Projekt realizowany przy wsparciu Szwajcarii w ramach Szwajcarskiego Programu Współpracy z Nowymi Krajami Członkowskimi Unii Europejskiej STRATEGIA rozwoju produktów lokalnych EGO (2014-2020) Czerwiec, 2014r. Projekt realizowany przy wsparciu Szwajcarii w ramach Szwajcarskiego Programu Współpracy z Nowymi Krajami Członkowskimi Unii Europejskiej Strategia rozwoju produktów lokalnych EGO (2014-2020) Zamawiający: • Mazurskie Stowarzyszenie Lotnicze (Wnioskodawca projektu pt. „Produkty lokalne EGO”) Jeziorowskie 17 19-313 Stare Juchy woj. warmińsko-mazurskie www.mazurskiestowarzyszenielotnicze.pl • Lokalna Grupa Działania „Lider w EGO” (Partner projektu) Pl. Wolności 2 19-400 Olecko woj. warmińsko-mazurskie www.liderwego.pl Dokument przygotowany przez: − Elżbietę Niedziejko - eksperta projektu przy współpracy Rady Rozwoju Produktu Lokalnego w składzie: − Jerzy Koźbiel - Moderator Rady obszaru EGO − Ewa Próchnicka - Członek Rady (Gminy: Ełk i Kalinowo, powiat ełcki) − Magdalena Kaczorowska-Dołowy - Członek Rady (Gmina Stare Juchy, powiat ełcki) − Helena Penkiewicz - Członek Rady (Gmina Prostki, powiat ełcki) − Janusz Hendzel - Członek Rady (Gminy: Olecko, Świętajno, Wieliczki, powiat olecki) − Marek Wojcieszek - Członek Rady (Gminy: Olecko, Świętajno, Wieliczki, powiat olecki) − Krzysztof Locman - Członek Rady (Gmina Kowale Oleckie, powiat olecki) − Beata Otto - Członek Rady (Gmina Gołdap, powiat gołdapski) − Teresa Kalinowska - Członek Rady (Gmina Dubeninki, powiat gołdapski) − Urszula Anuszkiewicz - Członek Rady (Gmina Banie Mazurskie, powiat gołdapski) 2 Projekt realizowany przy wsparciu Szwajcarii w ramach Szwajcarskiego Programu Współpracy z Nowymi Krajami Członkowskimi Unii Europejskiej SPIS TREŚCI 1. WSTĘP ..................................................................................................... 4 2. METODOLOGIA........................................................................................ 6 3. WIZJA ROZWOJU OBSZARU EGO W ROKU 2020......................................10 4. PRIORYTETY STRATEGICZNE....................................................................13 5. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE STRATEGII ........................................17 DOKUMENTY STRATEGICZNE WAŻNE DLA OBSZARU EGO - KONTEKST EUROPEJSKI, KRAJOWY I REGIONALNY ................................................................................................. 17 WSPÓŁPRACA PONADREGIONALNA................................................................................ 25 6. DIAGNOZA STRATEGICZNA (SYNTEZA) ....................................................30 UWARUNKOWANIA PRZESTRZENNE I HISTORYCZNE...................................................... 30 DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA ..................................................................................... 31 CHARAKTERYSTYKA JEDNOSTEK ADMINISTRACYJNYCH OBSZARU EGO ......................... 36 DIAGNOZA WYZWAŃ, POTRZEB I POTENCJAŁU OBSZARÓW OBJĘTYCH PROGRAMEM OPERACYJNYM WOJEWÓDZTWA (SYNTEZA)................................................................... 42 DIAGNOZA PODSTAWOWYCH OBSZARÓW PROBLEMOWYCH, ISTOTNYCH DLA ROZWOJU PRODUKTÓW LOKALNYCH EGO (SYNTEZA UZUPEŁNIAJĄCA)........................ 52 7. ANALIZA SWOT.......................................................................................64 8. PLAN OPERACYJNY .................................................................................70 MARKOWE PRODUKTY TURYSTYCZNE............................................................................. 70 KONKURENCYJNE, ŻYWNOŚCIOWE PRODUKTY REGIONALNE I TRADYCYJNE................ 73 ROZWINIĘTY SEKTOR PRZEMYSŁÓW KREATYWNYCH..................................................... 76 WYSOKIE KWALIFIKACJE, WIEDZA, KOMPETENCJE W SEKTORACH PRODUKTÓW LOKALNYCH I SPRAWNY SYSTEM EDUKACJI REGIONALNEJ. ........................................... 78 9. SYSTEM RELIZACJI STRATEGII..................................................................81 ZASADY REALIZACJI.......................................................................................................... 81 ORGANIZACJA PROCESU WDRAŻANIA ............................................................................ 82 MONITORING I EWALUACJA............................................................................................ 84 FINANSOWANIE ............................................................................................................... 85 3 Projekt realizowany przy wsparciu Szwajcarii w ramach Szwajcarskiego Programu Współpracy z Nowymi Krajami Członkowskimi Unii Europejskiej 1. WSTĘP Strategia rozwoju produktów lokalnych EGO jest rezultatem projektu „Produkty lokalne EGO”, wdrażanego przez Mazurskie Stowarzyszenie Lotnicze z siedzibą w Starych Juchach, w partnerstwie z Lokalną Grupą Działania „Lider w EGO” z siedzibą w Olecku. Projekt został zrealizowany przy wsparciu funduszu dla organizacji pozarządowych, grantu blokowego Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy, w ramach priorytetu „Promowanie roli społeczeństwa obywatelskiego jako ważnego uczestnika w zwiększeniu spójności społeczno- gospodarczej kraju”. Celem projektu było zwiększenie partycypacji obywatelskiej w życiu publicznym i planowaniu rozwoju społeczno-gospodarczego swojego regionu poprzez aktywny udział w tworzeniu strategii rozwoju produktów lokalnych na lata 2014-2020, na obszarze powiatów: ełckiego, gołdapskiego, oleckiego (zwanego EGO od pierwszych liter miast), we wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego. W obrębie powyższego obszaru rozwija się od jakiegoś czasu współpraca i kreowana jest wspólna wizja rozwoju, zwłaszcza w obszarze turystyki i promocji wizerunkowej. Ważną podstawą programową, wytyczającą kierunki współpracy, była, opracowana w 2003r., „Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru funkcjonalnego EGO do roku 2013” wraz z koncepcją rozwoju markowych produktów turystycznych i planami operacyjnymi. Ze względu na kończący się okres programowania powstała naturalna potrzeba przynajmniej częściowej ewaluacji zrealizowanych założeń pierwszej strategii oraz kontynuacji wspólnej inicjatywy, zmierzającej do przygotowania kolejnego planu działań, szczególnie w zakresie rozwoju produktów lokalnych, charakterystycznych dla obszaru EGO. Dążąc do tego, aby strategia stała się rzeczywistym drogowskazem działań i postępu, szczególny nacisk został położony na współpracę z mieszkańcami regionu przy tworzeniu wizji, określaniu wspólnego kierunku, celów i założeń rozwoju społeczno-gospodarczego. Podejmowane działania w zakresie uspołecznienia procesu tworzenia strategii miały na celu także podniesienie wiedzy z zakresu społeczeństwa obywatelskiego i promocji partycypacji w życiu publicznym. Zamysłem wnioskodawcy i partnera projektu było stworzenie strategii rozwoju produktów lokalnych obszaru EGO w oparciu o zasoby ludzkie, wyjątkowe produkty kulinarne i turystyczne, wysokiej jakości usługi i atrakcje charakterystyczne dla tego regionu, mające wpływ na pozycjonowanie wizerunku obszaru, jego większą rozpoznawalność i przede wszystkim będące szansą na rozwój lokalnej przedsiębiorczości. 4 Projekt realizowany przy wsparciu Szwajcarii w ramach Szwajcarskiego Programu Współpracy z Nowymi Krajami Członkowskimi Unii Europejskiej Strategia rozwoju produktów lokalnych EGO, jako wynik prac i zaangażowania wielu osób, jest wyrazem troski społeczności lokalnej o region. Dokument ten ma być realnym narzędziem, służącym zarządzaniu rozwojem produktów lokalnych i budowaniu konkurencyjnego wizerunku wschodniej, niejednokrotnie traktowanej peryferyjnie, części Mazur. Jest on również podstawą programową do przygotowywania konkretnych projektów i ubiegania się o dofinansowanie z kolejnych programów operacyjnych, dostępnych dla Warmii i Mazur, a także z innych programów sektorowych i współpracy transgranicznej, współfinansowanych ze środków krajowych i zagranicznych. Strategia zawiera realistyczną ocenę możliwości osiągnięcia planowanych celów w horyzoncie czasowym do 2020 r., tym niemniej wytyczne strategii dotyczą również kolejnych pięciu lat, aby zapewnić długofalowe myślenie strategiczne, sięgającego poza najbliższy okres programowania funduszy europejskich (2014-2020). 5 Projekt realizowany przy wsparciu Szwajcarii w ramach Szwajcarskiego Programu Współpracy z Nowymi Krajami Członkowskimi Unii Europejskiej 2. METODOLOGIA Projekt Strategii Rozwoju Produktów Lokalnych EGO zrodził się wskutek wielokrotnych dyskusji głównych partnerów projektu – Mazurskiego Stowarzyszenia Lotniczego i Lokalnej Grupy Działania „Lider w EGO” , prowadzonych z mieszkańcami regionu podczas spotkań, szkoleń, konferencji i imprez regionalnych. Ważnym impulsem były także odnotowywane sygnały, zachęcające do wspólnego działania, od przedstawiciel trzech głównych sektorów: gospodarczego, społecznego i publicznego, działających na tym obszarze. Chęć tworzenia w sposób partycypacyjny jednej wizji rozwoju produktów lokalnych EGO i wdrażania podobnych kierunków promocji, wskazywana była również w dokumentach strategicznych poszczególnych gmin i powiatów, chociaż podejmowane wcześniej działania niejednokrotnie mogły być rozbieżne wskutek braku aktualnego, spójnego dokumentu dla całego obszaru. Zatem większość środowisk manifestowała przekonanie, że podejmowane wspólnie - w ramach partnerstwa, lub niezależnie - ale w ramach tej samej wizji, działania realizujące założenia wspólnej strategii - w rezultacie, w dobrze zaplanowanej perspektywie czasowej, przynieść mogą widoczne zmiany gospodarcze i społeczne. Godnym podkreślenia stał się fakt, iż wspólne opinie i dążenia mieszkańców,