FOCUS communautaire kwestie die naar voor kwam in de verkiezingsuit­ slagen van 1964 (gemeente) en 1965 (Kamer) in Wallonië en Brussel. Zo was bijvoorbeeld de Brusselse B.S.P. in 1965 de belangrijkste "hofleve­ rancier" van de pas gevormde electo­ rale aanhang van het Front Démo- cratique des Francophones (F.D.F.) dat meteen drie kamerzetels ve­ roverde terwijl de Waalse B.S.P. 2 zetels verloor aan de Waals-federa­ listische - en socialistisch geïnspi­ reerde - partijen Parti Wallon des Travailleurs (P.W.T.) en Front Wal­ lon (F.W.) (4). Begrafenis van Jozef Bracops, 1966 De hele communautaire problema­ 25 jaar "Rode Leeuwen" tiek van de jaren '60 vond haar oorsprong in 1954 wan­ neer toenmalig Minister van Binnenlandse Zaken, Piet De "Rode Leeuwen" vieren dit jaar hun 25ste verjaardag. Vermeylen, de uitslag van de talentelling van 1947 Ook het AMSAB wil even stilstaan bij dit jubileum van bekendmaakte. Daaruit bleek dat 3 gemeenten rond deze toch wel bijzondere (B.)S.P.-federatie. Niet door nog Brussel (Evere, Ganshoren en Sint-Agatha-Berchem) eens het verhaal te doen van de afscheiding van 1968 zelf meer dan 50% Franstalige inwoners telden. Door deze (1), maar wel door de voorgeschiedenis ervan eens van gemeenten bij de Brusselse agglomeratie te voegen (Aan­ naderbij te bekijken. Deze situeert zich uiteraard bijna passingswet van 2 juli 1954), vermeed Vermeylen welis­ volledig in de communautaire sfeer die zo eigen is aan de waar dat ze uitsluitend Franstalig werden (Wet op het jaren '60. Taalgebruik in de Administratie van 1932), maar werkte De tot 1968 tweetalige B.S.P.-federatie Brussel ontsnapte hij omgekeerd echter ook de verdere uitbreiding van de niet aan de toenemende spanningen op communautair Brusselse "olievlek" in de hand. vlak in de jaren '60. En toch zijn deze spanningen niet In Vlaanderen ontstond hierna de vrees dat deze olievlek onmiddellijk aan de oppervlakte gekomen binnen de zo mogelijk nog verder zou kunnen uitbreiden tengevolge Brusselse B.S.P. Voor een deel was dat te wijten aan de van de volgende talentelling die op 1 januari 1960 zou gematigdheid (Joseph Bracops (2)) of het unitarisme plaatsvmden samen met de tienjaarlijkse rijkstelling. Het (Paul-Henri Spaak) van haar voornaamste Franstalige verzet tegen deze nieuwe telling werd belichaamd door leiders. Wanneer Bracops in 1966 overlijdt en Spaak zich het Vlaams Actiecomité voor Brussel en Taalgrens datzelfde jaar volledig uit het politieke leven terugtrekt, (V.A.B.T.) dat heel wat Vlaamse gemeentebesturen ertoe merken we dat de overige (bijvoorbeeld een Edmond overhaalde de talentelling te boycotten. Het V.A.B.T. Machtens (3)) of de nieuwe (Henri Simonet) Franstalige haalde zijn slag thuis toen de regering Lefèvre-Spaak in leiders meer uitgesproken francofone stellingnames gaan 1961 de talentelling van de volkstelling loskoppelde en verdedigen. Enerzijds gebeurde dit door het misnoegen verdaagde tot Sint-Juttemis (5). van deze figuren over de taalwetten van 1962 - 1963 die Ook binnen de Brusselse B.S.P-federatie zorgde de kwes­ de grenzen van de Brusselse regio tot de 19 gemeenten tie voor enige discussiestof. Daarbij toonde het Vlaamse van de agglomeratie beperkten en de vrijheid van het ge­ kamerlid Fayat zich een heftig tegenstander van de talen­ zinshoofd inzake onderwijstaal aan banden legden. An­ telling en vroeg hij de definitieve vastlegging van de taal­ derzijds was de meer francofone opstelling van de Frans­ grens (ook die van Brussel) (6). Zijn opponent was Jo­ talige B.S.P.-leiders uit het Brusselse te wijten aan de seph Bracops (burgemeester van Anderlecht en even-eens grote gevoeligheid van het B.S.P-electoraat voor de volksvertegenwoordiger) die oordeelde dat het vastleggen 3 van de taalgrens de antipode was van verzoening en vrij­ Brusselaars Janne (10) en Machtens, om via een heid. De Franse stuwing was niet artificieel maar integen­ volksraadpleging het probleem Komen-Moeskroen en de deel het logisch gevolg van louter economische en sociale Voerstreek op te lossen. Uiteindelijk onthield enkel Janne factoren (7). zich bij de stemming van de taalwet. Op 3 november 1960 aanvaardde de Federale Raad van de De tweede taalwet behandelde de taairegeling voor B.S.P. een memorandum waar beiden zich achter konden Brussel en de randgemeenten en de taalwetgeving in be­ scharen aangezien voor de federatie : stuurszaken. Daarbij vroegen de Franstaligen taalfacili- l.de talentelling geen onmiddellijke administratieve ge­ teiten in de Vlaamse randgemeenten. volgen meer mocht hebben (alleen een nieuwe wet met In het vooruitzicht van deze taalwet had de Federale Raad een dubbele meerderheid kon iets wijzigen aan de admi­ van de Brusselse B.S.P. een commissie opgericht, samen­ nistratieve situatie van de Brusselse agglomeratie en de gesteld uit het uitvoerend bestuur van de federatie aange­ randgemeenten met een speciaal statuut); vuld met Janne, Pierson (11) en Vermeylen. Deze com­ 2. aan de grenzen van de agglomeratie niet meer geraakt missie stelde een Brussels optieontwerp op dat op 7 kon worden terwijl er omgekeerd in 8 randgemeenten februari 1963 door de Federale Raad werd goedgekeurd. rond Brussel met een Franstalige minderheid van 20%, Het centrale idee in dit optieontwerp was dat Brussel als een extern tweetalig regime moest komen; economische en socio-culturele regio in de toekomst zijn 3.binnen de Brusselse agglomeratie het principe van de belangen moest kunnen blijven verdedigen. De federatie eentalige ambtenaar en tweetalige diensten moest voorop­ aanvaardde elke functionele verbetering op politiek, ad­ gesteld worden (8). ministratief en economisch gebied, maar kantte zich tegen Deze "nègre-blanc" resolutie werd door de feiten (met iedere formule die de ontwikkeling van de economie in name het uit- en later afstellen van de talentelling) al gevaar zou brengen. Uitgaande van dit idee vond men het gauw achterhaald maar is als tekst vooral belangrijk als onaanvaardbaar dat Brussel zou beperkt blijven tot de 19 uiting van de toen nog aanwezige - en verregaande - gemeenten van de agglomeratie en zou beroofd worden compromisbereidheid van Vlamingen en Franstaligen in van iedere normale uitbreidingsmogelijkheid. De grenzen de federatie. van Brussel moesten vastgelegd worden op een manier De "Staking tegen de Eenheidswet" en de daaruit resul­ waarop men dat ook zou doen voor andere stads- of in­ terende oprichting van de Mouvement Populaire Wallon dustriegebieden van het land, door rekening te houden (M.P.W.) zullen vanaf 1961 aan het Waals federalisme met de economische, culturele en maatschappelijke be­ echter nieuwe impulsen geven die de Vlaams-Waalse hoeften van zijn bevolking (12). Op dit ogenblik stelde de tegenstellingen m hun geheel deden toenemen. De Brusselse B.S.P.-federatie op een voorzichtige wijze de Vlaamse "Marsen op Brussel" in 1961 en 1962 door het onvoorwaardelijke begrenzing van Brussel tot de 19 ge­ VA.B.T. georganiseerd, verscherpten die tegenstellingen meenten van de agglomeratie in vraag. In de geest van dit alleen maar. ontwerp moesten er minstens taalfaciliteiten komen in de randgemeenten rond Brussel. De na de verkiezingen van 1961 gevormde "travaülisti- sche" regering Lefèvre-Spaak wou hieraan tegemoet­ De allesoverheersende vraag met betrekking tot het wets­ komen met de taalwetten van 1962 - 1963. ontwerp was uiteraard in hoeveel randgemeenten er facili­ Reeds in haar regeringsverklaring van 2 mei 1961 be­ teiten moesten komen. Daarover verschilden de rege­ loofde de regering op communautair vlak een definitieve ringsonderhandelaars van CVP en B.S.P. van mening. vastlegging van de taalgrens, een oplossing voor het pro­ De eerste partij wou faciliteiten in maar 11 (8 Vlaamse en bleem van de Brusselse randgemeenten, de uitvoering van 3 Waalse), de Brusselse B.S.P. wou er in 16 (Vlaamse) de tienjaarlijkse rijkstelling in 1961 met daaruit resulte­ randgemeenten. De druk van de Vlaamse pressiegroepen rend een zetelaanpassing in de Kamers, taalevenwicht in binnen de CVP. om het ontwerp in zijn geheel af te de centrale besturen, de oprichting van cultuurraden, de wijzen, maakte dat de regering zelf de zaak naar zich splitsing van het Ministerie van Nationale Opvoeding en toetrok en op 6 juni 1963 keurde de kabinetsraad een Cultuur en de voorbereiding van de grondwetsherziening nieuw compromis goed dat het kiesarrondissement (aangezien deze regering geen constituante was) (9). Brussel opsplitste m een eentalig Vlaams arrondissement De eerste taalwet (31 oktober 1962) legde de Vlaams- Halle- Vilvoorde en een tweetalig arrondissement Brussel- Waalse taalgrens vast waarbij vooral de overheveling van Hoofdstad. Dat laatste arrondissement omvatte de 19 ge­ de Voerstreek van Luik naar Limburg onder de Waalse meenten van de agglomeratie en 6 nieuwe tweetalige socialisten voor enige wrevel zorgde. In de Senaat randgemeenten uit de Vlaamse rand rond Brussel (13). vroegen 6 Franstalige B.S.P.-senatoren, waaronder de De Federale Raad van de Brusselse B.S.P. van 15 juni 4 iixtiiÉitaiii m mmz'if! IK" f'fillifSlIl ïiii f,11 I « V mm IP wm• De oprichting van de Mouvement Populaire Wallon (MPW) gaf nieuwe impulsen aan het Waals federalisme 5 keurde dit voorstel eenparig goed. wetsherziening. Dit mogelijk akkoord werd echter opge­ De Vlaamse vleugel van de C.V.P. verwierp het echter en blazen door de Brusselse liberalen die daarin de bevesti­ Eerste Minister Theo Lefèvre bood de koning het ontslag ging zagen van de begrenzing van Brussel tot de 19 ge­ van zijn regering aan. De koning weigerde dit ontslag te meenten van de agglomeratie; het werd dan enkel door aanvaarden waarop de onderhandelaars van de beide C.V.P. en B.S.P. ondertekend op 26 januari 1965, en om­ regeringspartijen zich op 5 juli 1963 in het politiek con­ vatte het volgende : claafvan Hertoginnedal terugtrokken. -de oprichting van een "Vaste Commissie voor de ver­ Het hieruit resulterende nieuwe compromis maakte van de betering van de gemeenschapsbetrekkingen", die in zes randgemeenten in kwestie een afzonderlijk admini­ taaiopzicht op paritaire wijze zou zijn samengesteld.