sportu w latach 1919–1939 w świetle najnowszych badań. Streszczenie .......................................................... 91 WOJCIECH WICHERT (Szczecin) Gesellschaftspsychologische Ursachen der Attraktivität des Nationalsozialismus – ein polnischer Standpunkt ................................................................................ 101 Społeczno-psychologiczne przyczyny atrakcyjności narodowego socjalizmu – polski punkt widzenia. Streszczenie ................................................................. 101 TOMASZ ŚLEPOWROŃSKI (Szczecin) Das Bild eines ‚Junkers’ aus dem 19. Jahrhundert in den polnischen Geschichtssynthesen aus der Zeit der Volksrepublik Polen (bis Anfang der 1970er Jahre) ............................................................................. 113 Obraz junkra w polskich syntezach historycznych z okresu PRL (do początku lat 70. XX w.). Streszczenie ............................................................ 113 JAKUB CIECHANOWSKI (Szczecin) Target Stettin: The Allied Air Forces over Stettin 1940–1945 .................................... 125 Cel: Stettin. Powietrzne naloty alianckie na Szczecin 1940–1945. Streszczenie ........ 125 DOROTA JEDYNAK (Szczecin) Evolution of the Role of Poland in the Euro-Atlantic Security System: Beneficiary and Promoter of NATO’s “Open Door” Policy (introduction to the subject and research postulates) ....................................................................................... 141 Ewolucja roli Polski w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa – beneficjent promotor polityki „otwartych drzwi” NATO (wprowadzenie do tematu i postulaty badawcze). Streszczenie .................................................................... 141 MANJA OLSCHOWSKI (Greifswald) Das grenzüberschreitende wirtschaftliche Handeln der Zisterzienserklöster Løgumkloster, Doberan und Pelplin – Skizze eines Forschungsprojektes ........ 155 Transgraniczne działania gospodarcze klasztorów cysterskich Løgumkloster, Doberan i Pelplin – szkic projektu badawczego. Streszczenie ........................... 155 5 MATTHIAS WIDNER (Greifswald) Die Kommunikation zwischen den wendischen und preussischen Hansestädten in der zweiten Hälfte des 14. Jahrhunderts ......................................................... 171 Komunikacja między wendyjskimi i pruskimi miastami Hanzy w drugiej połowie XIV wieku. Streszczenie ........................................................ 171 KORD HENNING UBER (Greifswald) Die Religionspolitik Herzog Jakobs von Kurland unter besonderer Berücksichtigung ihrer Bedeutung für die herzoglichen Kolonialunternehmungen ....................... 181 Polityka religijna księcia Jakuba Kurlandzkiego ze szczególnym uwzględnieniem jej znaczenia dla książęcych przedsięwzięć kolonialnych. Streszczenie ............ 181 STEFAN HERFURTH (Greifswald) Die unterschiedlichen Konzepte von Freiheit in Schwedisch-Pommern. Forschungsansätze zur Entstehung, Rezeption und Verbreitung der Schwedischen Freiheit im südlichen Ostseeraum der Frühen Neuzeit .........193 Zróżnicowane koncepcje wolności na Pomorzu Szwedzkim. Stan badań nad genezą, recepcją i rozszerzeniem „szwedzkiej wolności” na południowym wybrzeżu Bałtyku we wczesnym okresie nowożytnym. Streszczenie ...................193 STEFAN STRIEGLER (Greifswald) Die „littauischen Wegeberichte“. Kognitive Karten und die Kommunikation geografischen Wissens im Mittelalter ................................................................ 205 Litewskie sprawozdania o drogach. Mapy poznawcze i przekazywanie wiedzy geograficznej w okresie średniowiecza. Streszczenie ........................... 205 MATTHIAS MÜLLER (Greifswald) A Historiographical Overview of the Study of Consumption with Particular Attention to the South-Eastern Baltic Sea Region ...............................................219 Historiograficzny przegląd badań nad konsumpcją ze szczególnym uwzględnieniem południowo-wschodniego rejonu Morza Bałtyckiego. Streszczenie ..........................................................................................................219 TORBEN KIEL (Greifswald) The German Central Power in the Revolution of 1848: Some Legal Aspects ............ 227 Niemiecka władza centralna podczas rewolucji 1848 roku. Wybrane aspekty prawne. Streszczenie ............................................................. 227 6 ODETA MIKSTAITE (Greifswald) Sowjetische Karriere für nationale Kultur? Zum Verhältnis von Sowjetisierung und Konstituierung nationaler Kultur am Beispiel des Wirkens herausragender Kulturfunktionäre der Stalin- und Chruščev-Ära in der Litauischen SSR ........................................................................................ 239 Radziecka kariera kultury narodowej? O stosunku sowietyzacji i konstytuowania się kultury narodowej na przykładzie działalności wybitnych funkcjonariuszy kultury epoki Stalina i Chruszczowa w Litewskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Streszczenie .................... 239 OLGA SASUNKEVICH (Greifswald) From Political Borders to Social Boundaries: Oral History Method in the Study of a Petty Smuggling Community on the Belarus-Lithuania border (1989–2008) ......................................................................................................... 255 Od granic politycznych do społecznych. Wykorzystanie metody przekazu ustnego w badaniach nad społecznością drobnych przemytników na granicy białorusko-litewskiej w latach 1989–2008. Streszczenie .................................. 255 STEFANIE OTTE (Greifswald) Institutional Adaptation to Cross-Border Health Care in the German-Polish Borderland ....................................................................... 269 Dostosowanie instytucjonalne do transgranicznej opieki medycznej na niemiecko-polskim pograniczu. Streszczenie ............................................... 269 ANDREAS HOHN (Greifswald) Austausch, Wandel und Anpassung des deutschen und des polnischen Gesundheitssystems im deutsch-polnischen Grenzraum – Themenschwerpunkt: GKV und Zahnersatz ...................................................... 281 Wymiana, przeobrażenia i wzajemne dostosowanie się niemieckiego i polskiego systemu opieki zdrowotnej na terenach przygranicznych. Kluczowe zagadnienia: ustawowe ubezpieczenie chorobowe i usługi protetyczne. Streszczenie ......................................................................