Zeytin Bilimi / Cilt 5 Sayı 1 Haziran 2015 / ISSN 1309-5889 Zeytincilik Araştırma İstasyonu Müdürlüğü Adına Zeytin Bilimi Dergisi Yayın İlkeleri Sahibi Zeytin Bilimi dergisi Zeytincilik Araştırma İstasyonu Dr. Ünal KAYA Müdürlüğü tarafından yılda 2 defa çıkarılacak olan (Müdür) tarımsal içerikli makalelerin yayınlanacağı bir dergidir. Bu dergide Zeytin Tarımı ve Zeytin Yazı İşleri Müdürü Ürünleri Teknolojilerini içeren tarımsal konularda araştırma ve derleme makaleler yayınlanacaktır. Mehmet ULAŞ 1. Yayınlanacak olan makaleler başka hiçbir Yayın Kurulu yerde yayınlanmamış olacaktır. Didar SEVİM 2. Yayınlanan her makalenin sorumluluğu Mehmet HAKAN Mehmet ULAŞ yazar(lar)ına aittir. M. Kerem SAVRAN 3. Gönderilen makale yayın kurulunca incele- Özgür DURSUN Öznur ÇETİN nerek, değerlendirilmesi için hakemlere gönde- Serkan KAPTAN rilecektir. Hakemlerce yayınlanmaya değer bulunan makaleler yayınlanacaktır. Zeytincilik Araştırma İstasyonu Müdürlüğü Yayınıdır. 4. Gönderilen makaleler yayınlansın veya Türkçe Olarak Altı Ayda Bir Yayınlanır. yayınlanmasın geri verilmeyecektir. 5. Hazırlanan makalenin bir kopyası yazışma Yazışma Adresi adresine gönderilecektir. Zeytincilik Araştırma İstasyonu Müdürlüğü 6. Yayın Kurulu gerekli gördüğü takdirde maka- Üniversite cad. no:43 35100 Bornova /İZMİR lede kısaltma ve düzeltme yapabilecektir. 7. Yayınlanan yazılardan dolayı yazar(lar)a telif Telefon hakkı ödenmeyecektir. 0 232 462 70 73 0 232 462 70 74 8. Yayınlanan makalenin yazar(lar)ına 2 adet dergi gönderilecektir. Web Adresi Bu Sayının Yayın Danışmanları http://arastirma.tarim.gov.tr/izmirzae (İsimler Ünvanlarına göre alfabetik sıra ile yazılmıştır.) Elektronik Posta [email protected] Prof. Dr. Ayzin KÜDEN Prof. Dr. Salih ÜLGER Prof. Dr. Sinan ETİ Baskı Prof. Dr. Burçin ÇOKUYSAL Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 87 Sk. No.4/B Bornova-İzmir Prof. Dr. Ömer GEZEREL 0 232 343 64 54 Doç. Dr. Coşkun DURGAÇ [email protected] Doç. Dr. Mücahit Taha ÖZKAYA Basım Tarihi: 26.06.2015 Yrd. Doç. Dr. Ebru SAKAR Derginin tüm yayın hakları Zeytincilik Araştırma Yrd. Doç. Dr. H. Zafer CAN İstasyonu Müdürlüğüne aittir. Kaynak gösterilmesi koşuluyla alıntı yapılabilir. İÇİNDEKİLER (CONTENTS) ARAŞTIRMALAR (ORIGINAL PAPERS) Gemlik Zeytin Çeşidi Üzerine Farklı Aşı Kombinasyonlarında Besin Maddesi Alımı Nutrient Up-take in Different Combinations on Gemlik Cultivar Mahmoud AZİMİ, Hatice ÇÖLGEÇEN, Mücahit Taha ÖZKAYA, Hatice Nurhan BÜYÜKKARTAL................................................................................................................ 1 Bazı Zeytin Çeşitlerinin Çiçek Tozu Canlılık ve Çimlenme Durumlarının Belirlenmesi Determining of Pollen Viability and Germination in Some Olive Cultivars Nurengin METE, Mustafa ŞAHİN, Öznur ÇETİN..................................................................................... 9 Bazı Zeytin Çeşitlerinde Aşı Uyuşmazlığın Histolojik Olarak Belirlenmesi Histological Examination of Grafting Union in Some Olive Cultivars Mahmoud AZİMİ, Hatice ÇÖLGEÇEN, Mücahit Taha ÖZKAYA, Hatice Nurhan BÜYÜKKARTAL.............................................................................................................. 13 Manisa-Akhisar’da Bulunan Bazı Zeytin Bahçelerinde Cu, Zn, Cd, Pb ve As İçeriklerinin Belirlenmesi Investigation of Cu, Zn, Cd, Pb and As Contents of the Soils in Some Olive Orchards in Akhisar - Manisa Nurdan ZİNCİRCİOĞLU ........................................................................................................................... 21 DERLEME (REVIEW) Zeytinde Döllenme Biyolojisi Fertilization Biology in Olive Nurengin METE, Mustafa ŞAHİN, Öznur ÇETİN................................................................................... 27 İklim Parametrelerindeki Değişimlerin (Sıcaklık, Yağış, Kar, Nispi Nem, Sis, Dolu ve Rüzgar) Zeytin Yetiştiriciliği Üzerine Etkileri The Effect of Climatic Parameters Changing (Heat, raining, snow, relative humidity, fog, hail, and wind) on Olive Growing Meltem AYAZ, Nurhan VAROL ............................................................................................................... 33 III Zeytinin çiçek biyolojisi ve polen uyuşmazlığı Determination of Fatty Acid of Olive Oils Obtained n M. AZİMİ, Mücahit Taha ÖZKAYA ............................................................................................................. IV Zeytin Bilimi 5 (1) 2015, 1-8 Araştırma Gemlik Zeytin Çeşidi Üzerine Farklı Aşı Kombinasyonlarında Besin Maddesi Alımı Nutrient Up-take in Different Combinations on Gemlik Cultivar Mahmoud AZİMİ1, Hatice ÇÖLGEÇEN2, Mücahit Taha ÖZKAYA 1*, Hatice Nurhan BÜYÜKKARTAL3 1Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, 06110 Dışkapı, Ankara 2Bülent Ecevit Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 67100 Incivez, Zonguldak 3Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 06100 Tandoğan, Ankara Geliş tarihi: 19.02.2015 Kabul tarihi: 15.04.2015 Özet Gemlik zeytin çeşidi ile çok farklı ekolojilerde kurulan bahçelerde yaşanan sorunlar nedeniyle üreticilerden çevir- me aşısı ile çeşit değiştirme talepleri gelmeye başlamıştır. Bu çalışmada, Gemlik anacı üzerine aşılanan Gemlik, Memecik ve Nizip Yağlık çeşitleri incelenmiş ve besin maddeleri alımının değişikliği farklı aşı kombinasyonların- da belirlenmiştir. Aşı kombinasyonlarının ve kendi kökü üzerinde Gemlik zeytin çeşidinin yapraklarında yapılan bitki besin maddesi analizleri sonuçlarına göre, bütün bitki besin maddelerinin oran ve miktarları açısından, Gem- lik çeşidi dahil Gemlik üzerine aşı kombinasyonlarının hepsi arasında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Nizip yağlık/Gemlik aşı kombinasyonu azot, potasyum ve çinko açısından, en düşük miktarları göstermiştir. Meme- cik/Gemlik kombinasyonu, Nizip Yağlık /Gemlik kombinasyonu ile karşılaştırdığımızda ise; yaprakların çinko, mangan, bor ve potasyum içeriklerinin daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Sonuç olarak Nizip Yağlık çeşiti Gemlik üzerine aşılandığında, aşı bölgesinde sorun olabileceği ve besin maddelerin geçirgenliğinin etkilemesine sebep ol- duğu belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Olea europaea, T -aşısı, Gemlik, Memecik, Nizip Yağlık, Besin maddeleri. Abstract When the Gemlik olive cultivars have been planted in different ecology without any adaptation programs, the growers have met with quality and yield problems and requested top-working with local cultivars. The nursery plants of Memecik and Nizip Yağlık cvs grafted on Gemlik rootstock were examined for grafting in-compatibility. The purpose of this study was to research translocation of plant nutrients from rootstock (Gemlik) to scion (Me- mecik and Nizip Yağlık). Leaf samples were collected from grafted (Memecik/Gemlik, Nizip Yağlık/Gemlik) and own rooted Gemlik nursery plants and analyzed for the rate and quantity of plant nutrients. According to results there were significant differences between own rooted Gemlik and grafting combinations. Lowest amount of Nitrogen, Potasium and Zinc have been recorded in Nizip Yağlık/Gemlik combinations. While, Memecik/Gemlik combinations have higher amount of potassium, boron, manganese and zinc than Nizip Yağlık/Gemlik combinations, have similarities with own rooted Gemlik cultivars except nitrogen, potassium and calcium. As a result Nizip Yağlık could have some compatibility problems in grafting on Gemlik rootstock. Keywords: Olea europaea, T-budding, Gemlik, Memecik, Nizip Yağlık, plant nutrients. Giriş sahip subtropik iklimine iyi uyum sağlamıştır (Zohary ve Spiegel-Roy 1975; Lavee 1977). Zeytin Akdeniz havzasının doğusundan yayılan kültür ağacının yüksek yaşama gücü; özel yaprak anato- zeytini bu bölgenin, uzun ve sıcak yaz mevsimine 1 Azimi ve ark. misi, sektöriyel sürgün-kök ilişkisi, kök sistemleri- kullanılır. B (Bor) alımını engelleyen anaç, bu nin çevreye uyumu ve yüksek morfogenetik yeni- anacın yüksek B konsantrasyonuna toleransı nede- lenme potansiyeli gibi morfolojik gelişim ile ilgili niyle (El Motaium vd. 1994) çeşidin dayanıklılığı- bir takım adaptasyon kabiliyetlerinden kaynaklan- nı arttırabilmektedir. Düşük B alımı yeteneğine maktadır. Kuraklık, tuzluluk, düşük ve yüksek sahip anacı kullanılarak, yüksek B’lu toprak koşul- sıcaklık dereceleri gibi ekstrem çevresel şartlara ları altında ağaç verimi muhafaza edilebilmektedir. karşı zeytin ağacının gösterdiği yüksek uyum ile Aşılama yolu ile B’un kaleme geçişi artabilir veya ilgili metabolik yolları belirlemek üzere yapılan azalabilir. Syrbu ve Stoyanova (1984), badem No araştırmalar devam etmektedir (Fontanazza ve 206 (kontrol), şeftali tipi 22092, kayısı ve kiraz Prezziosi 1969). Zeytin ağacının verim ve kalitesi- eriği anaçları üzerine aşıladıkları Golden Jubilee ni etkileyen en önemli faktörlerden biri ekolojidir. seftali çeşidinde, vegetasyon dönemi içerisinde Zeytin ağacı yüksek yağış veya yaygın yaz sula- dört farklı tarihte yaprak, sürgün ve köklerdeki ması yapılan nispeten ılıman bölgelerde, yüksek şeker, nşasta, azot, fosfor ve potasyum kapsamları- gövdeli ve kuvvetli vegetatif gelişmeye sahip bü- nın aşı uyuşmazlığı ile ilişkisini araştırmışlardır. yük ağaçlar oluşturmaktadır. Sonuçta, şeftali ve badem anaçlarının kullanıldığı uyuşur kombinasyonlarda, karbonhidrat metabo- Andrews ve Marquez (1993), aşı uyuşmazlığında lizması ve mineral maddelerde düzensiz değişme- içsel belirtilerin dışsal belirtilerinden önce olduğu- lerin daha az olduğunu saptamışlardır (Stiles, nu açıklamışlardır. İçsel olarak floem dokusu 1994). ksilemden daha fazla etkilenmektedir. İletimdeki bu problemlerden dolayı kalemde yüksek oranda Klonal zeytin