125 10, 125 32 Uit een boom vol verhalen plukte Martin Koster de vijftien beste. Vijf in het Drents, tien in het Nederlands. Deze erudiete verhalen van een zachtmoedig mens geven een inkijk in de speelse geest van de man die - met afstand – de Gerard Stout Gerard productiefste schrijver van Drenthe is. Gerard Stout (Erica,1950) publiceerde o.m. Ningtien, In paradisum, Erica waer besto bleven, Babs, Goof Petreaus, Anya, Heftig &Zachtmoedig, Gerard Stout De Avonden. Martin Koster (Avereest, 1950) richtte in 1979 het Drents letterkundig tiedschrift Roet op, Beperkt was columnist in de Provinciale Drentsche en Asser Courant, Nieuwsblad van het Noorden houdbaar en Dagblad van het Noorden. Publiceerde de dichtbundel Hotel an ’t spoor en de literaire reisgids Oostwaartsch! De beste verhalen volgens Martin Koster Beperkt houdbaar Beperkt Ter Verpoozing, Peize isbn 978-9492546-63-0 Beperkt houdbaar isbn 978-9492546-63-0 nur 303 © Gerard Stout Vormgeving: Gerard Stout Contact: [email protected] www.gerardstout.nl Druk: Biblion, Zoetermeer Eerste druk: 2020 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm, digitale bestanden of op welke wijze dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Gerard Stout Beperkt houdbaar De beste verhalen volgens Martin Koster Ter Verpoozing Veurof (Martin Koster) 6 Droesjba (1988) 8 An de reize (1993) 12 Kolde kameraod (1995) 19 Oranjekanaol (2005) 31 De steunzolen van mien va (1985) 44 Van het concert des levens (1992) 47 Mooie streek (2013) 51 Impromptu (2012) 67 Blindganger(1998) 78 Skazki (2012) 83 Wrak vee (1997) 96 Beperkt houdbaar (1997) 124 Gehakkelde aurelia (2014) 143 Quattro stagione (1994) 167 Reiger (2019) 172 Verantwoording 190 Beperkt houdbaar De beste verhalen volgens Martin Koster 20 mm 16 mm Veurof In het winternummer 2014-2015 van Drents Letterkundig Tiedschrift Roet stiet een kört artikel* van mij over mèens en schriever Gerard Stout. Zien novelles Zwak ies, In Paradisum en Apport Kasper, apport en zien roman Ningtien bint -beweer ik- het beste dat hij eschreven hef. Ze bint autobiografisch of slaagt daor stark op. Veurjaor 1985 stuurt Gerard zien eerste verhaal: De steunzolen van mien va an de redactie van Roet. Veul autobiografischer kuj het niet kriegen. Ok Ningtien is slim autobiografisch. Gerard Stout schref ok vake over de dood, zoas in In Paradisum en in De steunzolen van mien va, die allebeide ok autobiografisch bint. Het levend van de schriever zölf en de dood, deur eigen of aandermans (m/v) haand, speult een belangrieke rol in zien wark. Een aandere 6 Gerard, Gerard Reve, schref in Zelf schrijver worden (1986) : ‘het diepste, wezenlijke, en nooit afwezige thema van alle kunst is de Dood.’ Stout is in goed gezelschap. Een keuze maken uut zo’n groot oeuvre as dat van Gerard Stout, dat nog groter lek as het is deurdat Gerard niet te beroerd is um bepaolde verhalen vaker as ien keer in een boek te zetten, is stoer en makkelk. Stoer umdaj zoveule lezen mut en makkelk umdaj wat te kiezen hebt. En of de verhalen eschreven bint in het Drèents light van Erica of het Hooghaarlemmerdieks, ma’k mij gien mieter uut. Verhalen in het Engels slao’k mit liefde over. Daor bint der al de wereld van. 20 mm 16 mm Dit niet Ik neme gien heufdstokken op uut zien romans of novelles umda’k ja al zat te kiezen heb en het überhaupt gien goed idee is um parties tekst uut heur verbaand te roppen. De verhalen die in donker Afrika speult doet idem dito niet mitan umdat Stout die duustere wereld al ofdoende behaandelt in Ningtien. Wa’k ok bezik legge, bint Gerard zien variaties op de olde Drèentse boer die bij de baanderdeur een piepien smookt en voldaon uutkek over de nes. Bij Gerard is ol bes een oldere man die mit gaostok (Kocks blz. 294) of Gazelle en vake in gezelschap (dat pröt ja wat makkelijker) de neie natuur van de Onlaanden of oorlogsrelicten in Peest of trammelant op een plek nog wieder van het Paaizer huus bekek en onderdoems de dinger des giestes, um Max Douwes te citeren, besprek. Dit wel In dizze vieftien verhalen, viefe in het Drèents en tiene in het Nederlaands, ziew niet allent een macabere, mar ok een speulse Stout. In Wrak vee, een heugtepunt in het oeuvre van Stout, döt Herman, de zwiegzaome man van grandcaféholdster Anna, verslag van zien inactiviteit. De old-veemarktmitwarker vertelt over humzölf en Anna en over een hiele koppel aander volk, mar veural over Boksemgeert, die die name niet veur niks hef. In het barokke Reiger is de heufdpersoon een pensioneerd patholoog anatoom, ma’k starven as het niet waor is. Zwien op ledder, misbruuk in de karke van Rome, genocide in Afrika, alles zit der in. Zukke verhalen mag Stout meer schrieven. Martin Koster * Niet elk schot is een patries. 7 20 mm 16 mm Droesjba In de dreuge lucht die uut de koker omhoog komp, as ik op de roltrap van de St. Annatunnel stao, braandt mij de ogen. Even later stroomt kaold Scheldewater boven mij. De ziel he’k onder de arms, allent bin ik. Ik tel de stappen tot de aander kant, maar as de roltrappen op de rechteroever mij weer omhoogdraagt, bin ik vergeten hoeveul het der waren. De koker naor boven röp beelden in mij op van de metro in Moskou. Eindeloze trappen uut marmern stations omhoog en omdeel. Ik heb een fotoboek in de kast vol plaaties van kroonluchters, mozaïek, standbeelden en pilaren, met treinen die rood uut de eerde teveurschien komt. Is het de locht uut disse tunnel, of bint het de foto’s van opspeuten land, van polders en van flatgebouwen, van straoten in anbouw die an de muur tussen de reclameborden hangt, die mij an Rusland, an Iwan denken doet? Pioniers in de steppe, vergezichten in gries met bouwkranen an de horizon. Zukke foto’s staot in herdenkingsboeken van dreugleggings en in Izvestia’s van veur de glasnost. Ik slao linksof en loop langs de oever van de Schelde. De boot is vot. Ik mis mien kameraod. Even veurbij het scheepvaartmuseum lag de driemaster. Moermansk stun in zwart op het brune holt schilderd. Zarja. Het cyrillisch schrift ha’k mij in een vakantie eigen maakt. De tekens waren een geheim dat makkelijk te raoden was, maar wieder as die letters en een paar woorden wa’k nooit kommen. 8 20 mm 16 mm Midden op de boot, naost de grootste mast, is een jonge vent in de weer. Hij trekt touw deur een katrol. De giek zweit langzaam in de lengterichting van de boot. Ik kiek hum an. Asof e het vuult giet e rechtop staon en kek naor mij. Hij lacht. De mouwen van de kabeltrui trekt e naor beneden, dan stek e een sigaret op. De rook die e in mien richting blas, verweit. Hij kek. Wat zegt de slavische ogen? ‘Glasnost,’ roep ik met alle moed die in mij is, ‘droesjba.’ Ik heur de stem overslaon. Hij blef lachen, maar neugt mij niet. Is dat openheid, vrundschap? Minne gevulens en benauwd veur een ofwiezing. Heur ik nargens bij? Bij gienien? Ik steek de arm uut, hold de hand open. Dan komp e naor de loopplank en haalt e het touwgie vot dat hum van het vrije westen ofsleut. ‘Pasjalstwa.’ Hij gef mij een hand. ‘You look, you see boat?’ Hij hef grote handen. Gien ring. Op de trui is een klein rood vlaggie met golden hamer en sikkel stikt. Veur op de boot stek een kop uut een gat, een Rus kek wat der gangs is. Het loek schöf op de plek. Iwan lat mij de stuurhut zien, de radar, de meterties, kompassen en tabellen van eb en vloed. ‘Amerikanski,’ zeg e en wes op de satelietzender. Op een wiezer wes Iwan hoe wied ze uut het lood lagen in de Golf van Biskaje. ‘Stjoerm.’ Ik zeg het hum nao: ‘Stjoerm.’ Allent met Iwan bin ik kapitein op oenze boot. De kombuis is niet groter as een flinke keuken. Zes taofels en zes banken tegen de kaant. Op een plank tegen de achterwand is een televisie vastschroefd. Deur de snei op de beeldbuis zie ik flitsen van een programma van Teleac. Ondernemen veur begunners. In een hoek stiet op een brettie een kleine samowar. Iwan schenkt thee. ‘Sachar?’ vrag e. 9 20 mm 16 mm Ik wul gien ‘njet’ tegen mien Rus zeggen en drink het mierzute vocht. We praot, hebt honderden woorden neudig veur het misverstaon. Hij hef lichtgrune ogen. Iwan pakt mij bij de arm en wes met de vrije hand naor een schilderij dat tussen twee raampies hangt. Het is de Zarja. Golven met schuumkoppen, flarden an de zeilen, de boeg naor de hemel richt. Hij lat mij niet lös veur e uutpraot is. In een hoek van het schilderij stek achter de liest een kleurenfoto van het Rooie Plein. ‘Krasnaja Plosjad.’ Iwan knikt. De siepels op de Wasiliuskerk bint zowat gries en de muur om het Kremlin slat rose uut tegen de snei. Op de veurgrond staot twee jonge manlu in bont. Ze haoldt mekaar stief vast. Ik vuul dat Iwan naor mij stiet te kieken. ‘Droesjba,’ zeg e. Ja dat is vrundschap. Ik pak de hand die op mien arm lig vast en leg hum veurzichtig op de taofel veur oens. Ik begriep niet wat die ogen van hum zeggen wult. Droesjba? Op het dek legt Iwan mij uut wat ze op zee uutspookt. Ze doet an geologie, fysica, chimia, met wetenschappelijk onderzuuk bint ze gangs. ‘Engineer.’ Iwan wes naor beneden, naor de machinekamer. ‘Buggered,’ zeg e.