Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/42754 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Tolsma, Marijke Title: Van icones tot effigies : de in 1609 in boekvorm uitgegeven portrettencollectie van Leidse geleerden en haar navolgers Issue Date: 2016-09-07 Bijlagen 1 Icones: de inhoud van bestudeerde exemplaren 2 Icones: de inhoud van niet-bestudeerde exemplaren 3 Icones: tekst en vertaling van het voorwoord Spectatori candido 4 De portretten door Willem van Swanenburg in Icones en vervolguitgaven: een portret-iconografische en zeer beknopte biografie 5 Illustris Academia en Icones, elogia ac vitae: de portretten door Willem van Swanenburg 6 De portretten in Illustrium Hollandiae & Westfrisiae Ordinum Alma Academia Leidensis (eds. 1614 en 1615) 7 Athenae Batavae: volgorde van de portretten door Willem van Swanenburg 8 Athenae Batavae: de portretten in de Appendix 9 Athenae Batavae: tekst en vertaling van Joannes Meursius’ voorwoord Benigne Lector (ff. **4r en **4v) 10 Pieter van der Aa, Les vrays pourtraits: de inhoud van de twee Leidse exemplaren 11 Hoogleraren, benoemd tussen 1575 en 1625, van wie een portret in Icones en vervolguitgaven is opgenomen 12 Notariële overeenkomst tussen Andries Clouck, Jacob Marcus en Joost van Colster 222 bijlage 1 Icones: de inhoud van bestudeerde exemplaren Icones ad vivum delineat & express, virorum clariorum qui praecipue scriptis Academiam Lugduno GBA: 0993 (van Rhemen) / Batavam illustrarunt UBL: 190 B 13 (I) UBL: 1408 I.2 (II) UBL: RB II D 27 (III) UBA: BMN I:42 337 BLL: C 74 D 6 (1) Convoluut met Giovio 1577 Convoluut met Hondius 1610 Afmetingen band 28,0 x 18,5 28,2 x 19,0 22,0 x 17,1 29,4 x 18,5 28,2 x 19,0 28,0 x 18,5 1609; Clouck Jaar van uitgave; uitgever 1611; Clouck 1609; Clouck 1609; Clouck 1611; Clouck (aanvullingen 1610/1611) 1611; Clouck Titelblad (gesigneerd; gedateerd) Willem van Swanenburg; Willem van Swanenburg; Willem van Swanenburg; Willem van Swanenburg; Willem van Swanenburg; Willem van Swanenburg; 1609 1609 1609 1609 1609 1609 Portretten - aantal 12 25 30 30 29 + 3 32 + 2 Portretten - volgorde 1. Scaliger 1. Dousa 1. Dousa 1. Dousa 1. Dousa 1. Dousa 2. Lipsius 2. Scaliger 2. Scaliger 2. Scaliger 2. Scaliger 2. Scaliger 3. Forestus 3. Forestus 3. Lipsius 3. Lipsius 3. Forestus 3. Forestus 4. Tiara 4. R. Snellius 4. H. Junius 4. H. Junius 4. R. Snellius 4. R. Snellius 5. R. Snellius 5. Vulcanius 5. Forestus 5. Forestus 5. H. Junius 5. Vulcanius 6. Dodonaeus 6. Dodonaeus 6. R. Snellius 6. R. Snellius 6. Lipsius 6. Dodonaeus 7. Vulcanius 7. Lipsius 7. Tiara 7. Tiara 7. Tiara 7. Lipsius 8. Donellus 8. Donellus 8. Vulcanius 8. Vulcanius 8. Vulcanius 8. Donellus 9. Kuchlinus 9. Danaeus 9. Dodonaeus 9. Dodonaeus 9. Dodonaeus 9. Danaeus 10.Bastingius 10.Heurnius 10. Donellus 10. Donellus 10. Donellus 10. Heurnius 11.Vorstius 11.Raphelengius 11. Danaeus 11. Danaeus 11. Bronchorstius 11. Raphelengius 12.Scriverius 12.Bronchorstius 12. Heurnius 12. Heurnius 12. Raphelengius 12. Bronchorstius 13.Trelcatius 13. Raphelengius 13. Raphelengius 13. Heurnius 13. Trelcatius 14. F. Junius 14. Bronchorstius 14. Bronchorstius 14. Danaeus 14. F. Junius 15.Dousa Jr. 15. Trelcatius 15. Trelcatius 15. Trelcatius 15. Dousa Jr. 16.Gomarus 16. Dousa Jr. 16. Dousa Jr. 16. Dousa Jr. 16. Gomarus 17.Marnix 17. F. Junius 17. F. Junius 17. F. Junius 17. Marnix 18.Merula 18. Gomarus 18. Gomarus 18. Gomarus 18. Merula 19.Clusius 19. Molineus 19. Merula 19. Clusius 19. Clusius 20.Kuchlinus 20. Marnix 20. Clusius 20. Merula 20. Kuchlinus 21.Bastingius 21. Merula 21. Kuchlinus 21. Marnix van St. A. 21. Bastingius 22.Bertius 22. Clusius 22. Bastingius 22. Molineus 22. Bertius 23.Heinsius 23. Kuchlinus 23. Vorstius 23. Arminius 23. Heinsius 24.Trelcatius Jr. 24. Bastingius 24. Arminius 24. Trelcatius Jr. 24. Trelcatius Jr. 25.Baudius 25. Vorstius 25. Heinsius 25. Kuchlinus 25. Baudius 26. Arminius 26. Bertius 26. Heinsius 26. Arminius 27. Heinsius 27. Trelcatius Jr. 27. Bastingius 27. Molineus 28. Trelcatius Jr. 28. Meursius 27v. Polyander 28. Tiara 29. Bertius 29. Polyander 28. Bertius 29. Hadrianus Iunius 30. Baudius 30. Baudius 28v. Meursius 30. Ev. Vorstius 29. Baudius 30a. Scaliger sr. 29v. Scriverius 30b. Ursinus 31. Meursius 32. Scriverius 224 bijlage 2 Icones: de inhoud van niet-bestudeerde exemplaren Naast de exemplaren van Icones uit Bijlage 1 is er een aantal dat genoemd wordt in de bekende databaes (STCN, WorldCat, Karlsruher Virtueller Katalog), maar dat niet fysiek bestudeerd kon worden. Om een zo volledig mogelijke stand van zaken te geven, noem ik hier de volgorde van de verschillende banden.603 Icones ad vivum delineat & express, virorum clariorum qui praecipue scriptis UCL: Academiam Lugduno f LF4155.S930.1609, Icones Batavam illustrarunt HABW: A:35 Geo. 2 o (5) SFL: 210-28q (ed. Leiden [NL] 1609) Afmetingen band Jaar van uitgave; uitgever 1609; Clouck 1625; Clouck 1611; Clouck Titelblad (gesigneerd; Willem van Swanenburg; Willem van Swanenburg; Willem van Swanenburg; gedateerd) 1609 1609 1609 Portretten - aantal 25 30 30 + 1 Portretten - volgorde 1. Dousa 1. Trelcatius Jr. 1. Dousa 2. Scaliger 2. Dousa 2. Scaliger 3. Forestus 3. Bertius 3. Forestus 4. R. Snellius 4. Scaliger 4. R. Snellius 5. Vulcanius 5. Lipsius 5. Vulcanius 6. Donellus 6. Kuchlinus 6. Dodonaeus 7. Dodonaeus 7. Dousa Jr. 7. Lipsius 8. Lipsius 8. Baudius 8. Donellus 9. Danaeus 9. F. Junius 9. Danaeus 10. Heurnius 10. Gomarus 10. Heurnius 11. Raphelengius 11. Molineus 11. Raphelengius 12. Bronchorstius 12. Marnix van St. A. 12. Bronchorstius 13. Trelcatius 13. Vulcanius 13. Arminius 14. F. Junius 14. Danaeus 14. Trelcatius 15. Dousa Jr. 15. Heurnius 15. F. Junius 16. Gomarus 16. Raphelengius 16. Dousa Jr. 17. Marnix van St. A. 17. Brochorstius 17. Gomarus 18. Merula 18. Trelcatius S 18. Marnix van St. A. 19. Clusius 19. H. Junius 19. H. Junius 20. Kuchlinus 20. Forestus 20. Vorstius 21. Bastingius 21. R. Snellius 21. Tiara 22. Bertius 22. Dodonaeus 22. Merula 23. Heinsius 23. Donellus 23. Clusius 24. Trelcatius Jr. 24. Tiara 24. Kuchlinus 25. Baudius 25. Bastingius 25. Bastingius 26. Vorstius 26. Trelcatius Jr. 27. Arminius 27. Baudius 28. Heinsius 28. Heinsius 29. Merula 29. Scriverius 30. Clusius 30. Meursius 30a. Zanchius 603 Met dank aan Felix Kommnick (HABW), Abbie Weinberg (FSL) en Julia Gardner (UCL), die de gegevens hebben aangeleverd. 225 bijlage 3 Icones – tekst en vertaling van het voorwoord Spectatori candido Spectatori candido. Est hoc animo nostro inditum, candide Spectator, ut cum ipsam virtutem nemo possit, quicquid illi proximum est cupide spectemus. Ipsa autem sedes Divae illius & domicilium homo est. Cujus ita corpus cum animo cohaeret, ut quod mente in hoc intelligitur (mentem enim mente videmus) oculis in illo usurpemus. Sed praecipue in vultu id quod quisque sumus a natura est descriptum, in quo nostri imaginem magna illa mater proposuit, lineisque ac ductibus quibusdam, quasi litteris, expressit. Ita eruditio cuiusque, probitas, ac candor, ut in animo latet, sic in oculis, ore, ac fronte apparet. Neque temere errare videas, qui hos duces sequuntur. Huic rei librum hunc habe, in quo omnes fere, qui in Batavorum Academia ad nomen aliquod aut famam nostro aevo pervenerunt, aeri ad vivum magnis sumptibus incisos vides. Ut quorum eruditionem in chartis quotidie admi- raris, eorum quoque vultus, in iisdem delineatos spectes. Vale, & labori nostro fave. Aan de oprechte beschouwer. Het is, oprechte beschouwer, ons eigen dat, aangezien men iemands karakter niet kan zien, we alles wat er het meest in de buurt komt gretig bekijken. De zetel en woonplaats zelf nu van die goddelijke instantie, het karakter, is de mens. Het menselijk lichaam is zo nauw met de geest verbonden, dat wat onze geest aan het ene, het karakter, doorziet (wij zien de geest immers door de geest), wij dat aan het andere, het lichaam, waarnemen. Maar vooral in het gelaat is door de natuur beschreven wat ieder van ons is. In het gezicht heeft die grote moeder, de natuur, het beeld van onszelf aangebracht, en ze heeft dat in lijnen en halen uitgedrukt als in schrift. Zo weerspiegelt zich ieders geleerdheid, deugdzaamheid en oprechtheid, zoals die in ons schuilgaan, in de ogen, mond en het gelaat. En u zult wel niet meemaken, dat wie op deze aanwijzingen afgaan, zich zomaar vergissen. Ontvang hiertoe dit boek, waarin u vrijwel allen ziet opgenomen die in onze tijd aan de Leidse universiteit enige naam of faam hebben verkregen, tegen aanzienlijke kosten naar het leven in koper gestoken. Dit opdat u van hen wier geleerdheid u op papier dagelijks bewondert, eveneens op papier de gezichten uitgetekend ziet. Vaarwel en ontvang ons werk gunstig. 226 bijlage 4 De portretten door Willem van Swanenburg in Icones en vervolguitgaven: een portret-iconografische en biografische beschrijving In deze bijlage zijn in alfabetische volgorde 34 portretten van Leidse geleerden opgenomen van wie Willem van Swanenburg omstreeks 1609 een portret heeft gegraveerd voor Icones. Later werden zij nog gebruikt in uitgaven waarvan die reeks de kern vormt. Alle door Van Swanenburg gemaakte portretten uit Icones, Illustris Academia, Icones, elogia ac vitae en Athenae Batavae zijn in deze bijlage beschreven, maar de portretten uit deAppendix in Athenae Batavae en ook die uit Alma Academia ontbreken om die reden hier. In de biografische gegevens van de geportretteerden hebben naast hun afkomst, carrière en netwerken, hun verdiensten voor de Leidse universiteit, de stad Leiden en hun band met de stad aandacht gekregen. Deze beslaan vooral de periode tot aan 1612, het jaar waarin Willem van Swanenburg overleed. De portretten zijn genummerd WSIc (Willem van Swanenburg, Icones) 1-34. Indien van een portret meerdere staten bestaan, worden die onder hetzelfde nummer genoemd en onder- scheiden door a, b, c.