STUDIA ZACHODNIE 18 RADA PROGRAMOWA Christoph Augustynowicz (Wiedeń), Dariusz Dolański (Zielona Góra), Jörg Jansen (Berlin), Joachim Kuropka (Vechta), Czesław Osękowski (Zielona Góra), Andrzej Sakson (Poznań), Wojciech Strzyżewski (Zielona Góra), Hieronim Szczegóła (Zielona Góra), Edward Włodarczyk (Szczecin), Kazimierz Wóycicki (Warszawa) KOMITET REDAKCYJNY Robert Skobelski (redaktor naczelny) Radosław Domke (sekretarz) RECENZENCI Zbigniew Bujkiewicz (Zielona Góra) Dariusz Dąbrowski (Bydgoszcz) Tadeusz Dzwonkowski (Zielona Góra) Janusz Faryś (Szczecin) Radosław Gaziński (Szczecin) Stanisław Jankowiak (Poznań) Wanda Jarząbek (Warszawa) Dariusz Karczewski (Bydgoszcz) Janusz Karwat (Poznań) Robert Klementowski (Wrocław) Daniel Koteluk (Zielona Góra) Teresa Kulak (Wrocław) Robert Łoś (Łódź) Przemysław Matusik (Poznań) Jan Musekamp (Frankfurt nad Odrą) Joanna Nowosielska-Sobel (Wrocław) Czesław Osękowski (Zielona Góra) Anna Pobóg-Lenartowicz (Opole) Dariusz Rymar (Gorzów Wlkp.) Grzegorz Strauchold (Wrocław) Wojciech Strzyżewski (Zielona Góra) Włodzimierz Suleja (Wrocław) Adam Szweda (Toruń) Małgorzata Świder (Opole) Andrzej Wałkówski (Uniwersytet Łódzki) Gabriela Wąs (Wrocław) Filip Wolański (Wrocław) Michał Zwierzykowski (Poznań) Rościsław Żerelik (Wrocław) Yaman Kouli (Chemnitze) Pismo recenzowane. Lista recenzentów na stronie internetowej www.ih.uz.zgora.pl/badania-naukowe/studia-zachodnie Na stronie internetowej rocznika znajdują się zasady recenzowania i przyjmowania do druku oraz instrukcja wydawnicza dla Autorów. ADRES REDAkcji Instytut Historii Uniwersytetu Zielonogórskiego 65-762 Zielona Góra, al. Wojska Polskiego 69 e-mail: [email protected] www.ih.uz.zgora.pl/badania-naukowe/studia-zachodnie UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI STUDIA ZACHODNIE 18 REDAKCJA NAUKOWA Robert Skobelski Zielona Góra 2016 RADA WYDAWNICZA Andrzej Pieczyński (przewodniczący), Katarzyna Baldy-Chudzik, Rafał Ciesielski, Van Cao Long, Roman Gielerak, Bohdan Halczak, Małgorzata Konopnicka, Krzysztof Kula, Marian Nowak, Janina Stankiewicz, Anna Walicka, Zdzisław Wołk, Agnieszka Ziółkowska, Franciszek Runiec (sekretarz) REDAKCJA Dorota Poślednia KOREKTA Ewa Popiłka REDAKCJA TECHNICZNA Jolanta Karska Wersja drukowana czasopisma ma charakter pierwotny. Na jej podstawie powstaje wersja cyfrowa w ZBC © Copyright by Uniwersytet Zielonogórski Zielona Góra 2016 ISBN 978-83-7842-278-5 ISSN 1428-0663 OFICYNA WYDAWNICZA UNIWERSYTETU ZIELONOGÓRSKIEGO 65-246 Zielona Góra, ul. Podgórna 50, tel./faks (68) 328 78 64 www.ow.uz.zgora.pl, e-mail: [email protected] SPIS TREśCI ARTYKUŁY I STUDIA Paweł Karp, Sojusznicy króla czy wielkiego mistrza? Książęta śląscy w obliczu wojny Polski z zakonem krzyżackim w 1433 roku ..............................................................9 Marcin Maciejewski, Tytulatura rodu von Promnitz z linii żarskiej w XVI-XVIII wieku w świetle rękopisów i starodruków ..........................................................................27 Jarosław Kuczer, Arystokracja jako „stan” legitymizujący absolutystyczny ustrój administracji Śląska w okresie po wojnie trzydziestoletniej (1648-1740) .......................43 Jolanta Skierska, Źródła i rodzaje zagrożeń bezpieczeństwa w społeczeństwach miejskich okresu wczesnonowożytnego (XVI-XVIII wiek) na przykładzie Zielonej Góry ........................................................................................................................57 Krzysztof Benyskiewicz, Przeobrażenia demograficzne w parafii Nowe Kramsko w latach 1707-1806 w świetle Ksiąg ochrzczonych i zmarłych .................................... 71 Piotr Partyka, Produkcja włókiennicza we wschodniej części Dolnych Łużyc w okresie industrialnym. Zagadnienia społeczno-gospodarcze .......................................93 Olgierd Kiec, Z dziejów ewangelickiej parafii w Rostarzewie w XIX i XX wieku ............127 Leszek C. Belzyt, Drang nach Westen. Rozwój przemysłowy Dolnych Łużyc a napływ ludności polskiej na przełomie XIX i XX wieku .............................................149 Grzegorz Baziur, Między niemieckim Arnswalde a polskim Choszcznem: Armia Czerwona w Choszcznie i powiecie choszczeńskim ........................................................157 Daniel Koteluk, „Fabryki zboża, mięsa i mleka”. Państwowe Gospodarstwa Rolne w województwie zielonogórskim w latach 1950-1956. Wprowadzenie do problematyki ..................................................................................................................177 Agnieszka Marczak, Od Konkursu Piosenkarzy Amatorów po Festiwal Piosenki Radzieckiej. Rozwój imprezy w latach 1962-1965 ..........................................................213 Dorota Gorzków, Festiwal Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze. Rozrywka dla mas czy narzędzie komunistycznej propagandy? ............................................................225 Jacek Kotuła, Otwarta i zamknięta opieka zdrowotna w Zielonej Górze w latach 1945-1989 ............................................................................................................237 Wanda Jarząbek, Sprawa podpisania traktatu pokojowego z Niemcami w polityce państwa polskiego w latach 1945-1990 ............................................................................271 Czesław Osękowski, Demograficzne i migracyjne uwarunkowania rozwoju oświaty w Zielonej Górze po połączeniu miasta Zielona Góra z gminą Zielona Góra ................................................................................................................... 291 Michał Trojanowski, Początkowy okres formowania i służby 2 Oddziału Ochrony Pogranicza na zachodniej granicy Polski w latach 1945-1946 ......................................307 6 Spis treści MISCELLANEA Mateusz Pielka, Antysemityzm w województwie pomorskim w latach 1920-1939 na przykładzie powiatu toruńskiego i okolic ...................................................................323 Paweł Wawryszuk, Problematyka zachodnioniemiecka i jej wpływ na stosunki polsko -jugosłowiańskie (1956 -1970). Wybrane aspekty .................................................351 Sergiusz Łukasiewicz, Działalność komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi w województwie wileńskim w latach 1930-1935 ............................................................367 MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE Joanna Karczewska, Nieznany XVII-wieczny dokument do dziejów babimojskich kościołów .............................................................................................................................385 Marcin Maciejewski, Spis lenników majątku ziemskiego Brody (Herrschaft Pförthen) z 10 sierpnia 1688 roku ...............................................................391 ARTYKUŁY RECEZNYJNE, RECENZJE I OMÓWIENIA Wolfrad Freiherr von Rechenberg, Die Familie von Rechenberg. Von uhrem Unsprung bis zur Gegenreformation. Neuere Beiträge zur Familiengeschichte, Münster 2013 (Jarosław Kuczer) ....................................................................................401 Prusy w dobie kształtowania się kapitalizmu (1806-1871), pod redakcją Grzegorza Kucharczyka opracowali: Grzegorz Kucharczyk, Dariusz Łukasiewicz, Rafał Łysoń, Zygmunt Szultka, Bogdan Wachowiak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2014, ss. 1088 (Olgierd Kiec) ............................405 Olgierd Kiec, Historia protestantyzmu w Poznaniu od XVI do XXI wieku, Poznań 2015 (Tomasz Nodzyński) ............................................................................. 411 Obce pogranicze 1945-1946. Sytuacja w południowo-wschodniej Polsce w dokumentach czechosłowackich, red. Michal Šmigeľ, Bohdan Halczak, Roman Drozd, Warszawa 2015, ss. 222 (Stefan Dudra) .............................................417 Artykuły i studia 8 Spis treści U N I W E R S Y T E T Z I E L O N O G Ó R S K I studia zachodnie 18 • ZIELONA góra 2016 Paweł Karp Uniwersytet Zielonogórski SOJUSZnicy KRÓLA CZY WIELKIEGO MISTRZA? KSIążęTA śLąscy W OBLICZU WOjny POLSKI Z ZAKOneM KRZYżAckiM W 1433 ROku okresie rozwoju ruchu husyckiego w Czechach, Śląsk stał się areną niezwykle Wdramatycznych wydarzeń, wielokrotnie pustoszony podczas wypraw zbroj- nych, które, paradoksalnie, przeszły do historii pod nazwą „wspaniałych pochodów”. Wprawdzie księstwa śląskie wchodziły w skład krajów Korony św. Wacława, ale oczy- wista wrogość, okazywana przez tamtejszych władców wobec husytów, sprawiła, że były one bezwzględnie atakowane, na równi z terytoriami innych zdeklarowanych przeciwników „czeskiej herezji”. Wbrew śmiało formułowanym swego czasu tezom, w omawianym okresie z całą pewnością nie doszło do „powstania husyckiego” na Śląsku. Husytyzm nie przyniósł na te ziemie zrywu ludności „przeciw niemieckim, zniemczonym lub narodowo obojętnym klasom panującym”, kolejne wyprawy ozna- czały jedynie dalsze okrucieństwa i straty1. W tym tragicznym okresie, postawa więk- szości książąt była nieprzejednana jedynie do chwili wkroczenia nieprzyjacielskich wojsk, a doświadczenie grozy husyckiego rajdu, z łatwością weryfikowało wcześniejsze śmiałe deklaracje o podjęciu stanowczej walki. Zmiana sytuacji na Śląsku nastąpiła w okresie, gdy do nowej wojny przygotowywały się również Polska i zakon krzyżacki. 1 Teza, aby wydarzenia lat 1428-1433 na Śląsku określać mianem „powstania husyckiego”, znalazła się przede wszystkim w pracach Ewy Maleczyńskiej, po raz pierwszy w rozprawie Udział Śląska w zmaganiach polsko-niemieckich pierwszej połowy XV w., „Sobótka” 1946, R. I, s. 37 i n. (Autorka rozpoczęła od sformułowania „wielka antyniemiecka insurekcja Śląska”). Opinię o „wy- sokiej fali powstania ludowego” na Śląsku zawiera