Soest en Soesterberg Kwaliteiten voor de toekomst Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 1.1 Leeswijzer 5 2 Kwaliteiten en vraagstukken 7 2.1 Ontspannen woon- en werkmilieu 7 2.2 Soest in beweging 10 2.3 Samen het nieuwe Soesterberg maken 14 2.4 Waardevol groen 19 2.5 Een groene bruikbare polder 22 2 2.6 Ruimte voor recreatie 25 2.7 Adequaat reageren op klimaatverandering 27 3 Op de fiets op zoek naar de kernkwaliteiten van Soest en Soesterberg 34 Laats gewijzigd: 24/03/2021 Contactpersoon gemeente Soest Ruben de Goede (projectleider) Projectteam LOSstadomland Hans van Kempen (projectleider), Sophie Rijswijk, Erwin Vrensen Jacqueline Evelaar 1 Inleiding Dit document is een tussenstap tussen de opgaven- ook meegenomen wat er tijdens het participatietraject notitie die in juni 2020 is vastgesteld en de omge- over de kwaliteiten is gezegd. vingsvisie die rond mei 2021 voor het eerst zal worden besproken met de raad. Hoofdstuk 3 geeft een samenvatting van de kwalitei- ten aan de hand van een fietstocht door de gemeente. We introduceren hier de thema’s van de op te stellen Hierbij staat de beleving van de omgeving centraal. visie, beschrijven voor ieder thema de belangrijkste kwaliteiten en geven aan hoe er vanuit het participa- tietraject is nagedacht over die kwaliteiten. Dat laatste punt leidt tot opgaven voor de visie. Het doel is om hiermee een inhoudelijk beginpunt voor de omge- 5 vingsvisie te leggen. Ten opzichte van de opgavennotitie van juni 2020 is het ‘kwaliteiten voor de toekomst verhaal’ veel meer toegespitst. Waar de opgavennotitie bijna een ency- clopedie van het gemeentelijk beleid voor de fysieke leefomgeving is, richten we ons nu op de prioriteiten. Wat zijn de wezenlijke kwaliteiten en wat zijn de be- langrijkste opgaven voor die kwaliteiten? 1.1 Leeswijzer In hoofdstuk 2 benoemen we de belangrijkste kwali- teiten aan de hand van 7 thema’s. Per thema wordt eerst beschreven wat de kwaliteit is en vervolgens wat er momenteel speelt rond de kwaliteit. Hierin wordt 2 Kwaliteiten en vraagstukken 2.1 Ontspannen woon- en werkmilieu tietraject. De vraag is wat dit betekent voor de ruimte die momenteel beschikbaar is voor bedrijven. Wat is de kwaliteit We zijn een aantrekkelijke woon- en werkgemeente. In het participatietraject voor de visie is het dilemma De centrale ligging in randstad, de groene omgevin- tussen de groene kwaliteit enerzijds en de behoefte gen binnen en buiten de kernen, de goede autobereik- aan woningen anderzijds centraal komen te staan. baarheid, de relatief rustige en schone omgeving, de Dit speelt in beide kernen maar met enige nadruk in sociale samenhang, en de maatschappelijke, com- Soest. merciële en culturele voorzieningen dragen daar al- lemaal aan bij. In de kern Soest gaat het maar mondjesmaat met woningbouw. Er is een programma van een redelijke 7 Wat speelt er omvang maar dat kijkt slechts zo’n 5 jaar vooruit en Het gebrek aan ruimte om te wonen is het belangrijk- de uitvoerbaarheid zal zeker geen 100% zijn. ste vraagstuk in onze gemeente. De landelijke druk op de woningmarkt is bij ons zeer merkbaar. Met name In de kern Soest speelt op termijn het probleem van voor starters en ouderen die kleiner willen gaan wo- de bereikbaarheid en dat is een grote beperking voor nen is het lastig een passende woning te vinden. verdere woningbouw. ‘Inbreidingsprojecten’ vragen ruimte op de beschikbare infrastructuur maar het Er is ook weinig ruimte voor bedrijven. (Lokale) onder- systeem wordt niet vergroot. En op een gegeven mo- nemers zijn belangrijk voor de economie en worden ment loopt het dan vast. De inschatting is dat dit in erg gewaardeerd. Ondernemers hebben een verbin- de komende jaren snel een steeds groter knelpunt zal dende functie in de gemeente en daar is ruimte voor worden en beperkingen zal opleveren. Zonder aan- nodig. In het participatietraject is besproken dat je passingen in het wegennet kan Soest op een gegeven zou kunnen kijken of je de bestaande bedrijventerrei- moment niet meer groeien. Daarbij maakt het niet uit nen intensiever zou kunnen gebruiken. Mogelijk kun of het binnen de bebouwde kom of erbuiten is. je je meer dan nu richten op ‘arbeidsplaatsendicht- heid’. Ook is functiemenging van werken en wonen Een alternatief kan zijn om de auto minder te ge- een mogelijke denkrichting die volgt uit het participa- bruiken, fors te investeren in andere vormen van Onlangs is gebleken dat particuliere houtstook een Ook voor geluid geldt dat de situatie in Soest beter veel grotere bijdrage aan de luchtvervuiling levert dan is dan in Soesterberg. In het participatietraject is ge- gedacht. Landelijk gezien net zoveel als het verkeer. toetst hoe belangrijk deelnemers dit aspect vinden. En Door de hogere gasprijzen is er een groei van deze er is weinig over naar voren gebracht. In het algemeen vorm van verwarming. Luchtvervuiling is een serieus is er in het land in het afgelopen jaar meer aandacht probleem voor de gezondheid. Wij staan daardoor voor de geluidsoverlast van motoren, quads ed. Door voor de vraag of, en onder welke voorwaarden we corona zijn mensen meer buiten en valt die vorm van houtstook willen blijven toestaan. Een wettelijk kader overlast meer op. Maar de bewoners hebben geen voor interventies ontbreekt vooralsnog. ‘hotspots’ van overlast door motorgeluid aangegeven in onze gemeente. Afbeelding 1. Knelpunten verwacht aantal voertuigen in 2030 in huidige verkeersstructuur (bron: Verkeersmodel Regio Amersfoort 2030 scenario hoog, augustus 2019) vervoer, nieuwe woningen te bouwen op OV-locaties tuele ontwikkeling van het defensieterrein rond het en autogebruik met bijvoorbeeld parkeertarieven te Zeisterspoor van belang. ontmoedigen. De omgevingswet vraagt van ons om ‘gezondheid’ 8 Maar de vervoerwaarde van de spoorlijn in Soest is expliciet in onze afwegingen mee te nemen. Voor een 9 laag (elk half uur een trein en dan in Baarn overstap- omgevingsvisie gaat het dan met name over bewe- pen). De verbinding staat vanwege het lage aantal rei- gingsbevordering en een gezond leefmilieu. In een zigers onder druk. De auto is in de regio in de meeste deel van de opbrengsten van de participatie zien we gevallen (veel) sneller dan de bus en de trein. Daarom de wens om het, hoog gewaardeerde, groen in en bui- is het openbaar vervoer in zijn huidige vorm geen ten de kernen meer te kunnen gebruiken. Maar ver- volwaardig alternatief voor de auto. Hoe borg je een volgens gaat het om veel verschillende invullingen. duurzaam behoud van de spoorlijn door Soest? Het is Het kan gaan over toegankelijkheid van het groen, de geen vanzelfsprekendheid dat deze zal blijven en hoe gebruikskwaliteit en de ontmoetingskwaliteit. Toch zit benutten we de capaciteit hiervan beter? daar wel een algemene lijn onder en dat is dat mensen meer willen doen in de groene openbare ruimte. Rond Soesterberg is de dynamiek groot. Er wordt op dit moment relatief veel gebouwd als onderdeel van Ten aanzien van de gezonde leefomgeving kun je het Hart van de Heuvelrug project. In het pakket zit als gemeente vooral iets doen aan de luchtkwaliteit zowel ruimte voor woningbouw als voor bedrijven. en het geluid. De lucht in Soest is, als het gaat om Daarnaast spelen er nog veel meer bouwprojecten vervuiling door verkeer en bedrijven, relatief goed, en rond Soesterberg, zowel in Zeist, Amersfoort als in Soesterberg matig. Vooral de afstanden tot snelwe- bij ons. Voor ons eigen gebied is vooral een even- gen en vervuilende bedrijven zijn daarbij bepalend. Afbeelding 2. highlights kwaliteiten en vraagstukken 2.2 Soest in beweging Bijzondere kwaliteit van Soest is de eng en de ligging van Soest op en rond die eng. Wat is de kwaliteit Er is een groot aantal straatinterviews gehouden Als je kijkt naar de ontwikkeling van Soest dan is waar aan willekeurige mensen uit Soest is gevraagd het tot de jaren 60 grotendeels ‘organisch’ gegroeid wat zij waarderen aan het wonen en leven in de kern. langs wegen en paden over, langs en vanaf de eng. Onderstaande afbeelding is daarvan het resultaat. Afbeelding 4. Ligging van de kern Soest op en rond de Afbeelding 5. Organische groei tot de jaren 60 (bron: eng (bron: kaartlagen zijn afkomstig uit AHN en BAG) kaartlaag afkomstig van topotijdreis.nl) 10 11 Veel kwaliteiten van Soest volgen op deze groeiwijze. oud kan worden. Soest heeft bijvoorbeeld verspreide ‘centrumplekken’ die identiteit geven. Belangrijkste zijn de twee winkel- Wat speelt er centra in het oude lint, Oud Soest rond de kerk en de De vraag in hoeverre dat je een ‘eenduidig’ centrum Zuidelijke Eng die inmiddels een bijzondere groene zou moeten kunnen en willen hebben is een onder- plek in de kern is geworden. De centra zijn dus erg werp dat uitgebreid is besproken met inwoners. De divers en zijn dan ook gericht op verschillende func- uitkomst daarvan is dat ‘het centrum de plek is waar ties en economische activiteiten. De verspreidheid de mensen zijn’. Vanuit die manier van denken kun je van dergelijke plekken enerzijds en de samenhang die zeggen dat de opgave is om de belevingswaarde van door de eng wordt gegeven maakt van Soest ruimte- kansrijke ontmoetingsplekken verder te ontwikkelen. lijk een heel bijzondere kern. In de kern Soest zijn er heel verschillende wijken. In De groeiwijze van de kern heeft ook invloed op het het participatietraject is onderzocht of we, meer dan groen, en de beleving daarvan, in het dorp. Door de nu, wijkgericht moeten gaan werken. De uitkomst Afbeelding 3. De kwaliteiten van de kern Soest (bron: organische groei ontstaan er ‘reststukjes’ in de verka- daarvan is niet eenduidig, het hangt van het onder- Rapport straatintervieuws Soest en Soesterberg, 2019) veling waar bijvoorbeeld vaker dan normaal een boom werp en de wijk af. Het hoeft geen algemeen sturings- principe te worden maar de samenwerking met de In het participatietraject is dit onderwerp niet als een bewoners zou wel structureler georganiseerd moeten apart thema uitgediept maar wat zichtbaar is, is dat worden.