MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKA NA REPUBLIKA MAKEDONIJA NACIONALNA PROGRAMA ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETO VO REPUBLIKA MAKEDONIJA 2005 - 2015 Skopje, 2004 NACIONALNA PROGRAMA ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETO VO REPUBLIKA MAKEDONIJA 2005 - 2015 Avtori na Nacionalnata programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005- 2015 se ~lenovite na Nacionalnata ekspertska grupa: d-r Tale Geramit~ioski, pretsedava~ m-r Laste Spasovski d-r Zoran Velkovski d-r Hasan Ja{ari d-r Zoran T. Popovski Aspasija Haxi{~e d-r Emilija Simovska Suzana Kiranxinska d-r Xeladin Murati m-r [efket Zekoli d-r Sne`ana Adam~eska Qatif Ismaili Agim Ru{iti Traj~e \or|ijevski Izdavaweto na Nacionalnata programa za razvoj na obrazovanieto e ovozmo`eno so finansiska pomo{ od Fondacijata Institut otvoreno op{testvo - Makedonija CIP - Katalogizacija vo publikacija Narodna i univerzitetska biblioteka “Sv. Kliment Ohridski“, Skopje 37.014(497.7)“2005/2015“ NACIONALNA programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija : 2005-2015 / [izrabotila nacionalna ekspertska grupa, pretsedava~ Tale Geramit~ioski]. - Skopje : Ministerstvo za obrazovanie i nauka na Republika Makedonija, 2005. - 68 str. ; 24 sm ISBN 9989-2376-0-3 1. Geramit~ioski, Tale a) Obrazovanie - Nacionalna programa - Makedonija - 2005-2015 COBISS.MK-ID 59981322 SODR@INA I. CEL NA PROGRAMATA ...................................................................................................................... 7 II. PREDIZVICI...................................................................................................................................... 9 III. VIZIJA ................................................................................................................................................ 15 IV. MISIJA................................................................................................................................................ 17 V. VREDNOSTI I PRINCIPI VRZ KOI SE POTPIRA NACIONALNATA PROGRAMA ............... 19 VI. KLU^NI PODRA^JA ZA INTERVENCII........................................................................................ 21 1. Obrazovanie za site ..................................................................................................................... 21 Razvoj na obrazovni mo`nosti za site ........................................................................................ 21 Decentralizacija vo obrazovanieto ............................................................................................ 23 Finansirawe ................................................................................................................................... 28 Podigawe na obrazovnoto nivo na naselenieto......................................................................... 29 Zgolemuvawe na zadol`itelnoto obrazovanie .......................................................................... 33 2. Unapreduvawe na kulturata na `iveewe................................................................................. 35 Zajaknuvawe na intelektualniot rast......................................................................................... 35 Promocija na efektivna vospitno-obrazovna ustanova............................................................ 36 Unapreduvawe na nastavata i u~eweto ....................................................................................... 38 Zajaknuvawe na sistemot za inicijalna obuka i profesionalno usovr{uvawe na nastavniot i na rakovodniot kadar............................................................................................. 41 Obezbeduvawe i kontrola na kvalitetot ................................................................................... 43 Povrzuvawe na formalnoto, neformalnoto i informalnoto obrazovanie .......................... 45 Promocija na do`ivotnoto u~ewe ................................................................................................ 45 Obrazovanie na vozrasni............................................................................................................... 46 3. Zajaknuvawe na socijalnata participacija ............................................................................ 47 Aktivno gra|anstvo ......................................................................................................................... 47 Sozdavawe uslovi za dobrovolni aktivnosti............................................................................ 49 Spre~uvawe na ekskluzijata ......................................................................................................... 50 3 Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015 4. Zgolemuvawe na kompetitivnosta na makedonskoto op{testvo........................................ 52 Zajaknuvawe na istra`uvaweto i inovaciskiot sistem ........................................................... 52 Razvoj na informacisko op{testvo ............................................................................................. 53 Povrzuvawe na obrazovanieto i istra`uvaweto so pazarot na trudot ................................. 54 5. Unapreduvawe na me|unarodnata sorabotka........................................................................... 55 Demokratsko i odr`livo obrazovanie ........................................................................................ 55 Jaknewe na visokoto obrazovanie ............................................................................................... 56 Promocija na kulturniot identitet............................................................................................. 60 Integracija vo Evropskata unija .................................................................................................. 60 Zajaknuvawe na regionalnata i evropskata sorabotka ............................................................. 61 6. Upravuvawe so promenite ........................................................................................................... 62 Zajaknuvawe na kapacitetite na Ministerstvoto za obrazovanie i nauka............................ 62 Rekomponirawe na centralnite obrazovni institucii............................................................ 63 4 Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015 Nacionalnata programa e posvetena na razvivaweto i unapreduvaweto na znaewata i zajaknuvaweto na kulturata na `iveewe na gra|anite na Republika Makedonija. Taa nastojuva da dade poln pridones za ostvaruvawe na odr`liv razvoj i podobruvawe na op{testvoto i negovo afir- mirawe kako ramnopraven i respektabilen ~len vo evropskoto i svetskoto okru`uvawe. Nacionalnata programa za razvoj na obrazovanieto pomaga da se razvie efektiven obrazoven sistem koj raspolaga so mehanizmi za podgotovka na mladite i vozrasnite za site predizvici i promeni so koi }e se sudrat vo utre{ninata koja doa|a. Nacionalnata programa treba da rezultira so obrazovna arhitektura bazirana na vrednos- ti soodvetni na glavnite razvojni pravci karakteristi~ni za sovremeniot svet i dovolno mo}na da pridonese za zadovoluvawe na va`nite i urgentnite potrebi na op{testvoto, bez pritoa da se marginalizira obvrskata za za~uvuvawe na nacionalnata kultura i tradicija. Visokite standar- di vo obrazovanieto }e pridonesat za razvoj na slobodata na umot, znaeweto, inovaciite i kreativnosta kako temeli na op{testvoto, negoviot razvoj i dobrosostojbata na sekoj negov ~len. SOBRANIE NA REPUBLIKA MAKEDONIJA Skopje, 2004 5 Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015 Skopje REPUBLIKA MAKEDONIJA 6 Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015 I. CEL NA PROGRAMATA Obrazovanieto e fundamentalno ~ovekovo Ministerstvoto za obrazovanie i nauka na pravo. Toa im pru`a na decata, mladite i Republika Makedonija ima op{testvena odgovor- vozrasnite mo} kriti~ki da razmisluvaat, nost da sozdade uslovi za unapreduvawe na obra- da pravat izbor i da si go podobrat `ivo- zovanieto i mo`nosti za zgolemuvawe na dobro- tot. Go razbiva zatvoreniot krug na siro- sostojbata na gra|anite. Posledicite od aktiv- ma{tija i e klu~en element na ekonomskiot nostite {to gi prezema Ministerstvoto se dolgo- i socijalniot razvoj. ro~ni i silni i imaat direktno vlijanie vrz `i- (EFA, UNESKO) votot na sekoj gra|anin. Uslovite i mo`nostite za prevencija i kompenzacija {to Ministerstvoto gi sozdava na planot na obrazovanieto i obukata, istra`uvaweto, razvojot i afirmacijata na kul- turnite vrednosti se od su{tinsko zna~ewe za `ivotnite opredelbi na mladite i vozrasnite. Nacionalnata programa za razvoj na obrazovanieto gi predviduva dolgoro~nite potrebi na dr`avata na planot na obrazovanieto i poka`uva spremnost koja garantira deka vizijata, ideite i vrednostite {to se vo nea sodr`ani }e bidat realizirani. Strate{kata vrednost na ovoj doku- ment za sekoj gra|anin i u~esnik vo obrazovnieto e mo`nosta negovite celi i opredelbi da bidat realizirani. Programata gi predviduva idnite promeni vo lokalnata sfera, promenite vo Minister- stvoto za obrazovanie i nauka, promenite vo op{testvoto i promenite vo me|unarodnoto okru`u- vawe, produciraj}i relevantni celi koi treba da se ostvarat. Programata, isto taka, e fokusirana na upravuvaweto i vodstvoto so razvojot. Toa e neop- hodno za da se utvrdat dominantnite razvojni trendovi vo potesnoto i po{irokoto okru`uvawe i nivnoto vlijanie vrz razvojot i organizacijata na monitoringot na izleznite re{enija. Karakte- ristikite i efektivnosta na organizacijata