Miscellanea Historico-Iuridica Współautorzy tomu XV, z. 2 Paweł Błażejczyk (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie) Anna Ceglarska (Uniwersytet Jagielloński) Piotr Eckhardt (Uniwersytet Jagielloński) Włodzimierz Gogłoza (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) Rafał Kania (Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku) Marcin Kazimierczuk (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie) Piotr Kimla (Uniwersytet Jagielloński) Anna Korzeniewska-Lasota (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie) Ewa Kozerska (Uniwersytet Opolski) Władysław T. Kulesza (Uniwersytet Warszawski) Karol Kuźmicz (Uniwersytet w Białymstoku) Michał Lasota (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie) Karol Łopatecki (Uniwersytet w Białymstoku) Marcin Niemczyk (Uniwersytet Rzeszowski) Marek Maciejewski (Uniwersytet Wrocławski) Ryszard Skarzyński (Uniwersytet w Białymstoku) Andrzej Sylwestrzak (Elbląska Uczelnia Humanistyczno-Ekonomiczna w Elblągu) Krzysztof Szczygielski (Uniwersytet w Białymstoku) Maria Szyszkowska (Uniwersytet Warszawski) Michał Śliwa (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) Mikołaj Tarkowski (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie) Roman Andrzej Tokarczyk (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) Michał Urbańczyk (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) Maria Zmierczak (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) UNIWERSYTET W BIAŁYMSTOKU WYDZIAŁ PRAWA KATEDRA NAUK HISTORYCZNOPRAWNYCH I KOMPARATYSTYKI PRAWNICZEJ Zakład Historii Państwa i Prawa Miscellanea Historico-Iuridica Materiały z XIV Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Historii Doktryn Politycznych i Prawnych: Historia myśli politycznej i prawnej a prawo i kultura prawna, Białystok 21-24 czerwca 2015 r. Tom XV, z. 2 pod redakcją Adama Czarnoty, Filipa Cyuńczyka, Karola Kuźmicza Białystok 2016 Rada Naukowa/Scientifi c Board: Adam Czarnota (University of Białystok and International Institute for the Sociology of Law, Oñati, Spain); Soazick Kerneis (Université Paris Ouest Nanterre La Défense, France); Adam Lityński (Humanitas University, Sosnowiec, Poland); Marju Luts-Sootak (University of Tartu, Estonia); Piotr Niczyporuk (University of Białystok, Poland); Kenneth J. Pennington (The Catholic University of America, Washington, USA); Janis Pleps (University of Latvia); Anton D. Rudokvas (St. Petersburg University, Russia); Karel Schelle (Masaryk University, Brno, Czech Republic); Dariusz Szpoper (University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Poland); Charles Szymanski (Vytautas Magnus University, Kaunas, Lithuania); Jaroslav Volkonovski (University of Białystok, Faculty in Vilnius, Lithuania); Jan Zabłocki (Cardinal Stefan Wyszyński University, Warsaw, Poland) Redakcja/Editors: Piotr Fiedorczyk (redaktor naczelny/chief editor) Adam Czarnota, Filip Cyuńczyk, Karol Kuźmicz (redaktorzy tomu/issue editors) Redakcja i korekta/Correction: Janina Demianowicz (język polski/Polish), Richard Crow (język angielski/English), Adres Redakcji/Editors’ Address: Wydział Prawa, Uniwersytet w Białymstoku, 15–213 Białystok, ul. Mickiewicza 1; tel. (fax): (+48 85) 732 70 62 e-mail: [email protected]; http://www.prawo.uwb.edu.pl/miscellanea Recenzenci/Reviewers: Jacek Breczko (UMB), Agata Czarnecka (UMK), Agnieszka Czarnecka (UJ), Piotr Fiedorczyk (UwB), Jolanta Jabłońska-Bonca (ALK), Grzegorz M. Kowalski (UJ), Władysław T. Kulesza (UW), Marek Maciejewski (UWr.), Michał Paździora (UWr.), Mirosław Sadowski (UWr.), Ryszard Skarzyński (UwB), Marek Smolak (UAM), Maria Szyszkowska, Jakub Urbanik (UW), Maria Zmierczak (UAM) Projekt okładki: Teodor Worona Skład i redakcja techniczna: Zbigniew Łaszcz © Copyright by Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2016 „Miscellanea Historico-Iuridica” są umieszczone od 2008 r. w wykazie czasopism punk- towanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego na potrzeby oceny parame- trycznej jednostek naukowych (8 pkt) Abstracts of articles published in “Miscellanea Historico-Iuridica” are available online by “The Central European Journal of Social Sciences and Humanities” (CEJSH) under: http://cejsh.icm.edu.pl and by Index Copernicus, and by Central and Eastern European Online Library (CEEOL): https//www.ceeol.com Publikacja w cenie 16,00 zł + VAT (5%) do nabycia: 15–097 Białystok, ul. Marii Skłodowskiej-Curie 14, p. 301 e-mail: [email protected], tel. 857457102, 857457120 ISSN 1732-9132 Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku 15–097 Białystok, ul. M. Skłodowskiej-Curie 14 http://wydawnictwo.uwb.edu.pl; e-mail: [email protected] Druk i oprawa: volumina.pl Spis treści Wstęp (Adam Czarnota, Filip Cyuńczyk, Karol Kuźmicz)..................................7 ARTYKUŁY Piotr Eckhardt Przestrzeń i architektura jako obraz doktryny politycznej. Przykład państw socjalistycznych...........................................................................................................11 Michał Śliwa Poznawanie dziejów myśli politycznej w procesie edukacji obywatelskiej i prawnej ......................................................................................................................21 Roman Andrzej Tokarczyk Zakresy przedmiotu Historia myśli politycznej i prawnej i przedmiotu Jurysprudencja oraz ich komparatystyka .................................................................35 Maria Szyszkowska Klasyfi kacja teorii prawa naturalnego oraz jego wpływ na świadomość społeczeństwa .............................................................................................................55 Ryszard Skarzyński System prawa i wykładnia doktryny prawa ..........................................................61 Maria Zmierczak Czy stosunek do prawa rzymskiego jest miarą kultury prawnej? Rozważania na przykładzie III Rzeszy ...................................................................73 Marek Maciejewski Polscy uczeni prawnicy międzywojenni o ustroju i prawie Trzeciej Rzeszy .....85 Władysław T. Kulesza Instytucje demokracji bezpośredniej w państwach autorytarnych w międzywojennej Europie ....................................................................................127 Andrzej Sylwestrzak Herbert L. A. Hart – pozytywizm umiarkowany ................................................143 Piotr Kimla Umowa społeczna współcześnie ............................................................................159 Włodzimierz Gogłoza Hayek, common law i teoria spontanicznego porządku – problemy Hayekowskiej analizy angloamerykańskiej kultury prawnej ............................169 Michał Urbańczyk Idea godności człowieka w amerykańskiej kulturze i doktrynie prawnej ......193 Marcin Niemczyk Kultura budowana słowami. Kilka uwag o związkach myśli polityczno- prawnej z retoryką klasyczną .................................................................................215 Anna Ceglarska Wpływy orientalne na myśl polityczną starożytnej Grecji ................................233 Karol Kuźmicz Francuskie utopie oświeceniowe jako wyraz kultury politycznej i prawnej swoich czasów ..........................................................................................................249 Rafał Kania Polityka jako czynnik kształtujący prawo i kulturę prawną na przykładzie instytucji sądu pokoju w poglądach Wincentego Hipolita Gawareckiego ......267 Mikołaj Tarkowski Prawa autorskie jako element kultury prawnej. Ochrona własności literackiej, artystycznej i muzycznej w Imperium Rosyjskim w poglądach Włodzimierza Spasowicza ................................................................................................................289 Paweł Błażejczyk Koncepcje przynależności Wileńszczyzny i kultura dyskusji na forum obrad Sejmu Wileńskiego od 4 lutego do 1 marca 1922 r. ..................................301 Anna Korzeniewska-Lasota, Michał Lasota Leona Chajna poglądy na wymiar sprawiedliwości ...........................................317 Marcin Kazimierczuk Prawo zrzeszania się w związkach zawodowych w aspekcie normatywnym oraz myśli politycznej w Polsce Ludowej do 1980 r. ...........................................327 Ewa Kozerska Papież Franciszek o prawie .....................................................................................343 RECENZJE I NOTY RECENZYJNE M. Tarkowski, Wydział Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie w latach 1919-1939, Wydawnictwo Gdańskiej Szkoły Wyższej, Gdańsk 2015, 344 strony (Krzysztof Szczygielski) ...........................................................361 SPRAWOZDANIA Ćwierćwiecze Komisji Lituanistycznej. Pogranicza Wielkiego Księstwa Litewskiego (Warszawa 27-28 września 2016 r.) (Karol Łopatecki) .................361 I Szczecińska Konferencja Romanistyczna pt. „Civis Romanus sum. Mistrzowie i dzieła polskiej romanistyki” Szczecin 18-20 września 2015 r. (Krzysztof Szczygielski) ........................................................................................372 Konferencja „Znaczenie ustawodawstwa Justyniana w kształtowaniu europejskiej kultury prawnej. Refl eksje w 1450. rocznicę śmierci cesarza” Białystok 21-22 maja 2015 r. (Krzysztof Szczygielski) .......................................374 DOI: 10.15290/mhi.2016.15.02.01 Szanowni Czytelnicy, oddajemy w Wasze ręce specjalny zeszyt naszego czasopisma. Tym razem składa się on z tekstów będących efektem wystąpień i licznych dyskusji, które miały miejsce w trakcie XIV Zjazdu Katedr Doktryn Politycznych i Prawnych. Białystok gościł jego uczestników w dniach 21-24 czerwca 2015 r., a miejscem obrad był Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku. Tematem przewodnim były związki pomiędzy historią myśli politycznej