uitgave 2019 Bijlage VOORWOORD RECENTE VEERKRACHT VERBINDING PROJECTEN MET DE STAD 5 6 8 MAKERSDISTRICT Bijenkwekers 14 in Merwe-Vierhavens (M4H). 12 DE INVLOED VAN DE Deze wijk is sterk aan het LEEFOMGEVING OP veranderen. De fruitoverslag DE GEZONDHEID die er oorspronkelijk zat, is grotendeels weggetrokken en in de vrijgekomen ruimte broeit van alles: transportbedrijven, GEZOND IN “KINDEREN STEKEN start-ups, wonen, broedplaatsen, ELKAAR AAN MET laboratoria, festivals, winkels, ONGEZOND GEDRAG” kunstenaars en een voedseltuin. BEVERWAARD 18 ONDERWIJS 24 BIJ DE VELDACADEMIE 22 REYEROORD TUSSENOPNAME ONDERZOEKSRAAD URBAN LIVING LAB REYEROORD 26 34 36 HOE BETREK JE 38 NAWOORD BEWONERS EN ONDERNEMERS BIJ EEN LEREN MET OMGEVINGSVISIE? DE STAD GESPREK DE HELE STAD AFVALVRIJ: HOE MOET DAT VOLGENS 4 Veldacademie Maak kennis met Veldacademie 5 MET DE STAD ROTTERDAMMERS? 44 47 VOORWOORD VERBINDING MET DE STAD De stad verandert voortdurend. Tot voor kort gaven planners en beleidsmakers richting aan deze veranderingen, gestoeld op regionale ontwikkelingen en economische groei. Maar de laatste jaren neemt het besef toe dat steden zelf adaptiever moeten zijn. Dat wil zeggen: steden moeten kunnen omgaan met ingrijpende – vaak mondiale – processen zoals klimaatverandering, macro-economische trends of geopolitieke bewegingen die bijvoorbeeld tot vluchtelingenstromen kunnen leiden. Adaptiviteit of aanpassingsvermogen wordt ook wel omschreven met het begrip resilience, ofwel veerkracht. Resilience kent zijn oorsprong in de exacte wetenschappen en de ecologie, waarbij veerkracht wordt afgelezen aan de duur dat materie of een systeem na een schok of verstoring terugkeert naar zijn oude staat. Anders dan materie zijn mensen en (lokale) gemeenschappen in staat om vooruit te denken, hun gedrag aan te passen en zich te organiseren. In deze vorm van sociale veerkracht of gemeenschapsveerkracht ligt de nadruk meer op preventie en verandering. SLUIJSJESDIJK Studenten en medewerkers van Veldacademie Een veerkrachtige stad heeft daarom veerkrachtige burgers nodig. Stedelijke op het plein voor ons werkatelier. Hier kruisen haven en wijk ontwikkeling verschuift hiermee meer naar het sociaal-ruimtelijke werkveld, elkaar. Studenten ontwierpen het meubel, ondernemers op de waarbij fysieke en sociale investeringen in nauwe samenhang met elkaar Sluisjesdijkpier bouwden het. moeten plaatsvinden, met een belangrijke rol voor de burger. Een bijzonder aandachtspunt hierbij is hoe het individueel belang van de burger zich verhoudt tot het belang van de gemeenschap en het algemeen maatschappelijk belang. De stad is een complex gelaagd systeem met onderdelen die soms wel en Partners Het partnernetwerk rondom Veldacademie soms ook niet met elkaar verbonden zijn. Ook kent de stad veel verschillende groeit sinds 2007 gestaag. Het begon met een schaalniveaus en percepties. Vanaf onze oprichting proberen we op de coalitie tussen de gemeente Rotterdam en de Veldacademie deze gelaagdheid en de beleving van de stad te ontrafelen door TU-Delft (Bouwkunde). Nu werken we samen met academische instellingen zoals de Erasmus allereerst goed te kijken wat er is: hoe heeft zich een wijk gevormd, wat speelt Universiteit Rotterdam, de Universiteit van er nu en hoe ervaren bewoners hun woonomgeving? Dit brengen we in verband Leiden, de Universiteit Utrecht, de Technische Universiteit Berlin en Harvard University, met ontwikkelingen op stedelijk, landelijk en mondiaal niveau. Al doende willen met instellingen voor hoger onderwijs zoals we ontdekken wat integrale stadsontwikkeling behelst. de Hogeschool Rotterdam (EMI, IGO) en met middelbaar beroepsonderwijsinstellingen zoals Albeda en Zadkine (Techniek College De frisse blik van jonge mensen is van onschatbare waarde om het dagelijks Rotterdam). leven in wijken te kunnen bestuderen. Meer dan 3000 studenten vanuit verschillende disciplines zoals bouwkunde, stedenbouw, bestuurskunde, We werken met lokale overheden zoals de gemeente Delft, Amsterdam en Eindhoven gezondheidswetenschappen en sociologie hebben ondertussen meegewerkt en ook met provincies en ministeries. Met aan onderzoek op de Veldacademie. De studenten volgen meestal regulier culturele instellingen waaronder Architectuur Instituut Rotterdam (AIR), Museum Rotterdam onderwijs aan instellingen als de Technische Universiteit Delft, de Erasmus en Stichting Lokaal organiseren we het Universiteit Rotterdam en de Hogeschool Rotterdam. We verbinden dat maatschappelijk debat en bevorderen we onderwijs aan maatschappelijk relevante vraagstukken van de stad. Samen met participatie van wijkbewoners en professionals. En met woningcorporaties als Havensteder partners als AIR, Stichting Lokaal en Museum Rotterdam delen we inzichten en Woonbron, zorgaanbieders zoals Laurens uit het onderzoek met en over de stad. Daarmee is een van onze doelstellingen, en Middin, en met projectontwikkelaars als het organiseren van de ‘lerende stad’, steeds meer een feit. In dit magazine Heijmans en Amvest, verkennen we diverse stedelijke opgaves. Daarbij is een essentiële rol bieden we een doorkijkje in onze dagelijkse praktijk, waarbij de thematiek van weggelegd voor belangenorganisaties zoals verandering en verbinding centraal staat. de Rotterdamse Seniorenraad, die helpen de wensen, behoeften en waardering van bewoners in te brengen. Namens de Veldacademie, Otto Trienekens en Ruth Höppner 6 WERKATELIER Studenten en medewerkers aanVeldacademie het werk Magazinein ons atelier. 7 RECENTE PROJECTEN onderzoek onderzoek verkenning workshop onderzoek onderzoek DUURZAME BINNENTUINEN HART VAN ZUID MARKTVERKENNING WONEN, ZORG HOME NOT SHELTER! DELFT GESPREK MET DE STAD DELFT GEZOND IN BEVERWAARD oktober 2018 – heden april 2011 – heden EN ONTMOETING oktober 2017 – april 2018 juni 2018 – april 2019 PAGINA 12 Opdrachtgever Gemeente Rotterdam, Opdrachtgever Ontwikkelconsortium Hart van Zuid september – december 2018 Opdrachtgever SHS Delft Opdrachtgever Gemeente Delft Cluster Stadsbeheer Partners Techniek College Rotterdam, TU Delft Opdrachtgever Havensteder Partners Home not Shelter!, TU Berlin, Locatie Delft Locatie Rotterdam: Reyeroord IJsselmonde Locatie Rotterdam: Charlois Locaties Rotterdam: Prins Alexander, K2A2 Architecten, Stichting PerspeKtief, Onderwerpen wonen, werken, openbare ruimte, Onderwerpen vergroening, verduurzaming, Onderwerpen herontwikkeling, openbare ruimte Het Lage Land, Ommoord, Prinsenland Hans Sauer Stiftung voorzieningen, samen leven, duurzaamheid, sociale samenhang, openbare ruimte Onderwerp gezondheid en leefomgeving Locatie Delft gezondheid en veiligheid Hoe gebruiken en waarderen bezoekers van het Onderwerpen herontwikkeling, woningvoorraad, Met verschillende experimenten onderzoekt te vernieuwen Zuidplein de openbare ruimte? Ouderen blijven langer zelfstandig thuis wonen, sociale netwerken Met behulp van een online enquête, Veldacademie hoe de wijk Reyeroord samen Deze vraag onderzoeken we onder andere waardoor de behoefte aan toegankelijke straatinterviews en focusgroepen hebben met bewoners en ondernemers duurzamer samen met studenten van het Techniek College woonomgevingen toeneemt. Sluiten vraag Huisvesting is meer dan alleen accommodatie, gebruikers van de stad Delft meegedacht over onderzoek en veerkrachtiger gemaakt kan worden. Rotterdam en studenten bouwkunde van de en aanbod van wonen, zorg en ontmoeting het is fundamenteel voor sociale integratie. de fysieke inrichting van hun stad, wijk en buurt. Een van de experimenten is het ontwikkelen TU Delft. In 2011 deden we een nulmeting en nog wel op elkaar aan? Veldacademie voerde Veldacademie ontwikkelde in 2018 samen met De resultaten van dit onderzoek vormen een van gemeenschappelijke binnentuinen, sindsdien regelmatig vervolgmetingen, zoals in een marktverkenning uit in wijken waar veel SHS Delft een buurthuiskamer in Delft. Het belangrijke bouwsteen van de Omgevingsvisie bijvoorbeeld op het gebied van waterberging, 2017 en 2018. ouderen wonen. ontwerp werd gemaakt tijdens een workshop op die de Gemeente Delft opstelt. biodiversiteit, energieopwekking en het Stadmakerscongres 2017 en was een vervolg voedselproductie. Zie ook het artikel over op een samenwerking met de TU Berlin en de Reyeroord verderop in dit magazine. Hans Sauer Stiftung in Wenen. De huiskamer biedt onderdak aan ouderen, studenten en tijdelijk daklozen. REYEROORD PAGINA 24 publiek programma onderzoek verkenning training workshop onderzoek STADMAKERSCONGRES 2018 VOORKOMEN VAN GEHOORSCHADE BROOKLYN AAN DE MAAS TRAINING STEDELIJKE ONTWIKKELING WORKSHOP LIVING LAB IN A DAY november 2018 oktober – december 2018 februari – juni 2018 2019 februari – september 2018 Partners AIR, Stichting LOKAAL, TU Delft, EMI, Opdrachtgever Gemeente Rotterdam, Opdrachtgever Het Industriegebouw Partner IHS (Institute for Housing and Urban Opdrachtgever Gemeente Rotterdam, Clusters Hogeschool Rotterdam, Albeda College, Cluster Maatschappelijke Ontwikkeling Locaties Rotterdam: Charlois, Feijenoord Development Studies) / EUR Stadsontwikkeling en Maatschappelijke Willem de Kooning Academie, Museum Rotterdam Locatie Rotterdam Onderwerpen leegstand, herontwikkeling Onderwerpen wijkanalyse, ideevorming, Ontwikkeling Locaties Rotterdam: Feijenoord, Hillesluis, Onderwerp gezondheid en leefomgeving strategievorming Locatie Rotterdam: Reyeroord IJsselmonde Vreewijk, Bospolder-Tussendijken Rotterdam-Zuid is rijk aan karakteristieke Onderwerpen living lab, veerkrachtige wijken Onderwerpen gezondheid en leefomgeving, Eenmaal opgelopen gehoorschade is niet panden en het gebied wordt steeds De wereld