ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ 1990 YILI ve SONRASI TÜRKĠYE’DE KĠTLE ĠLETĠġĠM ARAÇLARI ve MÜZĠK MEDYA ÜZERĠNDEKĠ ETKĠSĠ YÜKSEK LĠSANS TEZĠ Tuğba AYDIN ANASANAT DALI : TÜRK MÜZĠĞĠ PROGRAMI: TÜRK MÜZĠĞĠ MAYIS 2010 i ÖNSÖZ Bu tez çalışması İ.T.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Müziği Programı‟nda yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Bu çalışmada kitle iletişim araçlarının müzik medyasına etkisi ve tüketicilerin müziği algılamasındaki etkisi araştırılmış, iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte 1990 yılı sonrası müzik ve medya ilişkisi temel alınmıştır. Tez çalışmamda beni yönlendiren danışman hocam Müzikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Gözde Çolakoğlu‟na, tez konumu seçmemde yol gösterici olduğu için Türk Halk Oyunları Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Serpil Murtezaoğlu ve Doç. Dr. Gürcan Koçan‟a ve benden desteğini esirgemeyen aileme teşekkürü bir borç bilirim. Mayıs 2010 Tuğba AYDIN ii ĠÇĠNDEKĠLER ÖNSÖZ .................................................................................................................. ii ÖZET ..................................................................................................................... iii KISALTMALAR ................................................................................................ iv TABLO LĠSTESĠ .................................................................................................. v ÖZET ..................................................................................................................... vi SUMMARY ........................................................................................................ viii 1. GĠRĠġ .................................................................................................................. 1 2. KĠTLE, KÜLTÜR VE KĠTLE KÜLTÜRÜ ................................................... 12 2.1 İletişim. ..................................................................................................... 17 2.2 Kitle İletişimi ve Araçları ......................................................................... 22 2.2.1. Gazete ............................................................................................. 25 2.2.2. Dergi ............................................................................................... 29 2.2.3. Radyo ............................................................................................ 31 2.2.4. Televizyon ..................................................................................... 38 2.2.5. İnternet ......................................................................................... 45 3. 1990 YILI SONRASI TÜRKĠYE’DE KĠTLE ĠLETĠġĠM ARAÇLARI VE MÜZĠK .................................................................................................................. 54 3.1. 1990 Yılı Sonrası Kitle İletişim Aracı olan Gazete ve Müzik Medyası ................................................................................................ 54 3.2. 1990 Yılı Sonrası Kitle İletişim Aracı olan Dergi ve Müzik Medyası ..... 56 3.3. 1990 Yılı Sonrası Kitle İletişim Aracı olan Radyo ve Müzik Medyası ............................................................................................... 60 3.4.1990 Yılı Sonrası Kitle İletişim Aracı olan Televizyon ve Müzik Medyası ............................................................................................... 66 3.5. 1990 Yılı Sonrası Kitle İletişim Aracı olan İnternet ve Müzik Medyası ............................................................................................... 81 4. SONUÇ .............................................................................................................. 91 KAYNAKÇA ........................................................................................................ 97 ÖZGEÇMĠġ ........................................................................................................ 102 iii KISALTMALAR TDK : Türk Dil Kurumu CD: Compact Disc DVD: Digital Video Disc/ Digital Versatile Disc KW: Kilowatts PTT: Türkiye Posta Telgraf Teşkilatı TBMM: Türkiye Büyük Millet Meclisi TRT: Türkiye Radyo Televizyon Kurumu FM: Frequency Modulation ĠTÜ: İstanbul Teknik Üniversitesi DPT: Devlet Planlama Teşkilatı TV: Televizyon INT: International BBC: British Broadcasting Corporation GEZ: Almanya Radyo Televizyon Rüsumları Merkezi DARPA: Defence Advanced Research Project Agency ARPANET: Advanced Research Projects Agency Network NCP: Network Control Program TÜBĠTAK: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ODTÜ: Ortadoğu Teknik Üniversitesi GPRS: General Packet Radio Service ADSL: Asymmetric Digital Subscriber Line ABD: Amerika Birleşik Devletleri DJ: Disk Jockey EBU: European Broadcasting Union- Avrupa Yayın Birliği MTV: Music Television TMSF: Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu VJ: Video Jockey WWW: World Wide Web MP3: Mpeg–1 Audio Layer IFPI: Uluslar arası Fonografik Endüstri Federasyonu RIAA: Recording Industry Association of America MÜ-YAP: Bağlantılı Hak Sahibi Fonogram Yapımcıları Meslek Birliği MESAM: Türkiye Musiki Eseri Sahipleri Meslek Birliği MSG: Musiki Eseri Sahipleri Grubu Meslek Birliği MÜYORBĠR: Müzik Yorumcuları Meslek Birliği iv TABLO LĠSTESĠ Tablo 2.1 1968- 1980 Yılları Arasında Satın Alınan Televizyon Sayısı 33 Tablo 2.2 Dünya İnternet Kullanımı ve Nüfus İstatistikleri 40 Tablo 2.3 Avrupa Ülkelerindeki İnternet Kullanımı 41 Tablo 2.4 En Çok İnternet Kullanan 10 Avrupa Ülkesi 44 Tablo 3.1 Amerika‟da Yaş Grubuna Göre Albüm Satış Grafiği 80 v 1990 YILI SONRASI TÜRKĠYE’DE KĠTLE ĠLETĠġĠM ARAÇLARI VE MÜZĠK ÖZET İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Müziği Programında hazırlanan bu çalışma 4 bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde “1990 Yılı ve Sonrasında Kitle İletişim Araçları ve Müzik- Medya Üzerindeki Etkisi” konu başlığının seçilme sebebi, konunun kapsamı ve araştırmada uygulanan yöntemler açıklanmıştır. 2. bölümde genel hatlarıyla Kitle, Kültür, Kitle Kültürü, İletişim, Kitle İletişimi ve Kitle İletişim Araçları kavramları birbirleriyle bağlantılı bir şekilde ele alınmış, konuyla ilgili dünya literatüründeki farklı akımların ve düşünce adamlarının kavramlarla ilgili geliştirdikleri kuramlar üzerinde durulmuştur. Farklı kaynaklardan alınan sınıflandırmalar neticesinde tez çalışması kapsamında 5 kitle iletişim aracı seçilmiştir. Bu araçlar; gazete, dergi, radyo, televizyon ve internettir. Seçilen 5 kitle iletişim aracının müziğin kitlelere ulaşmasında aktif rol oynaması seçim kriterini oluşturmaktadır. Bu araçların dünya ve Türkiye‟deki tarihi ve 1990 yılına kadar olan gelişmeleri 2. bölümde anlatılmıştır. 3. bölüm 2. bölümde bahsedilen 5 iletişim aracıyla ilgili dünya ve Türkiye‟deki 1990 yılı ve sonrasında yapılan araştırmaları konu almaktadır. Bu bölümde söz konusu kitle iletişim araçlarının son 20 yılda gösterdiği teknolojik, sosyolojik, ekonomik vb. gelişme ve değişmeler, kitlelerin bu araçları algılayış şekilleri, yapılan araştırma sonuçlarının karşılaştırmalı olarak bilimsel değerler ışığında yorumlanması yer almaktadır. Bu doğrultuda kitle iletişim araçları müzik- medya bağlamında konu edilmiş, 1990 yılı sonrası medya gözünden müziğe bakış, reklamcılık, tanıtım ve pazarlama disiplinlerinin müzik sektörüne sağladığı avantaj ve dezavantajlı durumlar örneklerle anlatılmıştır. Bilimsel ve akademik makaleler ile medya şirketlerinin ya da RTÜK Kamuoyu Araştırması gibi devlet kanalıyla yürütülen araştırmaların sonuçları ve müzik medyasına etkisi 3. bölümün alt başlıklarını oluşturmaktadır. 4. bölüm olan sonuç bölümünde ise tez genelinde ele alınan konular sebep- sonuç ilişkisi içinde yorumlanmıştır. Müziğin kültürel ve endüstriyel açıdan medyayı kullanma şekli incelenmiştir. Araştırma verileri temel alınarak seçilen kitle iletişim araçlarının eksik yönleri belirtilmiştir. vi MASS MEDIA OF 1990 AND AFTER AND IT’S EFFECTS ON MUSIC- MEDIA SUMMARY This study which has been prepared as a Master Thesis of Social Sciences İnstitute of İ.T.Ü. Turkish Music Programme, consists of four parts. In the introduction part, purpose of selecting the topic 'Mass Media of 1990 and After and It's Effects on Music-Media', it's contents and the methods which had been used during the research have been dealed. In the second part,the topics, audience,mass culture,communication,mass communication,mass media have been discussed relatedly with each other and different currents of world literature and theories of various of philosophers about these topics had been focussed. As a result of categorizations referenced from various sources, five topics which are newspapers,magazines,radio,television and internet were chosen. The main selection criterion was these five mass mediums have an effective role of music‟s reaching the audience.World and Turkey histories of these mass mediums basicly have been told in the second part. The third part emphasises on researces in Turkey that had been made in 1990 and after about these 5 mass mediums.In this part the technologic,sociologic and economic progress of the 5 mass mediums in last 20 years, audience perception of these mass mediums and scientific interpretation of results of the research exists.Through this approach, mass mediums have been processed in the view of music-media connection, meaning of music in the view of media after 1990‟s,the advantages and disadvantages that marketing and advertising provides for music have been explained with example cases.Scientific,academic articles and media companies‟ or governmental researches such as RTÜK public research are under titles of the