2014 SRGP 2014-2020 0 STRATEGIA ROZWOJU GMINY PARCZEW 2014-2020 oprac. esse Agnieszka Smreczyńska-Gąbka [SRGP 2014-2020] Na zlecenie Gminy Parczew, umowa z dnia 2 stycznia 2014r. SRGP 2014-2020 1 SPIS TREŚCI: I. Diagnoza gminy. I.1. Aktualny stan rozwoju gminy. I.1.a. Diagnoza społeczno – gospodarcza. I.1.b. Wyniki badań wewnętrznych i zewnętrznych oraz konsultacji. (Raport z badań cz. I; Bilans strategiczny cz. II – załącznik) I. 2. Analiza czynników rozwojowych gminy Parczew w oparciu o metodologię SWOT. I.2.a. Atuty i kluczowe problemy (bariery rozwojowe). I.2.b. Określenie zewnętrznych uwarunkowań odnoszących się do możliwości rozwoju. II. Misja gminy. III. Wizja strategiczna. III. 1. System wartości i aspiracji. III. 2. Wyróżnik budujący przewagę konkurencyjną gminy. III. 3. Cel główny. IV. Obszary kluczowe – cele strategiczne. V. Cele tematyczne – kierunkowe. VI. Cele szczegółowe/operacyjne – priorytety inwestycyjne. VII. Plan wdrażania, monitorowania strategii. VIII. Rekomendacje i odwoływanie się do dokumentów strategicznych. IX. Wskazania w zakresie komunikacji społecznej i promocji. SRGP 2014-2020 0 I. DIAGNOZA GMINY. I.1. AKTUALNY STAN ROZWOJU GMINY I. 2. ANALIZA CZYNNIKÓW ROZWOJOWYCH GMINY PARCZEW w oparciu o metodologię SWOT. I.1.a. DIAGNOZA I.1.b. WYNIKI BADAŃ I.2.a. ATUTY I KLUCZOWE PROBLEMY I.2.b. OKREŚLENIE ZEWNĘTRZNYCH UWARUNKOWAŃ SPOŁECZNO WEW. i ZEW. (BARIERY ROZWOJOWE) ODNOSZĄCYCH SIĘ DO MOŻLIWOŚCI ROZWOJU. GOSPODARCZA. ORAZ KONSULTACJI. II. MISJA GMINY. III. 1. III. WIZJA STRATEGICZNA. III. 2. SYSTEM WARTOŚCI III. 3. CEL GŁÓWNY. WRÓŻNIK BUDUJĄCY I ASPIRACJI. PRZEWAGĘ KONKURENCYJNĄ GMINY. IV. OBSZARY KLUCZOWE – CELE STRATEGICZNE OBSZAR/CEL NR. I. OBSZAR/CEL NR. II. OBSZAR/CEL NR. III. GMINA PRZYJAZNA MIESZKAŃCOM. WSPARCIE KONKURENCYJNEJ I INNOWACYJNEJ NOWOCZESNA WIEŚ. GOSPODARKI. V. CELE TEMATYCZNE – KIERUNKOWE. CEL I.1. CEL I.2. CEL I.3. CEL II. 1 CEL II.2. CEL II 3. CEL III. 1. CEL III. 2. CEL III. 3. VI. CELE SZCZEGÓŁOWE/OPERACYJNE – PRIORYTETY INWESTYCYJNE. CELE DLA OBSZARU NR. I CELE DLA OBSZARU NR. II CELE DLA OBSZARU NR. III VII. PLAN WDRAŻANIA, MONITOROWANIA STRATEGII. VIII. REKOMENDACJE I ODWOŁYWANIE SIĘ DO DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH. IX. WSKAZANIA W ZAKRESIE KOMUNIKAJCJI SPOŁECZNEJ I PROMOCJI. SRGP 2014-2020 0 I. DIAGNOZA GMINY I.1. AKTUALNY STAN ROZWOJU I.1. DIAGNOZA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA Zakres diagnozy: 1. Położenie, uwarunkowania ogólne i podział administracyjny Gminy. 2. Walory historyczno-kulturowe Gminy. 3. Warunki naturalne: 3.1. Budowa geologiczna. 3.2. Zasoby wodne. 3.3. Gleby. 3.4. Klimat. 3.5. Środowisko przyrodnicze. 4. Analiza struktury demograficznej Gminy. 4.1. Ruch naturalny ludności. 4.2. Stan i zróżnicowanie dochodowości gospodarstw. 4.3. Pracujący. 4.4. Bezrobotni 5. Infrastruktura społeczna: 5.1. Edukacja 5.2. Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 5.3. Bezpieczeństwo publiczne 2.5.4. Kultura i zabytki 5.5. Sport, rekreacja, turystyka 6. Infrastruktura techniczna: 6.1. Budownictwo mieszkaniowe SRGP 2014-2020 1 6.2. Drogi 6.3. Komunikacja 6.4. Łączność i telekomunikacja 6.5. Zaopatrzenie w wodę – wodociągi 6.6. Gospodarka ściekowa 6.7. Gospodarka odpadami 6.8. Zaopatrzenie w energię elektryczną i gaz 7. Gospodarka Gminy, w tym rolnictwo 8. Możliwości budżetowe Gminy 9. Stowarzyszenia, fundacje, inne organizacje pozarządowe 10. Programy i działania promujące Gminę SRGP 2014-2020 2 Rozdział 1 POŁOŻENIE, UWARUNKOWANIA OGÓLNE I PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY GMINY. POŁOŻENIE I UWARUNKOWANIA OGÓLNE Gmina Parczew geograficznie położona jest na terenie Polesia Zachodniego, u ujścia rzek: Konotopy i Kłodzianki do Piwonii. Gmina znajduje się w obrębie Polesia Zachodniego w mezoregionie Równina Parczewska na pograniczu z mezoregionem Równina Łęczyńsko-Włodawska. Obszar miasta należy w całości do zlewni rzeki Piwonii Parczewskiej, która jest prawostronnym dopływem Tyśmienicy. Parczew leży w jednym z najczystszych ekologicznie regionów Polski1 i jest ważnym węzłem komunikacyjnym. W mieście krzyżują się drogi wojewódzkie: 815 – Lubartów – Parczew – Wisznice, 813 – Łęczna – Ostrów Lubelski – Parczew – Międzyrzec Podlaski, 819 – Parczew – Sosnowica – Dorohusk. Miasto jest oddalone o 63 km od Lublina i o 182 km od Warszawy. Rysunek 1. Parczew na mapie woj. lubelskiego. Źródło: Internet 1 Na podstawie m.in.: http://www.parczew.com/index.php/polozenie STRATEGIA ROZWOJU GMINY PARCZEW 2014-2020, oprac. esse Agnieszka Smreczyńska-Gąbka | Poufne SRGP 2014-2020 3 Gmina leży w niedalekiej odległości od wschodniej granicy Polski, choć, zgodnie ze Strategią Województwa Lubelskiego, nie jest już zaliczana do przygranicznego obszaru funkcjonalnego. Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 30 na trasie: Lublin – Łuków Północny. Obecnie ruch pasażerski na tej trasie odbywa się za pośrednictwem autobusów szynowych. Około 10 km na południowy wschód od miasta znajduje się prywatne lądowisko Dębowa Kłoda. W roku 2014 przy ul. Kościelnej oddano do użytku sanitarne lądowisko Parczew-Szpital. PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY GMINY Parczew ma status gminy miejsko-wiejskiej, położonej centralnie w północnej części województwa lubelskiego w powiecie parczewskim. Powiat obejmuje 7 gmin, gdzie – według danych GUS – gmina Parczew zajmuje 15,35% powierzchni powiatu. Gmina Parczew zajmuje powierzchnię 14 623 ha (138,7 km2), w tym miasto 805 ha. Na jej terenie w 2012 r. mieszkało 14 860 osób, z czego w mieście Parczew – 10 951 mieszkańców (ok. 74% populacji)2. W skład gminy wchodzi miasto Parczew oraz 20 wsi: Zaniówka, Przewłoka, Wola Przewłocka, Welin, Michałówka, Wierzbówka, Jasionka, Brudno, Buradów, Królewski Dwór, Koczergi, Siedliki, Sowin, Szytki, Laski, Komarne, Pohulanka, Kolonia Babianka, Babianka i Tyśmienica. Siedzibą gminy jest miasto Parczew. Na terenie gminy powołanych jest 19 sołectw. 2 Główny Urząd Statystyczny, dane dla gminy Parczew 2012 r. STRATEGIA ROZWOJU GMINY PARCZEW 2014-2020, oprac. esse Agnieszka Smreczyńska-Gąbka | Poufne SRGP 2014-2020 4 Rozdział 2 WALORY HISTORYCZNO-KULTUROWE GMINY. HISTORIA PARCZEWA. Parczew (wcześniej: Parczów) jest jednym z najstarszych miast na terenie Lubelszczyzny. Pierwotna wieś królewska o charakterze obronnym, usytuowana na wschodnim brzegu rzeki Konotopy, istniała tu już w XIII w. Pierwszą wzmiankę o Parczewie czyni Długosz pod 1235 r. Prawa miejskie otrzymał Parczew w 1401 z rąk Władysława Jagiełły. Za czasów panowania Jagiellonów miał miejsce szybki rozwój ekonomiczny i demograficzny ośrodka, położonego na pograniczu ziem Polski i Litwy, przy ważnym szlaku komunikacyjnym prowadzącym z Krakowa do Wilna. W 1413 na zjeździe w Horodle, Parczew został wyznaczony na miejsce zjazdów polsko-litewskich sejmów. Do najważniejszych należał zjazd w XV w. za Kazimierza Jagiellończyka. Parczew stał się odtąd ważnym ośrodkiem życia politycznego kraju. Tu gościli kolejno wszyscy królowie z dynastii Jagiellonów i tu zapadło wiele ważnych – dla obu krajów – ustaleń. Ostatni sejm parczewski odbył się w 1564 za Zygmunta Augusta. Parczew był siedzibą starostwa niegrodowego. Jako miasto warowne posiadał trzy bramy: Lubelską, Chełmską i Łomaską. Tuż obok miasta wznosiła się królewska rezydencja o charakterze obronnym, zwana Zamkiem. Na rynku stał Ratusz, miasto posiadało dwie łaźnie, cztery młyny i kilka browarów. Miało też prawo składu soli wiezionej na Litwę. W XVI wieku znajdowały tu się trzy kościoły, cerkiew i synagoga, a także szkoła i szpital3. W XVI wieku Parczew był zamieszkiwany przez ludność zróżnicowaną pod względem etnicznym i wyznaniowym. Duży wpływ na to miasto wywierała społeczność żydowska. Zygmunt August zezwolił w nim na zamieszkiwanie Żydów w roku 1564, chociaż gmina żydowska istniała tutaj już dużo wcześniej (dokumenty z 1563 i lustracja z 1565). W 1633 r. Władysław IV odnowił przywilej użytkowania, przez parczewską gminę żydowską, synagogi i kirkutu. Sama dzielnica żydowska usytuowana była poza murami miasta, na północ od rynku, a jej mieszkańcy zajmowali się zazwyczaj handlem4. 3 Na podstawie historii miasta Parczew, m.in.: http://www.parczew.com/index.php/miasto/historia 4 Na podstawie: Społeczność żydowska w Parczewie przed 1989 r. – historia, http://www.sztetl.org.pl/pl/article/parczew/5,historia/ STRATEGIA ROZWOJU GMINY PARCZEW 2014-2020, oprac. esse Agnieszka Smreczyńska-Gąbka | Poufne SRGP 2014-2020 5 Okres świetności miasta skończył się wraz z wygaśnięciem dynastii Jagiellonów i utratą znaczenia przebiegającego przez miasto traktu komunikacyjnego. W czasach panowania ostatniego króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego, miasto zaczęło dźwigać się z upadku. Wzrosła liczba mieszkańców, nastąpiło ożywienie rzemiosła i handlu. W Parczewie miało odbyć się zawarcie unii polsko-litewskiej, jednak z powodu pożaru zamku parczewskiego, unia została przeniesiona do Lublina. Rozbiory Polski zahamowały rozwój miasta. W okresie rozbiorów, podobnie jak inne miasta Lubelszczyzny, Parczew znalazł się najpierw w zaborze austriackim, by następnie stać się częścią Księstwa Warszawskiego, zaś po klęsce Napoleona i utworzeniu Królestwa Polskiego, zostać włączonym do zaboru rosyjskiego. Lata zaborów przyniosły dalszy upadek miasta, tak że w 1718 r. mieszkało tu zaledwie dwadzieścia kilka osób. W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego z 1886 r. o Parczewie czytamy m.in.: „Posiada kościół par. drewniany, cerkiew murowaną, szkołę począt. ogólną, urząd miejski (…) Istnieje tu mały browar, mydlarnia, kilkanaście sklepików i 4 jarmarki do roku. (…) Jest to starożytna osada, leżąca na krańcu Małopolski, na granicy między dyecezyą łucką a krakowską i przy trakcie z Litwy do Krakowa. To pograniczne