DZIEDZICTWO JANA PAWŁA II SPOŁECZEŃSTWO, AUTORYTET, PRZYWÓDZTWO Akademia Wojsk Lądowych im. gen. Tadeusza Kościuszki we Wrocławiu Wydział Zarządzania DZIEDZICTWO JANA PAWŁA II SPOŁECZEŃSTWO, AUTORYTET, PRZYWÓDZTWO Praca zbiorowa pod redakcją: Dr hab. Antoniego Magdonia Ks. prof. dr hab. Jana Zimnego Stalowa Wola 2020 3 © Copyright by Jan Zimny Wszelkie prawa zastrzeżone Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji bez zgody wydawcy zabronione Recenzenci Prof. dr hab. Akimjak Amantius Doc. ThDr. Prokop Patrik Maturkanič, Ph.D., CFSsS Prof. dr hab. Romuald Szeremietiew Projekt okładki: ks. Jan Zimny ISBN 978-83-953289-3-9 Printed in Poland Drukarnia: Eikon Plus, 31-302 Kraków, ul. Wybickiego 46, Tel. 12/636-27-13; fax: 832-77-87; [email protected]; www.eikon.net.pl 4 Wstęp Świętowanie setnej rocznicy urodzin Jana Pawła II to dosko- nała okazja do ponownego namysłu nad jego duchowym dziedzic- twem. Sam należąc do wspaniałego pokolenia odrodzonej II Rzeczy- pospolitej, Jan Paweł II dzielił się doświadczeniami swojej generacji odbudowy Niepodległej, poprzez tragiczne lata okupacji niemieckiej, aż po powojenne zmagania z komunizmem. Ojciec Święty wskazy- wał na tradycję jako źródło inspiracji do pracy dla dobra wspólnego. Jan Paweł II pozostawił potomnym dziedzictwo ogromne, trudne wręcz do ogarnięcia. Duchowy testament wielkiego papieża będzie też, to pewne, anali-zowany i przywoływany przez kolejne pokolenia wiernych, w tym przez uczonych, zresztą nie tylko chrze- ścijan, ale i ludzi innych wyznań. Zawiera on bowiem bogactwo ważnych prawd i myśli, wciąż aktualnych, inspirujących do podej- mowania coraz nowych inicjatyw w służbie Bogu i ludziom Naszym obowiązkiem i przywilejem jest przekazać dziedzic- two św. Jana Pawła II następnym pokoleniom. Niech więc to dzie- dzictwo utrwala się w naszej świadomości, w naszej kulturze, w naszej codziennej postawie, w naszej miłości i służbie. Tożsamość kulturalna i historyczna społeczeństw jest nie tylko zabezpiecza-na, ale i ożywiana przez to, co mieści się w zakresie kategorii narodu. Papież Polak aprobując odwoływanie się do aspek- tów narodowych i patriotyzmu, jednocześnie ostrzegał przed groźbą przerodzenia się ich w nacjonalizm, któremu nadawał pejoratywne znaczenie. Znów odwołał się do burzliwych wydarzeń XX stulecia, które tak dobitnie naznaczały i jego biografię, dostarczając często dra-matycznych doświadczeń. W jaki sposób można wyzwolić się od tego zagrożenia? Patriotyzm w kontekście nauczania papieża Polaka należy za- tem rozumieć jako poczucie przywiązania do własnego narodu i ojczyzny, przy jednoczesnym poszanowaniu praw innych narodów (zwłaszcza samostanowienia i pomyślne-go rozwoju).Można by pokusić się o stwierdzenie, że papież Polak dostrzegał szansę obu- dzenia poczucia własnej tożsamości czy tożsamości narodu poprzez powrót do pa-mięci indywidualnej bądź zbiorowej, np. narodowej. 5 Należy z całą mocą podkreślić, że Jan Paweł II był papieżem Kościoła powszechnego, wszystkich narodów, a nie tylko Polaków i jako biskup Rzymu w pełni się w tę uniwersalną, ogólnoświatową misję wpisywał. Jako Polak i Europejczyk nigdy też nie podcinał korzeni z których wyrastał – wadowickich, krakowskich, polskich. Łączył służbę Kościołowi i światu z właściwie rozumianym polskim patriotyzmem. Często mówimy „nasz papież” czy „papież Polak”, i nie musi być w tym nic niewłaściwego, jeśli nie oznacza to braku utożsamiania się z Kościołem powszechnym i braku świadomości, że biskup Rzymu stoi na czele całego ludu Bożego, a nie tylko wier- nych narodu, z którego się wywodzi. Jan Paweł II uczył, jak być otwartym na różne kultury i narody przy równoległym umiłowaniu tego, co określamy mianem ojczyzny. Szerokie spojrzenie na świat wcale nie musi stać w sprzeczności z kochaniem tego, co prowincjo- nale czy po prostu nasze. Wręcz przeciwnie, te dwa wymiary w pewnej mierze warunkują siebie nawzajem. Ten międzykontynental- ny pielgrzym niejednokrotnie dawał wyraz przywiązania do swych małych ojczyzn, dlatego nie tylko możemy, ale wręcz powinniśmy odczytywać nauczanie Jana Pawła II także w perspektywie polsko- ści. Dziedzictwo papieża Polaka staje się dla nas – jego rodaków w pewnym stopniu dziedzictwem narodowym, polskim, swoistym świadectwem o Polsce XX i XXI wieku. Niniejsza monografia podejmuje próbę pochylenia się nad jednem z istotnych zagadnień także bliskich Janowi Pawłowi II, a mianowicie przywództwu służebnemu.Oczywiście treść publikacji nie jest poświęcona wprost temu niemniej podejmuje próbe przywo- łania nowej rzeczywistości relacji ludzkich jakim jest przywództwo służebne. Pojęcie przywództwa służebnego (z ang. servant leaders- hip) staje się coraz bardziej popularne nie tylko w dyskusji akade- mickiej, ale także w rzeczywistości biznesowej. Zmieniające się warunki ekonomiczne, społeczne i kulturowe wymagają od organi- zacji oraz managerów zmiany w podejściu do ludzi. Kiedyś nimi zarządzali, dzisiaj – stają się za nich odpowiedzialni. W ostatnich latach często podejmowanym tematem był kryzys zarządzania. Główną przyczyną była i jest potrzeba świeższego podejścia oraz szukanie alternatywy dla dawnego modelu. Od liderów coraz czę- ściej oczekujemy, aby raczej dawali przykład swoim zachowaniem, 6 pobudzając do działania, niż wydawali polecenia. Odpowiedzią na wyzwania współczesności jest filozofia przywództwa służebnego, czyli kierowania ludźmi w sposób bardziej moralny i etyczny. Jest ona wykorzystana przez techniki zwinne, jak na przykład Scrum. Rzec można, iż nowotestamentowe przywództwo według chrześci- jańskiej filozofii opiera się na służbie. Jezus wyrzekł się swojej woli w imię woli Boga – swojego ojca, mówiąc także: „A kto by chciał być pierwszym między wami, niech będzie niewolnikiem waszym, na wzór Syna Człowieczego, który nie przyszedł, aby Mu służono, lecz aby służyć i dać swoje życie na okup za wielu.” Przywódcą służebnym był także Nehemiasz, który zajmował wysoką pozycję społeczną i cieszył się względami króla Persji, ale zaryzykował utra- tę tego wszystkiego, prosząc go o zgodę na odbudowę swojego uko- chanego miasta – Jerozolimy, której chciał służyć. Bez względu na współczesne postrzeganie postaci i wydarzeń zapisanych w Piśmie Świętym lub Koranie trzeba przyznać, iż pisma te miały ogromny wpływ na kształtowanie świadomości przywódczej społeczeństw przez wiele wieków. Warto jednocześnie wspomnieć o postaciach, które obecnie postrzegamy zarówno przez pryzmat charyzmy, jak i oddania się i służenia potrzebom innych. Choć służebne przywództwo dla niektórych brzmi jak oksy- moron, menedżerowie coraz częściej dostrzegają zalety zarządzania w myśl tej idei. Dobry lider kojarzy się ze stanowczością, zdecydo- waniem oraz sprawnym kierowaniem pracą innych. Niektórzy mylą to jednak z zarządzaniem poprzez kontrolowanie oraz budowanie autorytetu opartego na strachu i dystansie. Istnieją alternatywy dla takiego stylu pracy – jedną z nich jest przywództwo poprzez służe- nie. „Służący” przywódca potrafi wydobyć ze swoich podwładnych to, co najlepsze. Zmiany, które pomaga im wypracowywać i wdra- żać, są dla niego bardzo ważnym osiągnięciem. Warto pamiętać, że to proces długofalowy i nastawiony na dojrzewanie. Menedżer nieja- ko usuwa się na drugi plan, ale nie przestaje pomagać nie tylko w codziennych zadaniach, ale i odkrywaniu talentów. Dzięki temu pra- cownicy wiedzą, że zawsze mogą na niego liczyć i że w każdym momencie jest gotowy, aby wyciągnąć pomocną dłoń i udzielić cen- nej rady. Poczucie, że ktoś, kogo się szanuje – na przykład szef – obdarzył nas swoim zaufaniem, zachęca do zwiększania zaangażo- 7 wania. Pracodawca, który wierzy w możliwości i umiejętności swo- jego zespołu, ufa jego członkom i docenia ich wkład. Nie narzuca im swojego zdania, a liczy się ze wszystkimi opiniami i daje możliwość wyboru. Wie bowiem, że jest to dobra droga do osiągnięcia przez nich samodzielności i odpowiedzialności zarówno za swoje zadania, jak i całą organizację. Przywódca może wspierać ten proces również dzieląc się z pracownikami sprawami ważnymi dla firmy. Identyfi- kacja z wizją i misją organizacji może pozytywnie wpływać na mo- tywację zatrudnionych w niej osób, do tego ma jeszcze jedną bardzo praktyczną zaletę – dla firmy oznacza również między innymi zmniejszenie kosztów związanych z rotacją personelu. Niniejsza monografia podejmuje jakże ważny i aktualny temat XXI wieku. Czytelnik znajdzie w niniejszej monografii kilka zaryso- wanych tematów – kwestii a ponadto wiele cennych uwag, treści, spo- strzeżeń, refleksji, które mogą posłużyć nie tylko do zrozumienia sa- mego pojęcia autorytetu, przywództwa służebnego co również może stanowić motywację do budowania własnego autoryteu i pozycji w sposłeczeństwie. Nie ulega wątpliwości, że lepsza znajomość tego zagadnienia pozwoli, należy mieć nadzieję, lepiej zrozumieć sesns lepszego życia, sens budowania autorytetu, sens poszukwania wzor- ców i szanowania ich. Ufać też należy, że publikacja stanie się pomocą dla sportow- ców, trenerów, pedagogów, żołnierzy, duchowieństwa, wychowaw- ców czy rodziców, którzy wychowując winni być autorytetami dla swoich podopieznych, bliskich, znajomych. Ks. Jan Zimny 8 Rozdział I Autorytet czy przywództwo? 10 Ks. Jan Zimny Autorytet jako istotny element przywództwa służebnego Wstęp W procesie wychowawczym biorą udział dwa główne czynni- ki, a mianowicie wychowawca i wychowanek. Każdy z nich staje się zarówno wychowawcą jak i wychowankiem. Wychowujemy i jeste- śmy wychowywani niezależnie od wieku, pozycji społecznej, peł- nionych funkcji, profesji. Wszystkie wysiłki