Veikleikastuðull strandlínu Viðeyjar Jónas Hlíðar Vilhelmsson Líf- og Umhverfisvísindadeild Háskóli Íslands 2013 Veikleikastuðull strandlínu Viðeyjar Jónas Hlíðar Vilhelmsson 60 eininga ritgerð sem er hluti af Magister Scientiarum gráðu í landfræði Leiðbeinendur Ingibjörg Jónsdóttir Hreggviður Norðdahl Prófdómari / fulltrúi deildar Sigmar Metúsalemsson Líf- og umhverfisvísindadeild Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Reykjavík 02. mai 2013 Yfirlýsing Hér með lýsi ég því yfir að ritgerð þessi er byggð á mínum eigin athugunum, er samin af mér og að hún hefur hvorki að hluta né í heild verið lögð fram áður. __________________________________ Jónas Hlíðar Vilhelmsson Veikleikastuðull strandlínu Viðeyjar Strandsvæði eru viðkvæm í tilliti til sjávarborðshækkunar. Staðsetning og fjölbreytileiki jarðmyndana í Viðey gerir hana að ákjósanlegu svæði til rannsókna á veikleikum strandar. Veikleikastuðull strandlínu er aðferð sem þróuð hefur verið til að meta veikleika og rof af völdum ágangs sjávar. Slíkt mat er mikilvægt í tilliti til landnýtingar. 60 eininga ritgerð sem er hluti af Magister Scientiarum gráðu í landfræði Höfundarréttur © 2013 Jónas Hlíðar Vilhelmsson Öll réttindi áskilin Líf- og umhverfisvísindadeild Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Askja Sturlugötu 7 101 Reykjavík Sími: 525 4600 Skráningarupplýsingar: Jónas Hlíðar Vilhelmsson, 2013, Veikleikastuðull strandlínu Viðeyjar, meistararitgerð, Líf- og Umhverfisvísindadeild, Háskóla Íslands, 100 bls. Prentun: Háskólaprent Reykjavík, mai. 2013 Efnisyfirlit Ágrip ................................................................................................................................vi Abstract ............................................................................................................................vi Þakkir ............................................................................................................................. vii 1 Inngangur........................................................................................................................ 1 2 Rannsóknarsvæði ............................................................................................................ 3 2.1 Viðey og nágrenni .................................................................................................... 3 3 Veikleikastuðull strandlínu .............................................................................................. 6 3.1 Strandrof og áhrifaþættir ........................................................................................... 6 3.2 Hvað er veikleikastuðull strandlínu ........................................................................... 8 3.3 Útreikningur veikleikastuðuls strandlínu ................................................................. 10 4 Aðferðir ........................................................................................................................ 10 4.1 Aðferðarfræði rannsóknar ....................................................................................... 10 4.2 Úrvinnsla gagna í ArcMap ..................................................................................... 13 5 Úrvinnsla ...................................................................................................................... 15 5.1 Jarðfræði ................................................................................................................ 15 5.1.1 Greining jarðfræðibreytu .................................................................................. 16 5.2 Landslag ................................................................................................................. 22 5.2.1. Greining breytu ............................................................................................... 22 5.3 Hæð ........................................................................................................................ 27 5.2.1. Greining hæðarbreytu ...................................................................................... 27 5.4 Raunbreytingar strandlínu ...................................................................................... 31 5.4.1 Greininga raunbreytingar standlínu .................................................................. 31 5.4.2 Upprétting loftmynda ....................................................................................... 31 5.4.3. Greining breytinga og veikleikastuðuls ............................................................ 35 5.5 Vindalda ................................................................................................................. 40 5.5.1 Upprétting gagna og úrvinnsla .......................................................................... 41 5.5.2 Greining gagna og styrkleikaflokkun stuðuls. ................................................... 44 5.6 Sjávarföll ................................................................................................................ 50 5.6.1. Greining sjávarfallabreytu ............................................................................... 50 i 7 Umræða ........................................................................................................................ 59 7.1 Raunsjávarstaða og rannsóknin ............................................................................... 62 7.2 Útfærsla rannsóknar ................................................................................................ 64 7.2.1 Rúðunet ........................................................................................................... 64 7.2.2 Jarðgerðir, landslag og hæð .............................................................................. 65 7.2.3 Raunbreytingar ................................................................................................. 66 Heimildir ......................................................................................................................... 72 Viðauki A. Kort af staðháttum í Viðey ............................................................................. 76 Viðauki B. Lýsigögn landupplýsinga ............................................................................... 77 Myndaskrá Mynd 2.1.1. Viðey og nágrenni .............................................................................................. 3 Mynd 2.1.2 Viðeyjareldstöðin ................................................................................................ 4 Mynd 3.1.1 Sjávarhæðir ......................................................................................................... 7 Mynd 4.2.1 Rúðunet 50*50 m .............................................................................................. 13 Mynd 4.2.2 Viðmiðunarmörk ............................................................................................... 15 Mynd 5.1.1 Berggrunnskort af Viðey a) Upprétt b) Endurunnið ........................................... 16 Mynd 5.1.2 Greining á ásýnd jarðlaga strandar .................................................................... 17 Mynd 5.1.3 Smástuðlað og þunnlögótt dyngjuhraun a) Mælistöng þar sem hvert bil er 20cm b) Greinilegur undangröftur ........................................................................................ 18 Mynd 5.1.4 Stórstuðlað basalt a) Mælistöng þar sem hvert bil er 20cm b) Greinilegt hrun úr klettum ............................................................................................................................ 18 Mynd 5.1.5 Innskot a) Fagurstuðlað innskot í Eiðishöfða b) Smástuðlað innskot við Sjónarhól ............................................................................................................................. 18 Mynd 5.1.6 Móberg a) Brotaberg á suðurströndinni b) Horft vestur suðurströnd Viðeyjar og móbergsins ....................................................................................................... 19 Mynd 5.1.7 Setlög a) Þórsneslagið b) Horft yfir Naustfjöruna og Elliðavogslagið ............... 19 Mynd 5.1.8 Laus jarðlög a) Fjörukambur við Sundabakka b) Fjörukambur við Eiðið .......... 19 Mynd 5.1.9 Hoeks Geological Strength Index ..................................................................... 20 Mynd 5.1.10 Styrkleikaflokkun jarðfræðibreytu eftir töflu 5.1.1 .......................................... 21 Mynd 5.1.11 Tölfræðileg dreifing gilda fyrir jarðfræðibreytu .............................................. 22 Mynd 5.2.1 Mótun strandar ................................................................................................. 23 Mynd 5.2.2 Staksmyndun í Viðey a) Móbergsstakur í Viðey b) Staksmyndun í móbergi .. 23 Mynd 5.2.3 Fjölbreytt landslag í Viðey a) Eiðið norðanvert b) Þórsnes ............................... 23 Mynd 5.2.4 Landslag á Vesturey a) Klettar nyrst á Vesturey b) Vogskorinn Vestureyjan .... 24 Mynd 5.2.5 Frumgreining á landslagsbreytu út frá gögnum ................................................. 25 Mynd 5.2.6 Tölfræðileg dreifing gilda fyrir landslagsbreytu ................................................ 25 Mynd 5.2.7 Styrkleikaflokkun landslagsbreytu eftir töflu 5.2.1 ........................................... 25 Mynd 5.3.1 Núverandi staða bakka og brúna í Viðey .......................................................... 27 Mynd 5.3.2 Dreifing hæðargilda ......................................................................................... 28 Mynd 5.3.3 Kortlagning hæðar...........................................................................................