15 HOOFDSTUK 15 LITERATUUR Titels met een of twee auteurs zijn alfabetisch en op jaar Revision dere Formica exsecta-Gruppe und Liste der Formi- geordend. Titels met meer dan twee auteurs volgen hierop cidae Europas. – Thesis, Zürich. in chronologische volgorde. In de tekst wordt verwezen naar Agosti, D. & C.A. Collingwood 1987a A provisional list of twee auteurs als (AUTEUR1 & AUTEUR2 1996), naar meer auteurs als the Balkan ants (Hym. Formicidae) with a key to the worker (AUTEUR1 ET AL. 1996). Meer titels per jaar worden voorzien van caste. I. Synonymic list. – Mitteilungen der Schweizerischen a, b etc. Entomologischen Gesellschaft 60: 51-62. Agosti, D. & C.A. Collingwood 1987b A provisional list of Abdul-Nour, H. 1976 Les Dryininae du sud de la France the Balkan ants (Hym. Formicidae) with a key to the worker (Hym., Dryininae). Notes taxonomiques et biologiques; caste. II. Key to the worker caste, including the European description de deux nouveaux genres. – Annales de Zoologie- species without the Iberian. – Mitteilungen der Schweize- Ecologie Animale 8: 265-278. rischen Entomologischen Gesellschaft 60: 261-293. Abenius, J. 1997 Vägstekeln Arachnospila westerlundi (Hy- Ågren, L. & A.-K. Borg-Karlson 1984 Responses of Argogo- menoptera: Pompilidae) i Sverge. – Entomologisk Tidskrift rytes (Hymenoptera: Sphecidae) males to odor signals from 118: 125-129. Ophrys insectifera (Orchidaceae). Preliminary EAG and Abrahamsen, S.E. 1951 Nyere undersøgelser over danske chemical investigation. – Nova Acta Regiae Societatis Scien- gravehvepses biologi. Entomognathus brevis v.d. Lind., Crosso- tiarum Upsaliensis 3: 111-117. cerus palmipes v.d. Lind. og Crossocerus varius Wesm. – Flora Alexander, R.D. 1974 The evolution of social behavior. – og Fauna 57: 115-130. Annual Review of Ecology and Systematics 5: 325-383. Achterberg, C. van 1981 Johan George Betrem (21.III.1899- Alexander, B.A. 1990 A preliminary phylogenetic analysis of 16.vii.1980). – Entomologische Berichten, Amsterdam 41: sphecid wasps and bees. – Sphecos 20: 7-16. 134-141. Alexander, B.A. 1992 An exploratory analysis of cladistic re- Achterberg, C. van 1982 Familietabel van de Hymenoptera lationships within the superfamily Apoidea, with special re- in Noordwest-Europa. – Wetenschappelijke Mededelingen ference to sphecid wasps (Hymenoptera). – Journal of Hy- knnv 152: 1-50. menoptera Research 1: 25-61. Achterberg, C. van 1983 Notes on the Fabrician types of Alexander, R.D. & P.W. Sherman 1977 Local mate compe- Palaearctic Tiphiinae (Insecta, Hymenoptera, Tiphiidae). – tition and parental investment in social insects. – Science Steenstrupia 9: 73-74. 196: 494-500. Achterberg, C. van 1996 Broeder Virgilius Lefeber 75! – Bzzz, Alfken, J.D. 1914 Verzeichnis der Grab- und Sandwespen nieuwsbrief van de sectie Hymenoptera van de nev 4: 15-17. Nordwestdeutschlands. – Abhandlungen des Naturwissen- Achterberg, C. van & R.J.M. van Kats 2000 Revision of schaftlichen Vereins in Bremen 23: 269-290. the palaearctic Embolemidae (Hymenoptera). – Zoologische Alfken, J.D. 1915 Verzeichnis der Goldwespen (Chrysiden) Mededelingen, Leiden 74: 251-269. Nordwestdeutschlands. – Abhandlungen des Naturwissen- Adlerz, G. 1903a La proie de Methoca ichneumonides Latr. – schaftlichen Vereins in Bremen 23: 291-295. Arkiv för Zoologi 1: 255-258. Alford, D.V. 1975 Bumblebees. – Davis-Poynter, London. Adlerz, G. 1903b (1904) Lefnadsförhållenden och instinkt- Altmüller, R. 1994 Zur Verbreitung von Hornissen (Vespa er inom familjerna Pompilidae och Sphegidae. I. – Kungl. crabro) und Mittleren Wespen (Dolichovespula media) in Sv. Vet. Akademiens Handlingar 37: 1-181. Niedersachsen. – Informationsdienst Naturschutz Nieder- Adlerz, G. 1905a Den parasitiska metoden hos Chrysis vi- sachsen, Hannover 14: 122-144. ridula L. – Arkiv för Zoologi 3: 1-9. André, E 1879-1911. Species des Hyménoptères d’Europe et Adlerz, G. 1905b Methocha ichneumonoides Latr., des Lef- d’Algérie. Tome i-xi. – Beaune, Côte-d’or. nadssat och Utrecklingsstadier. – Arkiv för Zoologi 3: 1-48. Ankum, H.J. van 1870 Inlandsche sociale wespen. – Wol- Adlerz, G. 1906 Lefnadsförhållenden och instinkter inom ters, Groningen. familjerna Pompilidae och Sphegidae. II. – Kunglige Svenska Anonymus 1998a Leuke vangsten. – Bzzz, nieuwsbrief van Vetenskaps-Akademiens Handlingar 41: 1-48. de sectie Hymenoptera van de nev 7: 6-9. Adlerz, G. 1912 Lefnadsförhållanden och instinkter inom fa- Anonymus 1998b Opinion 1906. Euchroeus Latreille, 1809 miljerna Pompilidae och Sphegidae. IV. – Kunglige Svenska (Insecta, Hymenoptera): conserved; Chrysis purpurata Fa- Vetenskaps-Akademiens Handlingar 47: 1-61. bricius, 1787 (currently Euchroeus purpuratus): specific Adriaanse, A. 1943 Über eine lokale Verhaltensvariation name conserved; and Chrysis gloriosa Fabricius, 1793: spe- beim öffnen und Schließen des Nestganges durch Ammo- cific name suppressed. – Bulletin of Zoological Nomen- phila campestris Jur. (Hym.). – Entomologische Berichten, clature 55: 194-196. Amsterdam 11: 69-78. Anonymus 1999 Leuke vangsten. – Bzzz, nieuwsbrief van de Adriaanse, A. 1947 Ammophila campestris Latr. und Am- sectie Hymenoptera van de nev 9: 9-11. mophila adriaansei Wilcke, ein beitrag zur vergleichenden Antropov, A.V. 1992 On the taxonomic rank of Trypoxylon verhaltungsforschung. – Behaviour 1: 1-34. attenuatum Smith, 1851. – Entomological Review 71: 48-61. Adriaanse, A. & G.P. Baerends 1944 Het raadsel van de Aoki, S. 1982 Soldiers and altruistic dispersal in Aphids. – In: kleine rupsendoder (Ammophila campestris Jur.). – De Le- M.D. Breed, C.D. Michener & H.E. Evans (red.), The bio- vende Natuur 49: 13-19. logy of social insects, Westview Press, Boulder, Co.: 154-158. Agosti, D. 1989 Versuch einer phylogenetischen Wertung Arbouw, G.J. 1985 Subfamily Tiphiinae. – Hymenoptero- der Merkmale der Formicini (Hymenoptera, Formicidae), rum Catalogus 17: 1-157. 435 DE WESPEN EN MIEREN VAN NEDERLAND Archer, M.E. 1989 A key to the world species of the Vespinae Baroni Urbani, C. 1968b Über die eigenartige Morphologie (Hymenoptera). – Research Monograph College Ripon & der männlichen Genitalien des Genus Diplorhoptrum Mayr York St. John: 1-41. und die taxonomische Schlußfolgerungen. – Zeitschrift für Archer, M.E. 1991 Taxonomy and bionomics of the Vespa Morphologie und Ökologie der Tiere 63: 63-74. tropica group (Hym., Vespinae). – Entomologist’s Monthly Baroni Urbani, C. 1970 Über die funktionelle Monogynie Magazine 27: 225-232. der Ameise Myrmecina graminicola (Latr.). – Insectes Sociaux Archer, M.E. 1992 New information about Dolichovespula 18: 219-222. (Vespinae). – Sphecos 23: 2-4. Baroni Urbani, C. 1971 Catalogo delle specie di Formicidae Argaman, O. & H. Özbek 1992 Reclassification of Tiphi- d’Italia. – Memorie della Società Entomologica Italiana 50: idae (Hymenoptera, Aculeata) with the description of a 5-287. new subfamily from Turkey. – Turkiye Entomoloje Dergi- Baroni Urbani, C., B. Bolton & P.S. Ward 1992 The in- si 16: 3-12. ternal phylogeny of ants (Hymenoptera: Formicidae). – Sys- Arnold, G. 1908 Hymenoptera in the New Forest. – Ento- tematic Entomology 17: 301-329. mologist’s Monthly Magazine 44: 17. Baroni Urbani, C. & C.A. Collingwood 1977 The zoogeo- Arnold, G. 1910 The host of Hedychridium coriaceum, Dhb. graphy of ants (Hymenoptera, Formicidae) in northern – Entomologist’s Monthly Magazine 46: 18-19. Europe. – Acta Zoologica Fennica 152: 1-34. Arnold, G. 1929 African species of Sapygidae. – Annals of Barrett, K.E.J. (red.) 1979 Provisional atlas of the insects of the Transvaal Museum 13: 175-181. the British Isles 5. Hymenoptera: Formicidae Ants. Second Arnoud, Br. 1951 [nest in eikel L. nylanderi; melding in ver- edition. – Biological Records Centre, Huntingdon. slag maandvergaderingen Natuurhistorisch Genootschap] – Baugnée, J.-Y. 1996 Une nouvelle guêpe sociale pour la Natuurhistorisch Maandblad 40: 48-49. faune belge: Polistes bischoffi Weyrauch, 1937, trouvée en Asis, J.D., J. Tormos & S.F. Gayubo 1994 Biological ob- Gaume (Hymenoptera: Vespidae). – Bulletin et Annales de servations on Trypoxylon attenuatum and description of its la Société Royale d’Entomologie de Belgique 132: 395-398. mature larva and its natural enemy Trichrysis cyanea (Hy- Baumgarten, H.-T. 1995 Beobachtungen zum Verhalten menoptera: Sphecidae, Chrysididae). – Journal of the Kansas von Hedychrum rutilans (Hymenoptera: Chrysididae) bei Entomological Society 67: 199-207. seinem Wirt, dem Bienenwolf Philanthus triangulum (Hy- menoptera: Sphecidae). – Bembix 5: 35-37. Baerends, G.P. 1941a Fortpflanzungsverhalten und Orien- Beani, L., R. Cervo, C.M. Lorenzi & S. Turilazzi 1992 tierung der Grabwespe Ammophila campestris Jur. – Tijd- Landmark-Based Mating Systems in Four Polistes Species schrift voor Entomologie 84: 68-275. (Hymenoptera: Vespidae). – Journal of The Kansas Ento- Baerends, G.P. 1941b On the Life-History of Ammophila mological Society 65: 211-217. campestris Jur. – Proceedings Nederlandse Akademie van Beaumont, J. de 1942 Les Oxybelus de la faune Suisse. – Wetenschappen 44: 483-488. Mitteilungen der Schweizerischen Entomologischen Gesell- Baerends, G.P. 1949 Iets over de fauna van heidepaadjes. – schaft 18: 416-428. In: Besemer, A.F.H., K. Hana, N. Tinbergen & J. Wilcke Beaumont, J. de 1947 Les espèces européennes du genre Cer- (red.), In het voetspoor van Thijsse. Veenman & Zonen, opales Latr. (Hym., Pompilid.). – Mitteilungen der Schweize- Wageningen: 128-139. rischen Entomologischen Gesellschaft 20: 505-518. Baerends, G.P. 1970 De bruikbaarheid van gedragsken- Beaumont, J. de 1953 Les Gorytes