Editorjal IL-PAPA F’ASSISI har is-17 ta’ Ìunju 2007, il-Papa Benedittu XVI g˙amel Ωjara i s n pastorali fil-belt ta’ Assisi, fejn ©ie milqug˙ mill-isqof Mons. t it OFM a u s k t fmaltar ©i NDomenico Sorrentino u l-Ministri Ìenerali Fran©iskani. Din i Ω- a n Ωjara kienet wa˙da importanti, b˙alma kienu Ω-Ω jarat li kien wettaq il- Papa Ìwanni Pawlu II, li mar Assisi diversi drabi, l-aktar fl-okka Ωjoni tal-jum mondjali ta’ talb g˙all-paçi. IΩ-Ω jara tal-Papa f’Assisi, barra milli sinjal ta’ l-importanza li g˙andha l- belt Fran©iskana fil-messa©© evan©eliku ta’ paçi mxandar mill-Knisja, turi wkoll l-importanza tal-moviment Fran©iskan fil-missjoni ta’ 81 evan©elizzazzjoni tal-Knisja. Assisi hi mag˙rufa g˙al diversi santwarji importanti, l-aktar il-Ba Ωilika ta’ San Fran©isk, fejn hu meqjum il-©isem tal-missier serafiku, il-Ba Ωilika ta’ Santa Maria degli Angeli, fejn hi meqjuma l-kappella tal-Porziuncola li fiha San Fran©isk waqqaf l-Ordni tal-Patrijiet Minuri, u l-Ba Ωilika ta’ Santa Klara, fejn hu meqjum il- Rivista li to˙ro© ©isem tal-«pianticella» ta’ San Fran©isk. kull tliet xhur Imma fl-istess ˙in Assisi hi wkoll komunità kristjana, Knisja lokali, bl-ewwel ˙ar©a immexxija minn rag˙aj spiritwali. L-importanza tas-santwarji f’April 1986 Fran©iskani forsi xi kultant titfi d-dimensjoni ekkle Ωjali lokali tal-Knisja Computer Setting: ta’ Assisi, u mhux l-ewwel darba li dan seta’ ©ab mieg˙u diffikultajiet fit- Ìwann Abela ofm tmexxija spiritwali ta’ l-istess santwarji Fran©iskani li, wara kollox, Joseph Magro ofm jaqg˙u direttament ta˙t il-©urisdizzjoni tal-Papa. Il-Fran©iskani dejjem kienu forza spiritwali fil-Knisja. Dan wassal biex Stampat: Gozo Press isir ˙afna ©id, imma wkoll, xi kultant, g˙al tensjoni bejn il-kompetenzi pastorali tal-patrijiet ta’ l-Ordni, li hu istitut ta’ dritt pontifiçju bi Il-Materjal kollu li jidher privile©© ta’ esenzjoni mill-©urisdizzjoni ta’ l-isqfijiet, u l-kompetenzi u huwa Copyright ta’ d-drittijiet pastorali ta’ l-isqfijiet u l-kleru djoçesan. Storja twila u l-Istitut Fran©is©kan interessanti. F’din l-istorja anke l-belt ta’ Assisi kellha u g˙ad g˙andha u ta’ parti. Forsi hu importanti li, fil-Knisja ta’ wara l-Konçilju, fejn l- l-Edizzjoni TAU, 2007 insistenza hi fuq il-kolle©©jalità u l-komunjoni, kul˙add ja˙seb bis- serjetà dwar ir-rwol speçifiku tieg˙u bi skop wie˙ed: li ja˙dem g˙all- g˙aqda fil-Knisja. G˙ax, wara kollox, dan hu li ried San Fran©isk. Fil-˙ar©a li jmiss ta’ «Spirtu u Óajja» se niddedikaw numru s˙i˙ lil Werrej wa˙da mill-˙idmiet tal-Provinçja Fran©iskana Maltija li taw frott kotran matul dawn l-a˙˙ar 25 sena. Kien fl-4 ta’ Ottubru 1982, waqt it-8 • Editorjal . 1 çentenarju tat-twelid ta’ San Fran©isk, li twaqqfet fil-Provinçja • Qaddisin Fran©iskani Fran©iskana l-«Edizzjoni TAU», bl-iskop li xxerred pubblikazzjonijiet Ìodda . 2 ta’ xejra biblika marbuta mal-missjoni Fran©iskana fl-Art Imqaddsa, u • Franciscans and the pubblikazzjonijiet ta’ xejra Fran©iskana marbuta ma’ l-istorja, Motu Proprio . 4 spiritwalità u kultura tal-Fran©iskani. • Il-Forma ta’ ˙ajja ta’ Klara Illum il-©urnata, fil-kamp tal-pubblikazzjonijiet u mass-media, hemm u l-Ordni tag˙ha fil- kompetizzjoni iebsa u diffiçli. Il-kamp Fran©iskan çertament mhuwiex Medjuevu (2) . 9 wie˙ed li ji©bed l-attenzjoni tal-ma©©oranza f’ambjent çkejken b˙alma • It-Tielet Ordni Fran©iskan: hu dak tag˙na. Madankollu, nistg˙u ng˙idu li sforzi saru, bi tbatija kbira Tradizzjoni ta’ ˙ajja u b’ri Ωorsi mill-aktar limitati, u li r-ri Ωultati tag˙hom jidhru g˙al kull min evan©elika (2) . 14 japprezza mhux biss l-aspett estern u estetiku, imma fuq kollox il- • Kungressi u Korsijiet kontenut li fih sustanza g˙all-g˙arfien serju u xjentifiku. Fran©iskani . 20 • Kotba . 22 Fr. Noel Muscat ofm Spirtu u Óajja Lulju - Settembru 2007 1 I Ordni Fran©iskan QADDISIN FRANÌISKANI ÌODDA Sant’Antonio de Sant’Ana Galvão (1739-1822) Antonio de Sant’Ana Galvão twieled fi Guaratinguetá, BraΩil, fl-1739 u miet f’Sao Paulo, fit-23 ta’ Diçembre 1822. Hu l-ewwel qaddis indi©enu BraΩiljan li ©ie kanonizzat mill-Papa Benedittu XVI fil-11 ta’ Mejju 2007, waqt viΩta pas - torali fil-BraΩil. Sant’Antonio kien ©ie beatifikat mill-Papa Ìwanni Pawlu II fil-Vatikan fil-25 ta’ Ottubru 1998. Missieru, Antonio Galvão de Franca, kien immi - grant PortugiΩ u kaptan tal-belt ta’ Guaratinguetá. Ommu kien jisimha Isabel Leite de Barros, u kienet bint «fazendeiros» (proprjetarji ta’ artijiet) u kienet ti©i mill-esploratur famuΩ Fernão Dias Paes. Antonio g˙ex ma’ ˙utu f’dar kbira u lussuΩa, billi l-©enituri tieg˙u kienu jgawdu minn presti©ju soçjali u influenza politika. Missieru ried jag˙ti lil ibnu formazzjoni umana u kulturali li tkun taqbel mal-possibiltajiet ekonomiçi tieg˙u. Meta kellu tlit - Kien f’dan ir-«Recolhimento» li ltaqa’ ma’ Suor tax-il sena bag˙atu fil-kulle©© ta’ Belém, tal-patriji - Helena Maria do Espírito Santo, reli©juΩa ta’ ˙ajja et ÌiΩwiti, f’Bahia, fejn kien hemm di©à jistudja itensa ta’ talb u ta’ spirtu kbir ta’ penitenza, li kienet ˙uh José. tafferma li kellha viΩjonijiet li fihom Ìesù talabha Kien f’dan il-kulle©© li hu g˙amel progressi kbar biex twaqqaf «Recolhimento» ©did. fl-istudji u fil-prattika kristjana, mill-1752 sa l-1756. Galvão, wara li sema’ l-parir ta’ persuni g˙orrief Ried isir ÌiΩwita, imma min˙abba l-persekuzzjoni u mag˙rufin, qies li dawn il-viΩjonijiet kienu ta’ min kontra s-Soçjetà ta’ Ìesù min-na˙a tal-MarkiΩ de jemminhom. Fit-2 ta’ Frar 1774 twaqqaf uffiçjal - Pombal, missieru ta˙ il-parir li jid˙ol Fran©iskan. ment «Recolhimento» ©did minn Fra Antonio. Fit- Hu da˙al fil-kunvent ta’ Taubaté, mhux bog˙od 23 ta’ Frar 1775, sena wara l-fundazzjoni, Madre minn Guaratinguetá. Ta’ 21 sena g˙amel in-novizz - Helena mietet ˙esrem. B’hekk Fra Galvão sar l- jat fir-ra˙al ta’ Macacu, f’Rio de Janeiro. uniku appo©© tar-«Recolhidas», u qeda din il-mis - Fis-16 ta’ April 1761 g˙amel il-voti solenni. sjoni b’umiltà u prudenza kbira. Sadanittant, il-kap - Wara li ©ie ordnat saçerdot intbag˙at fil-kunvent ta’ tan ©did ta’ São Paulo, li kien ra©el iebes u a˙rax, San Fran©isk ta’ São Paulo biex jipperfezzjoni l- irtira l-permess tar-«Recolhimento» u ordna li istudji tal-filosofija u tat-teolo©ija, u jibda jit˙arre© jing˙alaq. Fra Galvão aççetta bil-fidi din id- fl-apostolat. Fid-9 ta’ Novembru 1766 hu ing˙ata deçiΩjoni u mieg˙u n-nisa «Recolhidas» obdew, kollu kemm hu lil Marija («Entrega a Maria») come imma ma ˙allewx id-dar u baqg˙u jirreΩistu sa iben u skjav perpetwu tag˙ha. kemm tawhom il-forzi fiΩiçi tag˙hom. Wara xahar, Wara li temm l-istudji sar predikatur, konfessur min˙abba l-pressjoni tal-poplu u ta’ l-Isqof, ir- tal-lajçi u purtinar tal-kunvent. Dan ix-xog˙ol kien «Recolhimento» re©a’ infeta˙. meqjus importanti kemm min˙abba l-kuntatt li kellu Min˙abba n-numru kbir ta’ vokazzjonijiet il-qad - mal-persuni kif ukoll min˙abba l-apostolat li seta’ dej ta’ Alla kien obbligat li jkabbar din l-opra. G˙al jag˙mel. Sar konfessur imfittex u stmat, u dejjem erbatax-il sena ing˙ata g˙all-bini ta’ kien imur meta jsej˙ulu, ukoll jekk kien ikollu jimxi «Recolhimento» akbar (1774-1788), u mbag˙ad distanzi twal. Fl-1769 ©ie ma˙tur konfessur tar- g˙al erbatax-il sena o˙ra (1788-1802) g˙all-bini tal- «Recolhidas de Santa Teresa» f’São Paulo. knisja, li ©iet inawgurata fil-15 ta’ Awissu 1802. Fra 2 Spirtu u Óajja Lulju - Settembru 2007 I Ordni Fran©iskan Galvão kien arkitett, direttur ta’ xog˙olijiet u anke iddedikah lil sie˙bu San Bernardin minn Siena bennej. L-opra, illum tissejja˙ «Monastero della (1380-1444), li kien kien g˙adu kif ©ie kanonizzat Luz», li ©iet dikjarata patrimonju kulturali ta’ l- fl-1450. Min˙abba l-importanza ta’ dan il-qaddis, li umanità mill-UNESCO. kien l-organizzatur ewlieni ta’ l-Osservanza Fi Ωmien li fih il-mediçini u x-xjenza medika ma Fran©iskana, in-nies f’dawn l-in˙awi tal-Polonja kienux evoluti b˙allum, bosta bdew ji©u g˙and Fra sej˙u lill-Fran©iskani Osservanti bl-isem ta’ Galvão biex ji©u mfejqin. F’wa˙da minn dawn iΩ- Fran©iskani “Bernardini”, u sallum g˙adhom Ωjarat, ispirat minn Alla, Antonio kiteb fuq biçça mag˙rufin hekk, minkejja l-oppoΩizzjoni li ta’ spiss karta fraΩi bil-latin mill-Uffiççju tal-Ver©ni Marija: wera l-Ordni tal-Patrijiet Minuri g˙al dan it-titlu li «Post partum, Virgo, inviolata permansisti. Dei mhuwiex l-isem uffiçjali tal-Fran©iskani. Genetrix, intercede pro nobis» (Wara t-twelid bqajt Fis-sena 1457, iΩ-Ωag˙Ωug˙ Xmun, affaxxinat Ver©ni bla mittiefsa. Omm Alla, id˙ol g˙alina). Din mill-idejal Fran©iskan, da˙al patri fil-kunvent ta’ il-biçça karta gerbibha sa ma ©abha qisha pillola u ta Stradom. Il-mastru tan-novizzjat tieg˙u kien patri lil wie˙ed Ωag˙Ωug˙ li kien qieg˙ed imut min˙abba Cristoforo da Varese, reli©juΩ famuΩ g˙all-˙ajja l-©ebel fil-kliewi.