TRADYCJA MAZOWSZA powiat grójecki Przewodnik subiektywny Mazowiecki Instytut Kultury Warszawa 2014 Autor: Autor:S³awomir Kordaczuk Remigiusz Matyjas T³umaczenie na jêzyk angielski: TłumaczenieMarek Czekañski na język angielski: Marek Czekański Redaktor serii: RedaktorAlicja Jankiewicz serii: (MCKiS) Alicja Jankiewicz (MIK) Redakcja: Redakcja:Ma³gorzata Gucman, Krzysztof Gucman Katarzyna Sarna, Rafał Sarna Redakcja techniczna: ProjektTomasz i Grochowskiopracowanie DTP Jacek Szymański Zdjêcia: Zdjęcia:S³awomir Kordaczuk Remigiusz Matyjas, Aneta Matyjas Wykorzystano równie¿ zdjêcia Krzysztofa Cabaja, Dariusza Dybciaka, Adolfa Ganiewskiego (Gancwola), Boles³awa Sadowskiego, Grzegorz Szczerbaciuka. WZdjêcia publikacji zabytkowych wykorzystano przedmiotów zdjęcia: oraz Starostwa fotografi e Powiatowegoarchiwalne pochodz¹ w Grójcu, ze zbiorów Urzędu Muzeum Gminy iRegionalnego Miasta w wGrójcu, Siedlcach, Urzędu Uniwersytetu Gminy iPrzyrodniczo-Humanistycznego Miasta w Mogielnicy, Urzędu w SiedlcachMiasta i i prywat-Gminy wnych Nowym kolekcji: Mieście Jana nad Aleksandrowicza, Pilicą, Urzędu Miejskiego W³odzimierza w Warce, Bieguñskiego, Urzędów Ma³gorzaty Gmin w Belsku Borkowskiej, Dużym, Błędowie,Tadeusza Chynowie,Groszka, S³awomira Goszczynie, Kordaczuka, Jasieńcu, Pniewach, Alicji Kowalczyk, Miejsko-Gminnej Adama Krzeskiego, Biblioteki Bogus³awaPublicznej im.Mitury. W. S. Laskowskiego i Grójeckiego Ośrodka Kultury w Grójcu, Dworku na Długiej, Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego i Oddziału PTTK w Warce, Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTKOpracowanie w Łodzi, grafi Zakładuczne serii: Kynologii Policyjnej w Sułkowicach, Przemysława Barszcza, Jacka Bassy,Studio GrzegorzaKomar, www.komar.com.pl Gosa, Władysława Gwardysa, Mirosławy Krawczak, Jacka Pruszkowskiego, Pawła Rzeźnika. ISBN 978-83-63427-96-2 ISBN 978-83-63957-09-4978-83-63427-61-0 © Copyright by MazowieckiMazowieckie Instytut Centrum Kultury Kultury and i Sztuki authors and S³awomir Kordaczuk Wydawca:Wydawcy: MazowieckiMazowieckie Instytut Centrum Kultury Kultury i Sztuki ul. Elektoralna 12 00-139 Warszawa www.mik.waw.plwww.mckis.waw.pl Druk:Agencja Drukarnia Wydawnicza TINTA „Egros” s.c. ul. Korotyñskiego 23 lok. 56 02-123 Warszawa tel./fax 22 823 48 78 e-mail: biuro@egros. pl 2 Tradycja Mazowsza 2 Tradycja Mazowsza powiat siedlecki.indd 2 2013-11-30 14:49:28 Spis treści Od Wydawcy ...................................................................................................................... 6 Od Autora .......................................................................................................................... 8 Warunki naturalne ............................................................................................................ 11 Niekończący się sad .......................................................................................................... 11 Rzeki, rzeczki …………………………………………………………………….……….......…… 12 Rezerwaty przyrody ...................................................................................................... 15 Kalejdoskop dziejów ........................................................................................................... 17 Znalezione w ziemi ...................................................................................................... 17 Roki ………………………………………………………………………………....………… 19 Po śmierci książąt ........................................................................................................ 19 Czarniecki pod Warką .................................................................................................. 20 Niezwykła szarża ......................................................................................................... 20 Kontrybucje i zaraza ..................................................................................................... 21 Chrzest Żydówki i konfederacja barska ......................................................................... 21 Podział łupów .............................................................................................................. 22 Imieniny u franciszkanów i kąpiel w Pilicy .................................................................... 22 Sejm Wielki ................................................................................................................. 23 Komisarze-obywatele ................................................................................................... 24 Nadzieje i klęska .......................................................................................................... 24 W bitewnym kurzu ...................................................................................................... 25 Bombardierzy niewieścich serc .................................................................................. 25 Samotność bohatera .................................................................................................... 25 Z motyką na słońce ..................................................................................................... 26 Znów na mapie ........................................................................................................... 29 Nowe idee ................................................................................................................... 30 Dobry wzór ................................................................................................................. 30 Skromne budżety ........................................................................................................ 30 Zostały mogiły ............................................................................................................ 31 Oaza na wulkanie? ...................................................................................................... 31 Nie tylko stalinizm ...................................................................................................... 32 Małe ojczyzny ............................................................................................................. 33 Czajnik na torach ........................................................................................................ 34 Okolica kwitnącej jabłoni .................................................................................................... 37 Przedmiot pożądania ................................................................................................... 37 Filozofia Urbanowicza ............................................................................................... 37 Kółka ogrodnicze ......................................................................................................... 37 Książki, gruszki i przechowalnie ................................................................................... 38 Kawalerzysta z sekatorem ............................................................................................ 38 Kto zarabiał ................................................................................................................. 39 Spółdzielnia Ogrodnicza .............................................................................................. 40 Profesor Pieniążek ....................................................................................................... 40 Sadowniczy Zakład Doświadczalny w Nowej Wsi ........................................................... 41 Słodko-kwaśny smak jabłek ......................................................................................... 41 Powiat grójecki 3 Dziedzictwo kulturowe regionu ......................................................................................... 44 Dwory i pałace .......................................................................................................... 44 Kapliczki i krzyże ...................................................................................................... 50 Remizy 55 Muzyka i taniec ludowy – powrót do źródeł? ................................................................ 61 Herby ......................................................................................................................... 64 Ciekawe postaci związane z powiatem ............................................................................... 66 Przewodnik subiektywny po powiecie grójeckim ................................................................. 71 Belsk Duży ................................................................................................................. 71 Bieliny ........................................................................................................................ 76 Błędów ........................................................................................................................ 77 Boglewice .................................................................................................................... 81 Chynów ...................................................................................................................... 83 Długowola .................................................................................................................. 84 Drwalew ..................................................................................................................... 86 Goszczyn .................................................................................................................... 89 Grójec .......................................................................................................................