1 TC ATATÜRK ÜN ĐVERS ĐTES Đ SOSYAL B ĐLĐMLER ENST ĐTÜSÜ FRANSIZ D ĐLĐ ve EDEB ĐYATI ANAB ĐLĐM DALI Kamil C ĐVELEK LE CLÉZ ĐO’NUN “ GÖÇMEN YILDIZ ” ADLI ROMANINDA GÖSTERGEB ĐLĐMSEL KĐŞĐ ÇÖZÜMLEMES Đ DOKTORA TEZ Đ Tez Yöneticisi Prof. Dr. Sevim AKTEN Erzurum – 2007 2 I ĐÇĐNDEK ĐLER ÖZET................................................................................................................................ II ABSTRACT....................................................................................................................III ÖNSÖZ ...........................................................................................................................IV KISALTMALAR ............................................................................................................VI GĐRĐŞ ................................................................................................................................1 BĐRĐNC Đ BÖLÜM 1. VARLIK OLARAK K ĐŞĐ ............................................................................................ 6 1.1. Ad........................................................................................................................6 1.2. Adlandırmalar ...................................................................................................29 1.3. Portre.................................................................................................................44 1.3.1. Beden.....................................................................................................48 1.3.2. Giyim.....................................................................................................66 1.3.3. Tinsel durum..........................................................................................72 1.3.4. Ya şamöyküsü/ Özya şamöyküsü............................................................82 ĐKĐNC Đ BÖLÜM 2. EYLEYEN OLARAK K ĐŞĐ ....................................................................................... 88 2.1. Đzleksel Roller ...................................................................................................90 2.2. Eyleyensel Roller ............................................................................................106 2.2.1. Kahramanların Anlatımsal Đzlencesi ...................................................107 2.2.1.1. Ki şinin Bilgisi ............................................................................ 107 2.2.1.2. Ki şinin Đstemesi.......................................................................... 117 2.2.1.3. Ki şinin Erki................................................................................ 123 2.2.2. Di ğer Ki şilerin Eyleyensel Rolleri ......................................................128 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3. H ĐYERAR ŞĐ K ÖNEM AÇISINDAN K ĐŞĐ ............................................................. 134 3.1. Niteleme..........................................................................................................134 3.2. Da ğılım............................................................................................................136 3.3. Özerklik...........................................................................................................142 3.4. Đş levsellik ........................................................................................................143 3.5. Uzla şımsal Önadlandırma...............................................................................145 3.6. Anlatıcının Açık Yorumu................................................................................146 3.6.1. Dil........................................................................................................147 3.6.2. Uygulayım ...........................................................................................149 3.6.3. Gündelik ve toplumsal ili şki:...............................................................151 SONUÇ .........................................................................................................................154 KAYNAKÇA................................................................................................................160 ÖZGEÇM ĐŞ ..................................................................................................................168 II ÖZET DOKTORA TEZ Đ LE CLÉZ ĐO’NUN “GÖÇMEN YILDIZ” ADLI ROMANINDA GÖSTERGEB ĐLĐMSEL KĐŞĐ ÇÖZÜMLEMES Đ KAM ĐL C ĐVELEK Danı şman: Prof. Dr. Sevim AKTEN 2007 – sayfa: 168 + VI JÜR Đ: Prof. Dr. Sevim AKTEN Prof. Dr. Tanju ĐNAL Prof. Dr. Mehmet BA ŞTÜRK Yrd. Doç. Dr. Ali T ĐLBE Yrd. Doç. Dr. Yavuz KIZILÇ ĐM Le Clézio’nun Göçmen Yıldız Adlı Romanında Göstergebilimsel Ki şi Çözümlemesi ba şlıklı bu çalı şmanın amacı söz konusu romanı Philippe Hamon’un kuramsal yöntemiyle irdelemektir. Çalı şmamız üç ana bölümden olu şmaktadır. Giri ş bölümünde göstergebilimsel yakla şımlara kısaca de ğinerek çalı şmamızın ana hatlarını belirledik. I. Bölümde ki şili ği, adı, ya şı, fiziksel ve tinsel portresi ile kar şımıza çıkan roman ki şilerini ‘varlık’ boyutunda irdelemeye çalı ştık. II. Bölümde Greimas örnekçesinin iki temel kavramı izleksel ve eyleyensel rollerden hareketle ki şinin anlatı izlencesinde üstlendi ği roller ve işlevlerle ‘eylem’ alanındaki görünümlerini çözümlemeyi amaçladık. III. Bölümde anlatı ki şisinin ‘kahramansallı ğını’ ortaya koyan, kahramanı di ğer anlatı ki şilerinden farklı kılan ve kimli ğini belirlemeyi sa ğlayan anlatımsal tutumların üzerinde durduk. Böylelikle bir metinde ki şilerin i şleyi şini ve anlamının üretimini bütünsel olarak yorumlamaya çalı ştık. Sonuç olarak romanda dağınık göstergelerle geli şerek evrim geçiren ve yalnızca anlatının son satırında bütüncül bir anlama ula şan ki şilerin görünümlerini ve yapısal, anlatımsal, sözdizimsel, ekinsel ve yazınsal yönleriyle i şlevlerini ele alarak, tutarlı bir çözümleme ortaya koymayı amaçladık. III ABSTRACT PH. D. THESIS A SEMIOTIC ANALYSIS OF THE CHARACTERS IN WANDERING STAR BY LE CLEZIO Supervisor: Prof.Dr. Sevim AKTEN 2007 – PAGES: 168 + VI Jury: Prof.Dr. Sevim AKTEN Prof.Dr. Tanju ĐNAL Prof.Dr. Mehmet BA ŞTÜRK Asst. Prof. Ali TĐLBE Asst. Prof. Yavuz KIZILÇ ĐM This thesis entitled “ A Semiotic Analysis of the Characters in Wandering Star by Le Clezio” applies the theoretical method of Philippe Hamon to examine Le Clezio’s Wandering Star . This study is comprised of three main chapters. The Introduction briefly deals with semiotic approaches in general and further points out the outline of this study. The The existential dimensions of the heroes such as their character, names, age, physical and psychological features are examined in the first chapter. The second chapter seeks to analyze the characters in regard to their thematic and “actantiel” role, the two basic concepts of the Greimas model, and further tries to determine the characters’ appearance within the “action” sphere by analyzing his/her role and function in the narrative programme. The third chapter deals with the “heroism” of the narrative character and points out the narrative attitudes of him which determine his identity and distinguish him from the other characters. Through this approach we tried to interpret the function of a character in the text and the production of his meaning through it. In conclusion, we tried to provide a coherent analysis of the characters, about which information is scattered throughout the narrative and their identity is only fully revealed in the last line of the narrative, by examining their structural, syntactical, narrative, cultural and literary function. IV ÖNSÖZ Göstergeler dünyasında gizleri gün ı şığına çıkarmaya ve anlamı bulmaya çalı şmak zor oldu ğu kadar zevkli bir u ğra ştır. Roman kurgusu söz konusu oldu ğunda bu u ğra şın bir bakıma ya şanılan gerçek dünyanın okuma eylemine dönü ştü ğünü söylemek yanlı ş olmasa gerek. Đnsan ya şamını yönlendiren dü şüncelerin, davranı şların, ya şamın zorunlu kıldı ğı sorgulamaların, kavrayı şın, anlamlandırma ve algılamanın neredeyse tüm yansımalarını bu kurgusal evrenlerdeki göstergelerden hareketle bulmak olanaklıdır. Bu evrenlerde gerçek ile kurgu ayrılmaz ve kimi zaman da birbirlerini tamamlar gibi görünürler. Yansımalar gerçeklikten kurguya kurgudan gerçekli ğe her iki yönde sınırları zorlayabilir. Yazının gücü ve özgünlü ğü birazda buradan kaynaklanmaz mı? Đnsanla birlikte anlamını bulan bu yansımalar üç boyutu açımlar, tıpkı Çinlilerin dedi ği gibi: “Bir insanın suretini olu şturan üç ayna vardır; bunlardan ilki senin kendini nasıl gördü ğündür. Đkincisi ba şkalarının seni nasıl gördü ğüdür ve üçüncü ayna gerçe ği yansıtır. ”1. Roman kurgusunda bu üç yansımadan ilki yazar ve/veya ço ğu zaman kurguladı ğı anlatı ki şilerini, ikincisi okuru ve sonuncusu da gerçekli ğin kendisini imler. Görüldü ğü üzere bu boyutların ortak paydası insandır. Biz de çalı şmamız da anlatı ki şisini dolayısıyla insanı merkez aldık. Hayatın tüm karma şıklı ğına ve olumsuzluklarına kar şın, kendini ve hayatı anlamaya çalı şan, kendini gerçekle ştirme, geli ştirme ve tanıma arayı şındaki insanın bir yandan tinsel öte yandan gerçek anlamdaki kimi zaman zorunlu kimi zaman gönüllü yolculuklarının öykülendi ği Göçmen Yıldız 2 romanını göstergebilimsel bir okumayla çözümlemek temel dü şüncemiz olmu ştur. Bu ba ğlamda anlatıyı olu şturan temel unsurları sorgulamaksızın bir metni anlamaya ve yorumlamaya çalı şmak güç, verimsiz ve sonuçsuz kalacak bir u ğra ş olacaktır. Bu nedenle, bu çalı şmada metnin en temel olu şturanlarından biri olarak benimsenen ‘ki şi’den hareketle bir çözümleme