UvA-DARE (Digital Academic Repository) Constantijn Huygens, de kunst en het hof Broekman, I. Publication date 2010 Document Version Final published version Link to publication Citation for published version (APA): Broekman, I. (2010). Constantijn Huygens, de kunst en het hof. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl) Download date:09 Oct 2021 Constantijn Huygens, de kunst en het hof Inge Broekman • Op woensdag 17 november 2010 om 12:00 uur verdedig ik Constantijn Huygens, de kunst en het hof mijn proefschrift Constantijn Huygens, de kunst en het hof In de aula van de Universiteit van Amsterdam (Oude Lutherse Kerk, ingang Singel 411, hoek Spui, te Amsterdam). Graag nodig ik u uit om bij de verdediging Constantijn Huygens, de kunst en het hof van mijn proefschrift aanwezig te zijn. Inge Broekman Na afloop van de promotie is er een receptie in de nabijheid van de aula. Inge Broekman opzet inge 13 met uitnodiging 3.1 1 12-9-2010 17:46:56 CONSTANTIJN HUYGENS, DE KUNST EN HET HOF CONSTANTIJN HUYGENS, DE KUNST EN HET HOF Proefschrift Universiteit van Amsterdam 2010 Omslag: Pontius naar Van Dyck, Constantijn Huygens, ca. 1632, ex. British Museum, Londen. Drukker: Gildeprint / Eigen Beheer © Inge Broekman CONSTANTIJN HUYGENS, DE KUNST EN HET HOF ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Amsterdam op gezag van de Rector Magnificus prof. dr. D.C. van den Boom ten overstaan van een door het college voor promoties ingestelde commissie, in het openbaar te verdedigen in de Aula der Universiteit op woensdag 17 november 2010, te 12:00 uur door Inge Broekman geboren te Hoogeveen Promotiecommissie Promotores: Prof. dr. E.J. Sluijter Prof. dr. J.M. Koppenol Co-promotor: Dr. F.R.E Blom Overige leden: Prof. dr. E.M.P. van Gemert Dr. E.E.P. Kolfin Dr. A.M.Th. Leerintveld Prof. dr. H.F.K. van Nierop Prof. dr. K. Porteman Prof. dr. K. van der Stighelen Faculteit der Geesteswetenschappen Voorwoord Met dit proefschrift rond ik een onderzoek af waarmee ik tijdens mijn studie in Groningen ben begonnen. In 2006 werd ik aangesteld als promovendus aan de Universiteit van Amsterdam. Waar mijn scriptie – en de eruit voortgekomen publicatie – de titel De rol van de schilderkunst in het leven van Constantijn Huygens droeg, luidde de werktitel van het onderzoek dat ik de afgelopen jaren heb gedaan ‘Constantijn Huygens als kunstkenner, - criticus en mecenas’. De titel die het proefschrift uiteindelijk heeft gekregen geeft, zoals zal blijken, al iets aan van de verandering die mijn visie op Huygens als kunstkenner heeft ondergaan. Dit onderzoek werd mogelijk gemaakt door het Instituut voor Cultuur en Geschiedenis en het Amsterdams Centrum voor Studie van de Gouden Eeuw. In dit voorwoord richt ik mij tot iedereen die aan het tot stand komen van dit proefschrift een bijdrage heeft geleverd. Allereerst bedank ik mijn promotores. Johan Koppenol voor het vertrouwen dat hij mij heeft gegeven vanaf het moment dat ik me als student bij hem meldde en voor zijn constante aanmoediging in de jaren daarna. Eric Jan Sluijter bedank ik voor het delen van zijn passie voor de kunst van de Gouden Eeuw, zijn bezielde begeleiding en voor de hartelijkheid waarmee hij mij in zijn team heeft opgenomen. Frans Blom, mijn co-promotor, bedank ik voor de vele enthousiaste gesprekken over Huygens en de wetenschap en voor het vertalen van een grote hoeveelheid Latijnse teksten. Verder wil ik hier Ad Leerintveld bedanken die vanaf het begin bij mijn onderzoek betrokken is geweest; geweldig hoe hij altijd tijd nam om met mij over Huygens te praten. De inzet van deze begeleiders is van onschatbare waarde geweest. Dat ook Lia van Gemert, Elmer Kolfin, Henk van Nierop, Karel Porteman en Katlijne van der Stighelen in mijn promotiecommissie plaats wilden nemen, maakt me trots. Mijn dank gaat ook uit naar vele collega’s die mij op verschillende manieren hebben geholpen bij dit onderzoek. Binnen het Kunsthistorisch Instituut bedank ik met name Junko Aono, Marten Jan Bok, Jitske Jasperse, Koenraad Jonckheere, Erna Kok, Elmer Kolfin, Arjan de Koomen, Anique de Kruijf, Frauke Laarmann, Annika Rulkens, Madelon Simons, Anna Tummers en Thijs Weststeijn voor hun hulp, belangstelling en betrokkenheid. De aio’s in de promovendigroep van Eric Jan Sluijter bedank ik voor hun enthousiasme voor onderzoek en voor het aanscherpen van mijn ideeën. Dezelfde gevoelens koester is voor mijn mede- provendi bij het Huizinga Instituut, onderzoeksschool voor cultuurgeschiedenis. En met Momus – Judith Brouwer, Feike Dietz, Nina Geerdink, Roeland Harms, Helmer Helmers – proost ik graag op de afronding van mijn onderzoek. Nanne Streekstra en daarna Boukje Thijs hebben mij op dit academische spoor gezet, waarvoor ik zeer dankbaar ben. Mijn huidige werkgever bedank ik voor de zeer prettige samenwerking en voor de tijd die mij is geboden om mijn proefschrift af te ronden. Nu wil ik mij richten tot de vrienden die mij hebben bijgestaan. Mensen die naar mijn eindeloze verhalen over Huygens bleven luisteren. Een paar noem ik hier bij naam. De meiden van Nederlands ben ik dankbaar voor hun nimmer aflatende steun en gezelligheid. Esther van der Meer en Susanne Voorn bedank ik specifiek voor hun hulp bij het afronden van de tekst. Johanneke Braam en Jacquelyn Coutré ben ik dankbaar voor respectievelijk het ontwerpen van de omslag en de Engelse vertaling van de samenvatting. Dat een proefschrift schrijven en een marathon lopen veel met elkaar te maken hebben, leerde ik van Marieke Schoonen. Karin Kleijwegt bedank ik ervoor dat ze er altijd voor me was. Denkend aan Steven van der Vegt wil ik schrijven over mooie zomers in het hoge noorden, over eindeloze groene velden, hoge bergen en fonkelende sneeuwvelden, en over al dat andere. De laatste woorden zijn voor mijn familie. Ik ben dankbaar voor alles waarmee ze mij omringen en trots dat Martijn en Hester mij als paranimfen willen bijstaan. Mijn ouders bedank ik voor meer dan ik kan verwoorden. Daarom draag ik dit boek aan hen op. September 2010 INHOUDSOPGAVE INLEIDING ................................................................................................................................... 11 HOOFDSTUK 1: Schilderkunst in Huygens’ poëzie ................................................................... 19 Inleiding ..................................................................................................................................... 19 Huygens’ gedichten waarin de schilderkunst als thema centraal staat ................................... 25 Ian Kladd en de sneldichten uit 1656 ................................................................................... 25 Blindheid door gewenning ................................................................................................... 31 Literair spel ............................................................................................................................ 34 Portretgedichten en beeldgedichten ......................................................................................... 36 Portretgedichten ................................................................................................................... 36 Beeldgedichten ...................................................................................................................... 42 Gedichten over schilderkunst als intellectuele zelfrepresentatie ............................................ 46 Geschenken en diplomatieke doelen ........................................................................................ 46 Gedichten die functioneren in een persoonlijke context .................................................... 47 Gedichten rondom geschenkuitwisseling ........................................................................ 47 Ooghentroost .................................................................................................................... 54 Funeraire poëzie ................................................................................................................ 58 Onder of bij een portret gepubliceerd ............................................................................. 60 Gedichten met een diplomatiek doel ................................................................................... 65 Huygens en Loménie: De Pinacotheca Sua ..................................................................... 65 Parerga Peregrina, (portret-) gedichten in den vreemde geschreven ............................ 69 Schrijven over kunst in gedichten met een specifieke functie ................................................ 71 Conclusie ..................................................................................................................................