Huiszwaluwen onder dak in Brummen Zwaluwenproject Berkelland Henny Waanders die in tot stand kwam door het Berkelland is een nieuwe gemeente in deAchterhoek, 2005 de Borculo, Neede Ruurlo. ontstond samenvoegenvan vroegere gemeentes Eibergen, en Zo een gemeente met circa 45.000 inwoners diewonen in vier grote en zeven kleine kernen en 2 een buitengebied. De totale oppervlakte bedraagt 284 km wat overeenkomt met circa groot , éénvijfde van de oppervlakte van de provincie Utrecht. 1998 is door de Neede dat zich In Vogelwerkgroep een uitgebreid zwaluwenproject gestart richtte de Huiszwaluw de Boerenzwaluw. Het bestond uit op en informatieverstrekking, aan- leggen van modderpoelen, ophangen van kunstnesten en het tellen van de broedpaartjes. Na enkele jaren is het project uitgebreid met Borculo. Uitbreiding tot heel Berkelland tot het gehele gebied van de nieuwe gemeente In overleg met de vogelwerkgroepen in Ruur- Berkelland. In navolging van dit project zijn lo en Eibergen, kwam in 2008 een samenwer- in 2012 de vogelwerkgroepen opgegaanin de king tot stand om het oorspronkelijke project nieuwe Vogelwerkgroep Berkelland van de Vogelwerkgroep Neede uit te breiden (zie Figuur 1). 258 [258-260] het Vogeljaar61 (6) 2013 ZwaluwenprojectBerkelland Figuur 1 - Overzicht van het telgebied en de ligging van nest- locaties in Berkelland. Inventarisaties zwaluw een probleem met zijn nesten aan de In 2008 is begonnen met een inventarisatie- buitengevels. Het is nogal eens voorgekomen werd in dat nesten dermate be- programma. Het gebied opgedeeld bij onstuimig weer 39 telgebieden waarin circa 1200 adressen schadigd raakten dat ze uit elkaar vielen. , (deelnemers) zijn gecontroleerd. Hiervoor kunstnesten zijn veertig vrijwilligers in de zomer op pad Populatieherstel door gegaan. Zij tellenhet aantal bewoonde nesten, Door de Vogelwerkgroep Neede was in leggen de diverse situaties vast, overleggen 2007 al een start gemaakt om dit probleem eventueel met de deelnemersen adviseren. op te lossen door het aanbieden van enkele De coördinator verzameltalle tellijsten en kunstnesten. Bij de collega-vogelwerkgroep het in werd hoe kunstnesten verwerkt de gegevens. De rapportage van Losser geleerd se- is zelfs onderzoek gaat onder andere naar Sovon. Ook riematig gemaakt konden worden. Er informatieblad kunnen wordt er een samengesteld een mal meegegeven om te beginnen, voor alle 1200 deelnemersmet deresultaten In de winters van 2007 en 2008 zijn meer dan van het afgelopen broedseizoen. Daarnaast is duizend kunstnesten geproduceerd op een er natuurlijk ook een actielijst voor weer een boerendeelin Geesteren (Gld.). nieuw seizoen. Toen in 2008 het Zwaluwenproject tot Het Zwaluwenproject Berkelland richt zich geheel Berkelland werd uitgebreid, waren er zowel de Huiszwaluw als de Boeren- op op zwaluw. Bij het merendeel van deadressen gaat het om de Boerenzwaluw, met 2826 getelde broedparen in 2012. De Huiszwaluw treffenwe aan op ongeveer 160 adressen. Hoewel zelfs de niet zo oude bewoners zich de Huiszwaluw herinnerenals broedvogel in de dorpskernen, zijn er daar kolonies in op dit moment geen meer van Berkelland. Alle waarnemingen zijn afkom- stig uit het buitengebied; zij zijn daar dan voornamelijk aanwezig op boerenerven. In de dorpen zijn de modderpoelen verdwenen. Ook zijn de bomen bij de geschikte gevels vaak te hoog geworden. In een gebied als Berkelland bestaat de die is bodem vooral uit lichte zandgrond en Er is een verschuiving van het aantal succesvolle broed- minder geschikt als bouwmateriaal voor de sels in natuurlijke nesten naar kunstnesten vastgesteld. zwaluwen. Dit is met name voor de Huis- Foto: E.M. van Luxzenburg. het Vogeljaar61 (6) 2013 259 ZwaluwenprojectBerkelland Jaar Borculo Eibergen Beltrum Neede Kuurlo 2008 366 196 no 117 326 2009 291 250 131 133 307 2010 420 280 134 158 328 2011 481 274 123 122 398 2012 405 269 124 147 306 Tabel 1 - Getelde aantallenbroedparen van Huiszwaluwen in 2008-‘12 in de respectievelijke plaatsen en het buitengebied. Figuur 2- Totaalaantal broedparen van Huiszwaluwen per plaats in Berkelland in de periode 2008-‘12. secten zoals wespen, waaronder de Hoornaar. Helaas komt het ook voor dat een broedsel verstoord is geweest en dat de restanten van de dode in het nest De er in de jongen achterblijven. We afgelopen jaren zijn dorpskernen geen kolo- nies van Huiszwaluwen meer aangetroffen. zullen alle nesten elke nu (1400!) paar jaar Foto: E.M. van Luxzenburg. inspecteren en schoonmaken. voldoende Uit de kunstnesten om ook Eibergen en tellingen blijkt dat de eerdere gestage Ruurlo te voorzien. Er is zorgvuldig gekeken achteruitgang in aantallen is omgebogen tot ofplaatsing van kunstnesten zinvol en nodig een soort herstel. Wel zien we een verschui- was. ving van het aantal succesvolle broedsels van In Het plaatsen van kunstnesten mag het bouwen natuurlijke nesten naar kunstnesten. de van natuurlijke nesten niet in de weg staan. afgelopen vijfjaar hadden we een bezettings- We constateerdendat natuurlijke nesten tus- graad van circa 50% in de kunstnesten. sen en tegen kunstnesten geplakt worden. In de totalenzien we in het afgelopen jaar een Na in Met enkele een inhaalslag Eibergen en Ruurlo in achteruitgang. name bij grotere kolonies de afgelopen jaren, verwachten we niet nog waren de aantallen fors kleiner. veel nieuwe Goed nieuws kunstnestente kunnen plaatsen. was dat er wel enkele nieuwe Eerder zullen we bekijken ofreeds geplaatste broedplekken bij gekomen waren. nesten verwijderd kunnen worden en elders hergebruikt. In Tabel 1 zijn de aantallen broedpaartjes vermeld die Hoewel we geenvast programma hadden geteld zijn sinds de start van het voor het schoonmaken van kunstnesten is uit Zwaluwenproject Berkelland. Behalve de diverse steekproeven gebleken dat ten minste plaatsen is ook het telgebied Beltrum ver- een regelmatige inspectie nodig is. Niet meld. Dit is een grootbuitengebied dat deel zelden zien dat 1 uitmaakte we nesten 'gekraakt worden van Eibergen). Figuur 2 toont de door andere vogelsoorten, ofzelfs door in- totalenper jaar. H.F. Waanders, Akelei 4, 7152 JS Eibergen, e-mail: [email protected] 260 het Vogeljaar 61 (6) 2013.