, ..·.. ;. Antikçağ Ancİdolusu'.n�::._. : Savaşçı �avmi GALATLAR Antikçağ Anadolusu' nun Savaşçı Kavmi GALATLAR Murat ARSLAN T ARKEOLOJİ VE SANAT YAYINLARI ARKEOLOJİ VE SANAT YAYINLARI Deneme, Eleştiri ve Tarih Dizisi: 23 Murat Arslan Antikçağ Anadolusu'nun Savaşçı Kavmi GALATLAR Yayınlayan ve Yöneten Nezih BAŞGELEN Kapak Düzeni GÜNÜBEK Cem Baskı Kanaat Matbaası 2000,İ stanbul ISBN: 975-6899-62-X Her türlü yayın hakkı saklıdır. © 2000Arkeoloji ve Sanat Yayınlan Hayriye Cad. Çorlu Apt. 3/4, Galatasaray, 80060, İstanbul Tel.: Fax: O 212 293 03 78 - 245 6838 O 212 245 68 77 e-mail: [email protected] www.arkeolojisanat.com İÇİNDEKİLER SUN UŞ........................................................................................................................................ IX ÖNSÖ Z ....................................................................................................................................... XVII GİRİ Ş................ ........................................................................................................................... A. KeltDü nya sına Genel Bak ış ......................................................................... B. Ga latlar la İlgiliAn tik Kaynak lar ın veMod em Literatürün Du rumu ......................................................................................................................... 12 I. SİYA SA L GE Lİ ŞM ELER ........................................................................... ....... ... 31 A. İsk en der' in Ölümünd en So nra General leriAra sındak i Mü cad eleler veHe ll en ist ik Ça ğ Hella s veKüçüka sya' sın ın Du rumuna GenelBakış .............................. ..... ................................................. 31 B. Hellas'ın İ stil ası veGalatlar ın Küçüka sya'ya Geçişler i ................. 39 C. Galatların Küçüka sya'dak i Konumlan veGala tia'n ın Ta rih i Co ğra fya sı..................... .............................................................................................. 56 Ç. Ga latla rın Küçüka sya'dak i Faal yei tl er i ..................................................... 67 1. Gala tların M.ö. 278-223 Yılları Ara sında Sy ria, Bith yn ia vePe rgamon Krall ıklar ıyla İlişk ileri............... ..... .. ......................... 72 2. M.ö. III. Yüzy ılın So n Çeyr eğ in d en Ma gnesia Muhar ebesi'n e Kadar (M .ö. 223-190) ....... .... ...................... ... ..... 85 3. Gala tlar ın Ma gnesia Muhar eb esi'nd e Oy na dık la rı Ro l ........... 92 4. Manl iusVu lso'nun Ga latları Cezaland ırma Sefer i ve So nuçları ················································ ····················-·· ········································ 96 5. Gala tlar ın M.ö. Il.-1. Yüzy ıllarda Hel len istik Krall ıklar ve M.ö. 25 Yılına Kadar Roma'yla İ lişk ileri............................ ............ 11 4 II. TOPL UM SA L YA PI............................................. ...... .......................................... 18 7 A. Aş iret Or ga niza syonu veSi ya salYap ı ............................................... 187 B. Sa vaş Tekn ik leri................... ................................................................................... 200 C. Ga lat ia Bö lgesi'nd ek i Ga lat Di ni veYe rel Kült ler in Galatlar Ü zerind eki Etk isi ....... .. .. ....... .. ...... .... .. .............................. ...................... ....... 211 Ç. Ekonomi ................................................................................................... .................. 229 Ö SONS Z ... ........................... 237 EN GL ISH SUMMARY 245 AN TİK KA YNAKLAR Dİ ZİN İ .......... ............. ........... .... ... ... ..... ........ .. .... 25 1 A. Antik Yazar lar veEs er ler i ........... 25 1 B. Yaz ıtlar .... ................... 278 C. Si kk eler 280 Ç. Pap ir ü sler . 28 1 D. Ark eolo jik Belgel er ........ 28 1 ME TİNDE KULLAN ILAN LİTE RATÜR, STANDARTVE Ü İ İ İ İ İ S REL YA Y IN LARA L ŞK N KISALTMALAR L STE Sİ ..... ...... 283 İ İ HE LLEN ST K KR ALLAR Lİ STE Sİ .. ... .......... .. ..... .. .... .. .................. 303 Büyük İsk en der Ha leflerive Se l eu ko s'lar Krallığ ı 303 Pto lema ios'l ar Krallığ ı ...................................................................... 304 Mak edonya daki' Ant igono s'lar Krallığı .................................................... 305 Pergamon dak' iAttalo s'lar Kral lığı .................... .. .................. ...... .. ...... ... 306 Tr akh eia Kra llığ ı..................... ....................................................................................... 306 Ponto s Kral lığı .... ............................................................................................................. 307 Kappadokia Kra llığı ..................................................................................................... 307 Bithyn ia Kra llığı ............................................................................................................. 308 Annen ia Kra llığ ı ............................................................................................................ 308 İ İ İ İ İ HA R TA LAR IN VE RESMLER N L STE S ............................................... 3l1 İ NDEK S ..................................................................................................................................... 313 "vae victis" Sevgili Annem'e ve Babam'a ... SUNUŞ "Eski Dünya" olarak nitelenen Asya, Avrupa ve Afrika kıta­ larının birbirine yaklaştığı bir noktada yer alan, üç tarafı de­ nizlerle kuşatılmış Anadolu, eşsiz coğrafi konumunun yanı sıra, yer şekillerinin çeşitliliği (kuzey ve güneyinde kıyılara paralel sıradağlar; batısında horst-graben sistemleri; orta, doğu ve güneydoğu bölgelerinde volkanik tek dağlar: kapalı havzalar; ovalar; yaylalar v.s.), değişik bölge ve yöreleriı:deki farklı iklim tipleri, akarsuları ve gölleri, zengin yer altı kay­ nakları (çeşitli mineraller-madenler, kayaçlar, yer altı suları), bereketli toprakları -günümüzde özelliğini önemli ölçüde yi­ tirmiş bulunmakla birlikte- gür ormanları ve büyük bir tür çe­ şitliliğine sahip yaban hayatı gibi, insan yaşamı açısından sunduğu elverişli koşullar dolayısıyla çağlar boyunca insanoğ­ lunu çekmiş, Eskidoğu ve Eskibatı uygarlık alanları arasında bir köprü işlevi görmüş, pek çok kavme vatan olmuş, görkemli uygarlıklara beşiklik etmiştir. Gerçekten de, "Anadolu" deni­ len coğrafi mekanın, tektonik ve coğrafyanın kendisine sağla­ dığı avantajların sonucu olarak insanlık tarihinin yazısız dö­ nemlerinden itibaren, yer yüzünün başka hiçbir yerinde rast­ lanmayan, değişik bir tarih ve kültür yapısına sahip olduğu herkesçe malumdur. Bu son derece zengin ve renkli yapı çer­ çevesinde Hititler, Akha'lar, Hellenler, Urartular, Phryg'ler, Lydia'lılar, Karia'lılar, Lykia'lılar, Romalılar, Bizanslılar ve Türkler (Selçuklular, Osmanlılar) Anadolu 'ya yerleşmişler, tarihin kendilerine yüklediği rolleri oynadıktan sonra da, onun x GA LATLAR sahnesine veda etmişlerdir. Ortaya koydukları zengin ve köklü kültür değerleriyle uygarlık tarihine damgalarını vuran bu kavimlerden (örneğin, Batı Anadolu kıyılarında Eskidoğu medeniyet ve kültürlerinin etkileri altında büyük bir atılım ya­ pan Hellenler, M.ö. VII. ve VI. yüzyıllarda insanlık tarihinde ilk kez, özgür [akla dayanan] düşüncenin, yani felsefeyle bi­ limin temellerini atarak, Ulu Önderimiz Atatürk'ün ulusumuz için hedef gösterdiği çağdaş Batı uygarlığının yaratılmasında çok önemli bir pay sahibi olmuşlardır) başka, Luviler, Palalar, Hattiler, Hurriler gibi, bize doğrudan yazılı belge bırakmayan, fakat izlerini Hitit çivi yazılı metinlerinden takip edebildiğimiz (Luvileri ayrıca, güney bölgelerinde, ele geçen yazıtlardaki epikhorik yer, şahıs ve tanrı adları sayesinde Hellenistik ve Roma çağlarının sonlarına değin izleyebilmekteyiz) yahut Pelasg'lar, Lelegler, Karlar gibi, Hellen tarih yazarları aracı­ lığıyla haklarında bilgi sahibi olduğumuz halklar da aynı coğ­ rafyayı paylaşarak isimlerini Anadolu tarihinin parlak sayfa­ ları arasına yazdırmışlardır. Anadolu 'yu yurt edinip onun uy­ garlıklar mozayiği içinde yer alan bütün bu etnik unsurların dı­ şında ayrıca, ülkenin çekiciliğine kapılarak gözünü bu toprak­ lara diken Asurlular, Persler, Parth'lar gibi yayılmacı siyasi güçlerin, kalıcı olmamalarına rağmen, birtakım izler bıraktıkla­ rını görüyoruz. Keza, Thrak'lar, Kimmerler, İskitler, Galatlar gibi barbar-yağmacı kavimler de Anadolu'nun etno-kültürel yapısını tamamlayan unsurlar olarak tarih sahnesindeki yer­ lerinialmış lardır. Bu barbar-yağmacı kavimlerin en önemlisi ve en ilgi çekici olanıysa, hiç şüphesiz, Galatlardır. Galatlar tarih sahnesinde M.ö. VI. yüzyıldan itibaren tanınmaya başlamakla birlikte, kökenleri M.ö. il. binyıla kadar uzanan, Hint-Avrupalı Kehle- Sunuş XI rin (Gallerin) soyundan gelme, savaşçı bir kavimdir. Avrupa' - nın en eski halklarından birini oluşturan Keltler, M.ö. III. yüzyılda (278-77 yılları) üç büyük kol halinde Avrupa içlerine yaptıkları bir yağmalama seferi çerçevesinde Makedonya, Hellas ve Trakya'nın istilasının ardından Anadolu 'ya göç et­ tiklerinde bu, gerek kendi ulusal tarihleri, gerekse Anadolu tarihi açısından yeni bir sayfanın açıldığı anlamına geliyordu. Küçükasya 'ya ulaştıktan sonra uzunca bir süre yerleşik ha­ yata geçemeyen, sonradan, bir zamanlar Phrygia adını taşı­ yan bölgeye, Ankara dolaylarına (Kızılırmak yayı içine) yerle­ şen Keltler, bundan böyle, Hellenlerin ve Romalıların kendi­ lerine verdikleri yeni kimlikleriyle "Galatlar" olarak karşı­ mıza çıkmaktadır. Anadolu topraklarına