PRZEGLĄD HISTORYCZNO-KULTURALNY WADOVIANA NR 19 PISMO WADOWICKIEGO CENTRUM KULTURY RADA NAUKOWA prof. dr hab. Tadeusz Bujnicki, Wydział "Artes Liberales" UW prof. dr hab. Henryk Czubała, WSM w Legnicy dr Torsten Lorenz, Uniwersytet Karola w Pradze dr Marian Mudryj, Narodowy Uniwersytet im. Iwana Franki we Lwowie dr Tomasz Ratajczak, Instytut Filologii Polskiej UZ prof. dr hab. Alois Woldan, Institut für Slawistik Universität Wien dr hab. Zdzisław Zblewski, Instytut Historii UJ REDAKTOR NACZELNY Piotr Wyrobiec SEKRETARZ REDAKCJI Marcin Witkowski REDAKTOR JĘZYKOWY dr Krzysztof Marcinkowski RECENZENCI TOMU prof. dr hab. Michał Baczkowski, Instytut Historii UJ dr Marcin Gadocha, Instytut Historii i Archiwistyki UP im. KEN w Krakowie o. dr hab. Zdzisław Gogola OFMConv., prof. UPJPII, Uniwersytet Papieski im. Jana Pawła II w Krakowie dr hab. Tomasz Kargol, Instytut Historii UJ dr Krzysztof Koźbiał, Instytut Europeistyki UJ dr Paweł Krokosz, Instytut Historii i Archiwistyki UP im. KEN w Krakowie dr Cecylia Kuta, Instytut Pamięci Narodowej Kraków dr hab. Krystyna Latawiec, prof. UP, Instytut Filologii Polskiej UP im. KEN w Krakowie dr Joanna Lubecka, Instytut Pamięci Narodowej Kraków dr hab. Patryk Pleskot, prof. PWSZ, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. rtm. W. Pileckiego w Oświęcimiu; Instytut Pamięci Narodowej dr hab. Włodzimierz Próchnicki, prof. UJ, Katedra Teorii Literatury UJ o. dr Maciej Sadowski CSsR, Uniwersytet Papieski im. Jana Pawła II w Krakowie dr hab. Łukasz T. Sroka, prof. UP, Instytut Historii i Archiwistyki UP im. KEN w Krakowie dr Michał Wenklar, Instytut Pamięci Narodowej Kraków dr Przemysław Wywiał, Instytut Bezpieczeństwa i Edukacji Obywatelskiej UP im. KEN w Krakowie WYDAWCA Wadowickie Centrum Kultury im. Marcina Wadowity Adres redakcji: 34-100 Wadowice, ul. Teatralna 1, tel. 33 873 81 00 e-mail: [email protected]; www.wadoviana.eu Biblioteka Zbiorów Historycznych im. Marcina Wadowity Tom XLVI Wadowice 2016 ISSN 1505-0181 Nakład: 300 egz. NA OKŁADCE C.k. Wyższe Gimnazjum w Wadowicach, 1905 r. (pocztówka ze zbiorów Mariusza Jasińskiego) SKŁAD I DRUK Drukarnia i Wydawnictwo Jaroszowice 324, 34­100 Wadowice, tel. 33 873 46 20, fax: 33 873 46 22 e­mail: [email protected], www.grafikon.pl Spis treści Wstęp ...................................................................................................................... 5 ROZPRAWY I ARTYKUŁY Andrzej Fryś, Teresa Putek, Daria Rusin Towarzystwo Miłośników Andrychowa Andrychów – historia lnem tkana W 250. rocznicę nadania praw miejskich ............................................... 7 Paweł Glugla Charakterystyka wadowickiego Kościoła w raporcie Służby Bezpieczeństwa z 1960 r. ....................................... 47 Paweł Glugla Misje ludowe w Wadowickiem końcem XIX wieku ............................. 73 Jarosław Krutak Stefania Wojtyła – nieznana historia krewnej papieża ................. 99 Adam Leśniak Pułkownik Stanisław Jan Karolus – zapomniany żołnierz z Oświęcimia ................................................... 112 Michał Siwiec-Cielebon Przestępstwa funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa na Ziemi Wadowickiej w latach 1945-1950 –rekonesans badawczy ............. 137 Wiktor Węglewicz Zarys dziejów obozu jeńców w Wadowicach w latach 1918 – 1921 ................................................................................... 163 RECENZJE I NOTY O KSIĄŻKACH Adam Kowalczyk Trzy wizyty w Muzeum (recenzja książki Ewy Bartos Motory. Szkice o/przy Zegadłowiczu) .... 179 Maria Krystyna Talaga Ks. Edward Staniek Szkoła jakich mało. Słownik "wybranych" absolwentów Gimnazjum i Liceum w Wadowicach (1866 – 2016), Stowarzyszenie Absolwentów Liceum Ogólnokształcącego im. Marcina Wadowity, Kraków 2016 .................................................... 184 Maria Krystyna Talaga Wadowickie Gimnazjum oraz Liceum znane i nieznane. 150-lecie powstania Gimnazjum w Wadowicach 1866 – 2016, red. K. Karolczak, J. Popiel, K. Meus, Stowarzyszenie Absolwentów Liceum Ogólnokształcącego im. Marcina Wadowity, Wadowice 2016 .............................................................................................. 186 P R O M E M O R I A Bogdan Szpila Jan Dihm (1937 – 2016) ................................................................................ 189 M I S C E L L A N E A Marta Burghardt Wadowiccy artyści w świetle archiwaliów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie ................................................................................. 192 Andrzej Fryś O tym, jak Frysiowie w Wadowickim Gimnazjum nauki pobierali ... 198 O. Szczepan Praśkiewicz OCD Ponad pół wieku pracował w Rzymie Śp. Brat Wacław Woźniak (1903-1989), karmelita bosy z Ziemi Wadowickiej ............................ 206 W Y D A R Z E N I A Henryk Czubała Emil Zegadłowicz – daleki czy bliski? ................................................ 214 Dorota Pałosz, Michał Żmuda Szukałem was, a teraz wy przyszliście do mnie i za to wam dziękuję - Jan Paweł II. Światowe Dni Młodzieży w papieskich Wadowicach .... 216 Janina Turek 150-lecie Gimnazjum i Liceum im. Marcia Wadowity Wadowicach 221 Marcin Witkowski Działalność muzeum miejskiego w 2016 roku ................................... 227 PUBLIKACJE oprac. Marcin Witkowski Publikacje za rok 2016 .............................................................................. 234 oprac. Magdalena Maślona Publikacje za rok 2006 .............................................................................. 240 Nota o autorach .......................................................................................... 245 4 5 W STĘP Szanowni Państwo To już kolejny, dziewiętnasty numer rocznika „Wadoviana”, który na rynku wydawniczym ukazuje się nieprzerwanie od 18 lat. Od 2013 r. jesteśmy na mi- nisterialnej liście naukowych czasopism punktowanych a nasze pismo jest coraz bardziej doceniane w środowisku naukowym oraz wśród regionalistów. Świadczy o tym również udział w Radzie Naukowej uznanych historyków i literaturoznawców, także zza granicy. W 2016 r. nasze zaproszenie do grona członków Rady przyjęli dwaj badacze dziejów XIX-wieczej Galicji – dr Torsten Lorenz z Uniwersytetu Karola w Pradze oraz doc. dr Marian Mudryj, historyk z Uniwersytetu Narodowego im. Iwana Franki we Lwowie. Do Państwa rąk oddajemy numer podzielony zgodnie z przyjętymi przez nas zasadami na część recenzowaną oraz popularnonaukową. Do publikacji w pierw- szym dziale nasi recenzenci pozytywnie zaopiniowali siedem rozpraw i artykułów. Dwa z nich dotyczą działalności komunistycznego aparatu bezpieczeństwa na tym terenie, w tym analizę wyjątkowego dokumentu jakim jest raport SB z 1960 r. do- tyczący sytuacji wadowickiego Kościoła. Natomiast z pracy Wiktora Węglewicza dowiemy się o nieznanej szerzej historii obozu jenieckiego jaki w latach 1918 - 1921 funkcjonował w Wadowicach. Na uwagę zasługuje też ciekawy biogram ciotki Karola Wojtyły – Stefanii. Na stronach „Wadovianów” czytelnik znajdzie również artykuły nawiązujące tematycznie do obchodzonego w mijającym roku jubileuszu 150-lecia wadowickiego gimnazjum i liceum. W tym numerze wspominamy także zmarłego w sierpniu 2016 r. nestora wa- dowickich modelarzy i znanego społecznika, Jana Dihma. Zapraszamy również do zapoznania się z wcześniejszymi numerami „Wadovia- nów”, które wraz z tym najnowszym, dostępne są na stronie internetowej naszego czasopisma: www.wadoviana.eu. Piotr Wyrobiec, Marcin Witkowski, redaktor naczelny sekretarz redakcji 4 5 R OZPRAWY I A RTYKUŁY Andrzej Fryś, Teresa Putek, Daria Rusin Towarzystwo Miłośników Andrychowa Andrychów – historia lnem tkana W 250. rocznicę nadania praw miejskich Wprowadzenie W 2017 r. Andrychów obchodzić będzie jubileusz dwustupięćdziesięciolecia nadania praw miejskich, zatem w stosunku do miast ościennych (Wadowic, czy Kęt) Andrychów jest miastem stosunkowo młodym. Wielką rolę w rozwoju miej- scowości odegrało rękodzieło tkackie, które następnie, już w XX w. zostało zastą- pione przemysłową produkcją tkanin. W artykule podjęto próbę syntetycznego ujęcia historii miasta aż do rozpoczęcia II wojny światowej. Pierwsze zapisy dotyczące wsi Andrychów Początki osady, z którą identyfikowane jest dzisiejsze miasto Andrychów, sięgają I poł. XIV w., kiedy to przybysze z Moraw mieli założyć wioskę u pod- nóża Beskidu Małego, na południe od istniejącej już wówczas wsi Wieprz. An- drychowszczyzna wchodziła w owym czasie w skład kasztelanii oświęcimskiej, która początkowo znajdowała się w granicach ziemi krakowskiej. W 1179 r. książę Kazimierz Sprawiedliwy przekazał powiaty bytomski i oświęcimski księciu Miesz- kowi Plątonogiemu. Ziemia andrychowska weszła tym samym w skład księstwa opolskiego (od 1202 r. opolsko-raciborskiego), które do połowy XV w. ulegało kolejnym podziałom1. Najstarsza znana historykom wzmianka dotycząca Andrychowa pochodzi z 1344 r. i związana jest z poborem świętopietrza z terenu dekanatu zatorskie- go. W wykazie wymieniona została wówczas nazwa Ecclesia de Henrichow, która 1 A. Siemionow, Ziemia Wadowicka, Wadowice 1984, s. 144, 428; J. Stanek, Z dziejów Ziemi Oświęcimskiej, Kraków 1959, s. 17. W 1290 r. z księstwa opolsko-raciborskiego ostatecznie wydzielone zostało księstwo cieszyńskie, które następnie w 1315 r. podzielono na część cieszyńską i oświęcimską. W 1445 r. księstwo oświęcimskie uległo podziałowi na oświęcimskie i zatorskie, na terenie którego znajdował się m. in. Andrychów. 7 R OZPRAWY I A RTYKUŁY według naukowców odnosi się do dzisiejszego Andrychowa. Z kościoła w Henri- chowie pobierane było świętopietrze w wysokości 3 gr2. Niewielka wieś w 1345 r. miała mieć
Details
-
File Typepdf
-
Upload Time-
-
Content LanguagesEnglish
-
Upload UserAnonymous/Not logged-in
-
File Pages248 Page
-
File Size-