Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki Tom IX Dolina rzeki Warty – przyrodnicze i turystyczne fascynacje Redaktor serii: Zygmunt młynarcZyk UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU SERIA TURYSTYKA I REKREACJA – STUDIA I PRACE NR 9 Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki Tom IX Dolina rzeki Warty – przyrodnicze i turystyczne fascynacje Praca zbiorowa pod redakcją Zygmunta młynarcZyka, Wojciecha rosika i aliny ZajadacZ BOGUCKI WYDAWNICTWO NAUKOWE POZNAŃ 2012 aBstract. Zygmunt Młynarczyk, Wojciech Rosik, Alina Zajadacz (eds), Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki. Tom IX – Dolina rzeki Warty – przyrodnicze i turystyczne fascynacje. [Tourist development: determinants and plans. Volume IX – The Warta river valley – natural and tourist fascinations]. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2012. Seria Turystyka i Re- kreacja – Studia i Prace nr 9. Pp. 218, tables and figures. ISBN 978-83-63400-49-1. ISSN 2080-6795. Texts in Polish. Presented publication includes the articles, whose authors are members of the “Warta 2009” expedition. Its goal was both simple and eccentric: to walk over 800 km along the Warta River from its spring to the mouth. Time, space and place define its scope. The wide range of topics is reinforced by the fact that the work is a compilation of content from the borderline of science, art, aesthetics, tourism and sport. It is also valuable that in many cases it includes subjective image of human thoughts. Conscious communion with the landscape is a way to build a positive relationship with living environment of human and nature. Zygmunt Młynarczyk – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, Centrum Turystyki i Rekreacji, ul. Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań, e-mail: [email protected] Wojciech Rosik – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, Instytut Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego, ul. Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań, e-mail: e-mail: [email protected] Alina Zajadacz – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, Centrum Turystyki i Rekreacji, ul. Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań, e-mail: [email protected] Recenzenci: prof. UAM dr hab. Błażej Berkowski prof. dr hab. Alfred Kaniecki © Copyright by Centrum Turystyki i Rekreacji Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2012 Projekt okładki: Jarosław Bogucki Fotografia: Wojciech Rosik ISBN 978-83-63400-49-1 ISSN 2080-6795 Bogucki Wydawnictwo Naukowe ul. Górna Wilda 90, 61-576 Poznań www.bogucki.com.pl e-mail: [email protected] Wydanie I Druk i oprawa: Uni-druk Spis treści Wojciech Rosik Wstęp ...................................................... 9 1. Wyprawa „Warta 2009” .................................. 13 Wojciech Rosik 1.1. Przebieg wyprawy „Warta 2009” .............................. 15 Sławomir Królewicz 1.2. Satelitarny obraz doliny ..................................... 18 Wojciech Rosik 1.3. Dolina rzeki Warty – przyrodnicze bogactwo i kulturowa presja ..... 26 2. Hydrografia ........................................... 39 Jacek Zatoński 2.1. Problemy jakości wód powierzchniowych na terenie województwa wielkopolskiego ........................................... 41 Grzegorz Borkowski, Marcin Słowik 2.2. Wpływ zawartości wybranych metali w korycie Warty na przydatność turystyczną szlaku wodnego ................................. 52 3. Zagospodarowanie doliny Warty ........................... 61 Sylwia Staszewska 3.1. Zabudowa i zagospodarowanie nadwarciańskich wsi .............. 63 Andrzej Kijowski, Bartosz Ławrynowicz 3.2. Zagospodarowanie przestrzenne wybranego odcinka Warty koło Wronek .............................................. 87 4. Turystyka i ochrona przyrody .............................. 101 Ewa Kacprzak 4.1. Rozwój agroturystyki w dolinie rzeki Warty ..................... 103 Małgorzata Cichoń 4.2. Przydatność stref brzegowych zbiornika Jeziorsko dla rozwoju turystyki – możliwości, ograniczenia, ochrona ................... 127 6 Spis treści Aleksandra M. Tomczyk, Marek Ewertowski, Leszek Kasprzak 4.3. Wykorzystanie GIS do waloryzacji atrakcyjności krajobrazu na potrzeby turystyki na przykładzie Zespołu Sieradzkich Parków Krajobrazowych .................................... 137 Piotr Basiński 4.4. Uwarunkowania rozwoju turystyki w dolinie Warty – studium przypadku ....................................... 146 5. Humanistyka w geografii ................................. 163 Wojciech Mania 5.1. Krajobraz i turystyka – rozważania z geografii humanistycznej ...... 165 Anna Pospieszna, Dawid Niemier 5.2. Krajobraz jako tekst a tekst w krajobrazie ....................... 187 Dariusz Lorek 5.3. Nazwy własne na dawnych mapach – na podstawie wybranych miejscowości w dolinie Warty .................................... 202 Wojciech Rosik Zakończenie ................................................. 211 Informacje o autorach i redaktorach tomu .......................... 213 Podziękowania Każde działanie, o ile ma cokolwiek znaczyć, wymaga wsparcia finansowego z zewnątrz. W naszym przypadku tym darczyńcą była dyrekcja teatru La Gran- de Niche des Sourds et des Fachés. W tym miejscu dziękuję dyrektorowi teatru Markowi Marciniakowi oraz przedstawicielom ścisłego kierownictwa tej instytu- cji w osobach: Zygmunta Młynarczyka i Waldemara Ratajczaka. Podziękowania należą się także Marzenie Barańskiej, rzecznikowi prasowemu teatru Supérieur, za pomoc w znalezieniu patronów medialnych i za jej nietuzinkowy urok oso- bisty. Słowa podziękowania i uznania kieruję przede wszystkim do moich akto- rów, dzięki którym sztuka nabrała wymiaru autentycznego przekazu artystyczno- -osobowościowego: Małgorzaty Cichoń, Ewy Kacprzak, Jolanty Kijowskiej, Marii Lebiody, Iwony Markuszewskiej, Iwony Matuszyńskiej, Jolanty Piasecznej, Anny Pospiesznej, Sylwii Staszewskiej, Aleksandry Tomczyk, Piotra Basińskiego, Jaku- ba Ciążeli, Grzegorza Borkowskiego, Marka Ewertowskiego, Andrzeja Kijowskie- go, Dariusza Lorka, Wojciecha Manii, Dawida Niemiera, Marcina Słowika, Rafała Staszaka i Jacka Zatońskiego. Razem ze mną radowali się i cierpieli, pokonywali przestrzeń i swoje na jej temat wyobrażenia, trwali lub nieoczekiwanie wypadali z roli. Jednak byli. Za to należą im się ciepłe, w wymiarze ponadnormatywnym, podziękowania. Mam nadzieję, że sztuka, w której dane im było zagrać, spełniła ich oczeki- wania. Był to czas sprawdzenia, na ile ich wyuczone aktorstwo wytrzyma w kon- frontacji z aktorstwem prawdziwym, charakterystycznym wyłącznie dla działań teatru otwartego. Wojciech Rosik Wojciech Rosik Wstęp Pamięć ludzka nie zawodzi w chwilach szczególnych. Dotyczy to wydarzeń waż- nych zarówno dla jednostek, jak zbiorowości czy też instytucji. Taki był rok 2009, w którym, dokładnie 7 maja, minęło 90 lat od chwili, gdy po wojennej burzy i od- zyskaniu przez Polskę niepodległości zainicjowała swą działalność w Poznaniu Wszechnica Piastowska przemianowana rok później na Uniwersytet Poznański. W 1955 r. Uczelnia otrzymała patrona i od tej pory znana jest jako Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Maj był zatem okazją do zamanifestowania przynależności do Uczelni, zapo- znania się z jej historią, ludźmi i jej miejscem na dydaktycznej i naukowej mapie Polski. Odbyło się wiele konferencji, sympozjów i innego typu spotkań obrazują- cych rolę poznańskiego ośrodka w nauce europejskiej i światowej. Uczcić tak doniosłe wydarzenie można także w inny sposób. Stąd mój pomysł na zorganizowanie wyprawy, której celem było m.in. przejście pieszo doliny War- ty na całej jej długości (820 km). Projekt ten zyskał akceptację władz Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych, zatem pod jego szyldem odbyło się całe to unikalne przedsięwzięcie. Od samego początku zebrała się wokół projektu grupka zapaleńców, pracowników i studentów. Określono cele i problematykę badawczą, które miały być realizowane w trakcie wędrówki. Ustalono także hasło wiodące wyprawy: Dolina rzeki Warty – przyrodnicze i turystyczne fascynacje. Dolina Warty jest obiektem godnym uwagi z kilku powodów. To bardzo cie- kawy przykład rozwoju formy dolinnej będący wynikiem szczególnie plejstoceń- skich fluktuacji klimatycznych (okresy glacjalne i interglacjalne) i nałożonego na nie holoceńskiego retuszu. To system pradolin i towarzyszące im odcinki przeło- mowe. To także, a może przede wszystkim, woda. Ta płynąca dnem doliny, ta zastygła w starorzeczach, ta tryskająca z dolinnych źródeł i ta uwięziona w zbiornikach zaporowych. Woda niestety nie zawsze czysta. To specyficzny świat roślin. W górnym biegu są to formacje rosnące na pod- łożu wapiennym, a w części nizinnej w obrębie plejstoceńskich i holoceńskich poziomów. Niższy poziom terasowy zajmują rozlegle łąki, lasy łęgowe, bagniska i torfowiska, wyższy – przeważnie lasy sosnowe. To ciekawy świat zwierząt – owady (motyle, chrząszcze), ryby (szczupak, kiełb, brzana), płazy (salamandra plamista), gady (gniewosz plamisty), ptaki (tracz nurogęś, gągoł, łabędź krzykliwy, czapla, ohar, ostrygojad, czajka, bielik, 10 Wojciech Rosik rożeniec, kormoran) i ssaki (chomik europejski, bóbr, wydra, nietoperz) i wiele innych. W samym Parku Narodowym „Ujście Warty” występuje ponad 260 ga- tunków ptaków. To przykład walki człowieka o ochronę najciekawszych przyrodniczo miejsc w dolinie Warty. Na naszej drodze występują: Park Krajobrazowy Orlich Gniazd, Załęczański Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Wi- dawki, Nadwarciański Park Krajobrazowy, Żerkowsko-Czeszewski Park Krajo- brazowy, Wielkopolski