Bestemmingsplan Valthermond VASTGESTELD Toelichting Bestemmingsplan Valthermond 1 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding 4 Hoofdstuk 2 Huidige situatie 6 2.1 Ligging en bereikbaarheid van Valthermond 6 2.2 Ontstaan en ontwikkeling van Valthermond 6 2.3 Ruimtelijke structuur en karakteristiek 11 2.4 Bodem en waterhuishouding 17 2.5 Bevolking en woningvoorraad 17 2.6 Voorzieningen 18 2.7 Werkgelegenheid 18 Hoofdstuk 3 Beleid 20 3.1 Omgevingswet 20 3.2 Provinciaal beleid 20 3.3 Gemeentelijk beleid 28 3.3.1 Toekomstvisie Borger-Odoorn 28 3.3.2 Structuurvisie 28 3.3.3 Beleidsnota Kern en Kader 31 3.3.4 Woonplan 2010-2014 31 3.3.5 Kadernota Duurzame ontwikkeling 34 3.3.6 Groenbeleidsplan 35 3.3.7 Rioleringsplan 36 3.3.8 Toetsing aan gemeentelijk beleid 36 Hoofdstuk 4 Toekomstige ontwikkelingen 37 4.1 Woningbouw 37 4.2 Centrumgebied 39 4.3 Agrarische bedrijven 39 Hoofdstuk 5 Fysieke randvoorwaarden 40 5.1 Milieuhygiënische gesteldheid van de bodem 40 5.2 Archeologie en cultuurhistorie 40 5.3 Water 43 5.4 Ecologie 44 5.5 Wegverkeerslawaai 49 5.6 Luchtkwaliteit 50 5.7 Externe veiligheid 51 5.7.1 Risico-inventarisatie 51 5.7.2 Risicoanalyse Buisleidingen 52 5.7.3 Overige risicobronnen 61 5.7.4 Conclusies en aanbevelingen 62 Hoofdstuk 6 Resultaten uit het planMER 66 6.1 Algemeen 66 6.2 Het voornemen 67 6.3 Effecten van het voornemen 68 6.4 Alternatief 68 6.4.1 Uitwerking alternatief naar bestemmingsplanregeling 68 6.4.2 Uitvoerbaarheid bestemmingsplan 71 Hoofdstuk 7 Juridische vormgeving 72 7.1 Algemeen 72 7.2 Opzet 72 7.3 Bestemmingen 73 Bestemmingsplan Valthermond 2 7.4 Algemene regels 79 7.5 Overgangs- en slotregels 80 Hoofdstuk 8 Economische uitvoerbaarheid 81 Hoofdstuk 9 Inspraak en overleg 82 9.1 Inleiding 82 9.2 Inspraak en vooroverlegreacties 82 9.2.1 Inspraak 82 9.2.2 Vooroverleg 84 Bestemmingsplan Valthermond 3 Hoofdstuk 1 Inleiding AANLEIDING De gemeente Borger-Odoorn heeft besloten alle verouderde en niet meer toereikende bestemmingsplannen te herzien. Daarbij is een indeling gemaakt in kernen, waarbij de oudste bestemmingsplannen het eerst aan de beurt komen en daarna de overige. Daarnaast worden aparte bestemmingsplannen opgesteld voor onder andere recreatiegebieden, bedrijventerreinen en het buitengebied. BESTEMMINGSPLAN VALTHERMOND Met dit plan worden de bestemmingsplannen voor het dorp Valthermond herzien. Voor deze kern waren verschillende bestemmingsplannen van kracht (tussen haakjes het jaar van vaststelling door de gemeenteraad): bestemmingsplan Valthermond Plaats 60 (1977); bestemmingsplan Valthermond Uitbreiding plaats 60 (1985); bestemmingsplan Valthermond Lint (1989); bestemmingsplan Valthermond Uitbreiding (Plaatsen 57, 60 en 96) (1997); enkele mini-bestemmingsplannen. De verschillen in ouderdom van de bestemmingsplannen leiden tot afwijkende regelingen voor gebieden met een vergelijkbaar karakter. Dit geeft onduidelijkheid bij de burger en komt de rechtsgelijkheid niet ten goede. De bestaande regeling in het vigerend bestemmingsplan wordt voortgezet. Het bestemmingsplan voor de kern Valthermond is enige jaren geleden opgezet en heeft zowel in 2011 als in 2013 ter inzage gelegen. Na genoemde termijnen van tervisielegging zijn meerdere verzoeken tot planaanpassing binnengekomen. Deze zienswijzen en de latere reacties zijn, voor zover nodig, indertijd in het bestemmingsplan verwerkt. In verband met het herformuleren van beleid voor (agrarische) bedrijfsvestigingen en uitbreidingen in lintbebouwing in het algemeen is vervolgens de planprocedure ‘geparkeerd’ en heeft de gemeenteraad het ontwerp-plan niet vastgesteld. Met dit plan wordt het geactualiseerde en aangevulde bestemmingsplan opnieuw ter inzage gelegd. PLANGEBIED Het nieuwe bestemmingsplan heeft betrekking op de bestaande bebouwde kom van Valthermond. Aan de zuidzijde van het lintvormige dorp is echter een deel van het buitengebied in de regeling meegenomen, conform het plan van 1989. Dit is gedaan om de agrarische bedrijven in het lint over voldoende bouwmogelijkheden te laten beschikken. Om dat te bereiken, is er nog een smalle strook bij opgenomen die tot dusverre onder het bestemmingsplan Buitengebied Odoorn (1996) viel. Bestemmingsplan Valthermond 4 JURIDISCHE VORM Qua systematiek is gekozen voor een zogenaamd globaal eindplan met gebiedsbestemmingen en met voor- en achtergevelrooilijnen. Volledigheidshalve wordt opgemerkt dat per 1 juni 2013 voor dit gebied een beheersverordening is vastgesteld. LEESWIJZER In het navolgende hoofdstuk wordt in het kort de bestaande situatie weergegeven. Hoofdstuk 3 geeft het relevante beleidskader weer. In hoofdstuk 4 zijn (de uitgangspunten voor) de toekomstige ontwikkelingen beschreven. Aspecten die samenhangen met natuurwaarden, archeologie, milieu(hygiëne), luchtkwaliteit en veiligheid zijn beschreven in hoofdstuk 5. De wijze waarop dit bestemmingsplan juridisch is vormgegeven, komt in hoofdstuk 6 aan de orde. Vervolgens wordt in de hoofdstukken 7 en 8 ingegaan op de economische en maatschappelijke uitvoerbaarheid van het plan en de resultaten van de inspraak en het overleg. Bestemmingsplan Valthermond 5 Hoofdstuk 2 Huidige situatie Dit hoofdstuk gaat in op de ligging en bereikbaarheid van Valthermond, de ontstaansgeschiedenis, de bevolkingsontwikkeling, de woningvoorraad, de aanwezige voorzieningen en de werkgelegenheid. Afsluitend wordt een beeld geschetst van de verschillende deelgebieden van het dorp. 2.1 Ligging en bereikbaarheid van Valthermond WEGEN Valthermond ligt in het veenkoloniale deel van de gemeente Borger-Odoorn. Emmen, Stadskanaal en Ter Apel zijn de dichtstbijzijnde grotere kernen. Valthermond is bereikbaar via de Drentse Mondenweg (N379, noord-zuidverbinding). In westelijke richting wordt via Valthe/Exloo/Odoorn en Klijndijk de N34 bereikt (Groningen-Emmen-Zwolle), in oostelijke richting via Nieuw-Weerdinge of Kavelingen en Musselkanaal de N366 (Veendam-Duitse grens bij Ter Apel). OPENBAAR VERVOER Openbaar vervoer is er in Valthermond in de vorm van bussen. De bus geeft (via overstappen) verbinding met Emmen, Gieten, Groningen en Stadskanaal. In Emmen en Groningen kan worden overgestapt op het spoorwegennet. 2.2 Ontstaan en ontwikkeling van Valthermond De ontwikkelingsgeschiedenis van Valthermond is goed afleesbaar in de ruimtelijke opzet van het dorp. Voor een begrip van deze ruimtelijke structuur en de cultuurhistorische waarden die ze vertegenwoordigen is het van belang stil te staan bij de landschappelijke en cultuurhistorische onderlegger. Valthermond ligt in het veenontginningslandschap. Dit gebied kent in vergelijking met de zandgronden in de gemeente een jonge bewoningsgeschiedenis. Bestemmingsplan Valthermond 6 De Valther Veenen omstreeks 1840 In de dertiende eeuw kwamen de eerste boeren vanaf de Hondsrug en vestigden zich aan de rand van het veengebied. In de loop van de tijd begon men in het noordelijke deel van het Drentse veengebied wegens gebrek aan bouwland op de zandgronden met het ontginnen van veen aan de rand van het veengebied. Het ging hierbij om individuele en weinig systematische vervening. Aan het einde van de zeventiende eeuw kwam een systematische vervening op gang. Omstreeks 1770 werd langs de provinciegrens van Groningen en Drenthe (de 'Semslinie') een begin gemaakt met het graven van het Stadskanaal, een onderneming van de stad Groningen. Doel hiervan was de omliggende veengebieden te ontsluiten en te ontginnen. Het veengebied van Zuidoost-Groningen was op dat moment al grotendeels ontgonnen, maar het Drentse Oostermoer nog niet. De grootschalige vervening begon in het noordelijke gedeelte van het veencomplex. Op regelmatige afstanden werden loodrecht op het Stadskanaal zijkanalen (diepen of monden) gegraven, die behalve voor afwatering ook voor de afvoer van gestoken turf dienden. In een korte periode is een productielandschap ontwikkeld vanuit een open en leeg veengebied. In 1833 is het plan voor afgraving van de Valther Veenen vastgesteld. In 1849 bereikte het Stadskanaal de grens van dit veengebied. De eigenaren hiervan wilden zo snel mogelijk met de winning van turf beginnen en besloten in overleg met de stad Groningen om een hoek van de Valther Venen af te snijden. Het voorste deel van Valthermond, Kavelingen genaamd loopt met een enkelkanaal scheef ten opzichte van het Stadskanaal. En zo is de verbijzondering in de ruimtelijke structuur van Valthermond ten opzichte van de andere 19de-eeuwse ontginningen in het Gronings/Drents gebied die bestaan uit loodrechte veenafgravingen tot stand gekomen. Bestemmingsplan Valthermond 7 De Valther Veenen omstreeks 1900 Na enkele kilometers buigt het enkelkanaal van de Kavelingen af naar het oorspronkelijk bedoelde tracé, waarbij vanaf dit punt twee parallel lopende diepen met een tussenzone van 200 m werden aangelegd: het Noorder- en het Zuiderdiep. In 1853 was het veen voldoende ontwaterd om de eerste turf te kunnen steken. De Kavelingen en vanaf 1865 het Noorderdiep en het Zuiderdiep werden telkens met twee veenplaatsen verlengd. De veenplaatsen waren 87,5 m breed en werden aan de buitenzijde of ‘landzijde’ twee aan twee gescheiden door een wijk (zijkanaaltje). Langs de Kavelingen werden 14 veenplaatsen uitgegeven en langs het Noorderdiep en het Zuiderdiep werden 96 veenplaatsen uitgegeven. De 96 veenplaatsen lagen dwars op de diepen en werden zo in twee stukken gehakt; de Noorder- en de Zuiderdwarsplaatsen. De nummering loopt mee met de vervening; de lage nummers aan de ‘Groningse zijde’ en de hoogste, nr. 96 aan de ‘Drentse zijde‘. Tussen de diepen lagen de vooraffen. In het midden van de vooraffe, tussen de