Załącznik nr 1 do Strategii Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Aglomeracji Opolskiej przyjętej Uchwałą nr W/ /2016 Walnego Zgromadzenia Członków Stowarzyszenia Aglomeracja Opolska z dnia 18 listopada 2016 roku - syntetyczna diagnoza obszaru wsparcia Załącznik nr 1 do Strategii ZIT Aglomeracji Opolskiej – syntetyczna diagnoza obszaru wsparcia 2 Załącznik nr 1 do Strategii ZIT Aglomeracji Opolskiej – syntetyczna diagnoza obszaru wsparcia Spis treści 1. Demografia .......................................................................................................................................7 2. Gospodarka ................................................................................................................................... 19 3. Rynek pracy ................................................................................................................................... 46 4. Edukacja......................................................................................................................................... 55 5. Infrastruktura techniczna .............................................................................................................. 70 6. Dostępność transportowa ............................................................................................................. 82 7. Środowisko – charakterystyka wybranych zasobów ................................................................... 107 8. Turystyka i dziedzictwo kulturowe .............................................................................................. 116 9. Aglomeracja Opolska na tle wybranych obszarów funkcjonalnych ............................................ 134 Spis tabel ............................................................................................................................................. 146 Spis map .............................................................................................................................................. 147 Spis wykresów ..................................................................................................................................... 148 3 Załącznik nr 1 do Strategii ZIT Aglomeracji Opolskiej – syntetyczna diagnoza obszaru wsparcia 4 Załącznik nr 1 do Strategii ZIT Aglomeracji Opolskiej – syntetyczna diagnoza obszaru wsparcia Niniejszy załącznik jest syntetyczną prezentacją uwarunkowań rozwoju Aglomeracji Opolskiej w obszarach istotnych z punktu widzenia programowania interwencji w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych oraz realizacji zadań w formule ZIT. Pełną diagnozę strategiczną obszaru funkcjonalnego przeprowadzono na potrzeby opracowania Strategii rozwoju Aglomeracji Opolskiej na lata 2014-2020. Niniejsza synteza została opracowana na podstawie pełnego raportu diagnostycznego1 oraz analizy źródeł wtórnych desk research. W syntetycznej diagnozie analizie poddano następujące obszary: Demografia – obserwowane w AO (jak i w całym regionie) niekorzystne zjawiska demograficzne stanowią jedną z najistotniejszych determinant planowania strategicznego rozwoju obszaru funkcjonalnego. Zmiany strukturalne ludności warunkują natomiast kierunek rozwoju usług publicznych w Aglomeracji. Gospodarka, rynek pracy – liczba podmiotów gospodarczych oraz ich kondycja przekładają się bezpośrednio na zapewnienie miejsc pracy dla mieszkańców AO oraz warunkują dalszy rozwój obszaru funkcjonalnego (wpływy z podatków, nowe technologie, współpraca przedsiębiorców z uczelniami wyższymi oraz szkołami zawodowymi, kreowanie pozytywnego wizerunku AO jako miejsca do inwestowania). Rozwój gospodarczy Aglomeracji Opolskiej to jeden z kluczowych obszarów współpracy partnerów AO. Edukacja – jej dostosowanie do sytuacji demograficznej oraz potrzeb zmieniającego się świata i rynku pracy są jednym z istotnych wyzwań dla AO. Ponadto system edukacji bezpośrednio przekłada się na jakość kapitału ludzkiego, który jest jednym z atutów Aglomeracji, ale wymaga dalszego rozwoju. Infrastruktura techniczna, dostępność transportowa – wpływa na jakość życia w Aglomeracji, ale również warunkuje jej dalszy rozwój (np. poprzez zapewnienie odpowiedniej dostępności komunikacyjnej dla potencjalnych inwestorów, rozwoju powiązań komunikacyjnych wewnątrz obszaru funkcjonalnego). Stopień rozwoju infrastruktury technicznej ma również bezpośredni wpływ na stan środowiska naturalnego w AO (który również został poddany analizie). Dodatkowo, rozwój układu komunikacyjnego wpływa na dalszy rozwój powiązań funkcjonalnych gmin AO, poprawia wewnętrzną dostępność komunikacyjną, sprzyja integracji terytorialnej. Środowisko – ograniczono się do krótkiej charakterystyki wybranych zasobów. Wyboru dokonano biorąc pod uwagę zakres tematyczny ZIT w województwie opolskim. 1 Strategia rozwoju Aglomeracji Opolskiej na lata 2014-2020, uchwała W/9/2014 Walnego Zgromadzenia Członków Stowarzyszenia Aglomeracja Opolska z dnia 19 grudnia 2014r. 5 Załącznik nr 1 do Strategii ZIT Aglomeracji Opolskiej – syntetyczna diagnoza obszaru wsparcia Turystyka i dziedzictwo kulturowe w Aglomeracji – wielokulturowe dziedzictwo stanowi o wyjątkowości Aglomeracji Opolskiej. Unikalny charakter obiektów funkcjonujących na terenie AO stanowi również komponent umożliwiający budowanie rozpoznawalności marki AO zarówno wśród mieszkańców, jak również turystów. 6 Załącznik nr 1 do Strategii ZIT Aglomeracji Opolskiej – syntetyczna diagnoza obszaru wsparcia 1. Demografia Pod koniec 2013 roku Aglomeracja Opolska liczyła ponad 337 tys. mieszkańców, co stanowiło 1/3 liczby mieszkańców województwa opolskiego. Gęstość zaludnienia w Aglomeracji pod koniec 2013 r. wynosiła 142 osoby/km2 i była ona wyższa niż w województwie opolskim (107 osób/ km2). Najgęściej zaludnione obszary znajdują się w środkowej i południowej części AO: w granicach Opola (1 244 osoby/km2) oraz w stosunkowo wysoko zurbanizowanych gminach Zdzieszowice i Krapkowice (odpowiednio 282 oraz 240 osoby/km2). Najsłabiej zaludnione są gminy silnie zalesione: Murów (35 osób/km2), Popielów (46 osób/km2), Turawa (56 osób/km2) oraz o charakterze rolniczym: Strzeleczki oraz Izbicko (64 osoby/km2).2 Mapa 1 Gęstość zaludnienia w Aglomeracji Opolskiej w 2013 roku Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych 2 Obliczenia własne na podstawie Ludność, ruch naturalny i migracje w województwie opolskim w 2013 r., Urząd Statystyczny w Opolu, Opole 2014r. 7 Załącznik nr 1 do Strategii ZIT Aglomeracji Opolskiej – syntetyczna diagnoza obszaru wsparcia Największym ośrodkiem Aglomeracji Opolskiej jest centralnie położone Opole – równocześnie stolica województwa. Zamieszkuje je 35,61% ludności AO. Kolejne co do liczby mieszkańców gminy AO to: Krapkowice (23 326 mieszkańców, 6,91% ludności AO) Ozimek (19 988 mieszkańców, 5,92% ludności AO) Główny ośrodek miejski nie dominuje pod względem liczby ludności nad obszarem podmiejskim, który ogółem zamieszkuje ponad 217,2 tys. osób. Na koniec 2013 roku liczba mieszkańców poszczególnych gmin AO przedstawiała się następująco: Tabela 1 Liczba ludności gmin AO (stan w dniu 31.12.2013 r.) Udział procentowy Gmina Charakter gminy Liczba mieszkańców w ogóle mieszkańców AO Chrząstowice wiejska 6 780 2,01% Dąbrowa wiejska 9 597 2,84% Dobrzeń Wielki wiejska 14 517 4,30% Gogolin miejsko - wiejska 12 464 3,69% Izbicko wiejska 5 424 1,61% Komprachcice wiejska 11 092 3,29% Krapkowice miejsko-wiejska 23 326 6,91% Lewin Brzeski miejsko-wiejska 13 498 4,00% Łubniany wiejska 9 640 2,86% Murów wiejska 5 541 1,64% Niemodlin miejsko-wiejska 13 480 4,00% Opole miasto na prawach 120 146 35,61% powiatu Ozimek miejsko-wiejska 19 988 5,92% Popielów wiejska 8 156 2,42% Prószków miejsko-wiejska 9 818 2,91% Strzeleczki wiejska 7 508 2,23% Tarnów Opolski wiejska 9 676 2,87% Tułowice wiejska 5 245 1,55% Turawa wiejska 9 687 2,87% Walce wiejska 5 602 1,66% Zdzieszowice miejsko-wiejska 16 213 4,81% OGÓŁEM - 337 398 100,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie Ludność, ruch naturalny i migracje w województwie opolskim w 2013r., Urząd Statystyczny w Opolu, Opole 2014r. W miastach Aglomeracji Opolskiej zamieszkuje łącznie ponad 180 tys. osób, co stanowi 53,4% mieszkańców całej Aglomeracji. Najmniejsze gminy AO liczą powyżej 5 tys. mieszkańców. 8 Załącznik nr 1 do Strategii ZIT Aglomeracji Opolskiej – syntetyczna diagnoza obszaru wsparcia Liczba mieszkańców Aglomeracji systematycznie maleje. Depopulacja to proces charakterystyczny dla całego regionu opolskiego. Jej skutki są szczególnie dotkliwe dla gmin leżących w południowo-wschodniej części AO, gdzie procesy depopulacyjne przebiegają od wielu lat ze szczególną intensywnością. W roku 2013 liczba ludności w Aglomeracji Opolskiej zmalała w porównaniu do roku 2012 o 1 871 osób. W latach 2003-2013 liczba mieszkańców tego obszaru zmniejszyła się o blisko 4,3% (15,2 tys.). W tym czasie zmalała liczba mieszkańców zarówno Opola, jak i obszaru podmiejskiego. Spadek liczby mieszkańców był jednak nierównomierny. Główne miasto Aglomeracji (Opole) od 2003 roku utraciło ok. 6,7% ludności (8 681 mieszkańców) zaś okoliczne gminy łącznie ok. 2,90% (6 495 mieszkańców). Wykres 1 Liczba mieszkańców Aglomeracji Opolskiej w latach 2003 - 2013 400 000 350 000 300 000 747 814 411 649 061 550 250 000 917 044 891 693 252 223 222 222 221 221 220 220 218 217 217 200 000 217 Strefa podmiejska 150 000 Opole 100 000 864 827 268 602 748 203 792 656 439 576 146 50 000 128 128 128 127 126 126 125 122 122 121 120 0 2008 2010 2012 2003 2004 2005 2006 2007 2009 2011 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych