Annelies De Bondt 2e licentie Geschiedenis Optie Oude Geschiedenis Stnr. 20030375 Faculteit van de Letteren en Wijsbegeerte Vakgroep Oude Geschiedenis van Europa Blandijnberg 2 9000 Gent Tituli honorarii, monumentale eregedenktekens. Ere-inscripties ten tijde van het Principaat op het Italisch schiereiland. Een statistisch-epigrafisch onderzoek. Fascis 3: Inventaris. Promotor: Prof. Dr. Robert DUTHOY Licentiaatsverhandeling voorgedragen tot Leescommissarissen: Prof. Dr. Dorothy PIKHAUS het behalen van de graad van A Dr. Koenraad VERBOVEN Licentiaat/Master in de geschiedenis. Inventaris 0. Inhoudsopgave 0. Inhoudsopgave 1 1. Inleiding 5 1.1. Verantwoording nummering 5 1.2. Diakritische tekens 6 1.3. Bibliografie en gebruikte afkortingen. 6 2. Inventaris 9 Regio I, Latium et Campania 9 Latium Adjectum 9 Aletrium 9 Fundi 17 Anagnia 9 Interamna Lirenas 18 Antium 10 Minturnae 19 Aquinum 11 Privernum 20 Ardea 11 Rocca d’Arce 20 Atina 12 Setia 21 Casinum 12 Signia 21 Cereatae Marianae 13 Sinuessa 21 Circeii 13 Suessa Aurunca 21 Cora 13 Sura 23 Fabrateria Vetus 14 Tarracina 23 Ferentinum 15 Velitrae 23 Formiae 16 Verulae 23 Latium Vetus 24 Albanum 24 Lavinium 28 Bovillae 24 Ostia Antica 30 Castel di Decima 25 Portus 37 Castrimoenium 25 Praeneste 37 Gabiae 26 Tibur 39 Labico 27 Tusculum 42 Lanuvium 27 Zagarollo 43 Campania 44 Abella 44 Neapolis 56 Abellinum 44 Nola 56 Acerrae 45 Nuceria 57 Afilae 45 Pompei 57 Allifae 45 Puteoli 58 Caiatia 46 Salernum 62 Cales 47 Stabiae 63 Capua 48 Suessula 63 Cubulteria 50 Surrentum 64 Cumae 50 Teanum Sidicinum 64 Forum Popilii 51 Trebula Balliensis 65 Herculaneum 52 Volturnum 65 Misenum 52 1 Inventaris Regio II, Apulia et Calabria 66 Aeclanum 66 Larinum 72 Ausculum Apulum 67 Ligures Baebiani 72 Beneventum 67 Luceria 73 Brundisium 69 Lupiae 73 Canusium 69 Sipontum 73 Compsa 70 Uria Messapica 73 Herdonia 71 Venusia 74 Regio III, Bruttium et Lucania 75 Atina 75 Paestum 77 Blanda Iulia 75 Petelia 79 Croto 75 Regium Iulium 81 Eburum 76 Velia 81 Forum Popilii 77 Vibo Valentia 81 Grumentum 77 Volcei 82 Locri Epizephyrii 77 Regio IV, Samnium 83 Aesernia 83 Histonium 89 Alba Fucens 83 Iuvanum 90 Amiternum 84 Marruvium 90 Antinum 85 Nursia 90 Anxanum 85 Peltuinum Vestinum 91 Aufidenia 86 Reate 91 Aufinum 86 Saepinum 92 Bovianum 86 Superaequum 92 Carseoli 86 Telesia 92 Corfinium 87 Terventum 93 Cures Sabini 88 Trebula Mutuesca 93 Fagifulae 89 Trebula Suffenas 94 Foruli 89 Venafrum 95 Furfo 89 Vicus Anninus 95 Regio V, Picenum 96 Asculum Picenum 96 Firmum Picenum 98 Auximum 96 Interamnia Praetuttiorum 99 Cupra Maritima 98 Omero 99 Falerio 98 Regio VI, Umbria 100 Ameria 100 Interamna Nahars 105 Asisium 100 Mevania 106 Attidium 101 Mevaniola 106 Camerinum 101 Ocriculum 107 Carsulae 102 Ostra 108 Fanum Fortunae 103 Pisaurum 108 Forum Sempronii 103 Pitinum Mergens 110 Fulginiae 104 Pitinum Pisaurense 111 Hispellum 105 Sassina 111 2 Inventaris Sentinum 111 Tuder 115 Sestinum 113 Tuficum 115 Spoletium 113 Urvinum Mataurense 117 Tifernum Tiberinum 114 Vettona 118 Tifernum Mataurense 115 Vicus Martis Tudertium 118 Regio VII, Etruria 120 Arretium 120 Luna 124 Capena 120 Nepet 124 Castrum Viterbii 121 Perusia 125 Clusium 122 Pisae 125 Falerii 122 Rusellae 125 Falerii Novi 122 Saturnia 126 Ferentium 123 Sutrium 126 Forum Clodii 123 Veii 127 Luca 124 Volci 128 Lucus Feroniae 124 Volsinii 128 Regio VIII, Aemilia 130 Ariminum 130 Ravenna 133 Fidentia 132 Regium Lepidum 133 Parma 133 Regio IX, Liguria 134 Carreum Potentia 134 Industria 134 Dertona/Forum Iuli Irensium 134 Pollentia 135 Regio X, Venetia et Histria 136 Aquileia 136 Opitergium 142 Arusnates 137 Parentium 143 Bellunum 138 Patavium 143 Brixia 138 Pula 143 Civitas Camunnorum 142 Tergeste 144 Concordia 142 Tridentum 145 Feltria 142 Vicentia 146 Nesactium 142 Regio XI, Transpadana 147 Augusta Taurinorum 147 Mediolanum 149 Bergomum 148 Tavernerio 150 Comum 148 3 Inventaris 3. Index. 151 3.1. Plaatsnamenindex. 152 i. Gesorteerd op antieke plaatsnaam. 152 ii. Gesorteerd op hedendaagse plaatsnaam. 157 3.2. Bronnummers. 162 i. L’Année Epigraphique 162 ii. Corpus Inscriptionum Latinarum 164 iii. Inscriptiones Latinae Selectae 168 iv. Inscriptiones Italiae 169 v. Supplementa Italica 169 3.3. Persoonsnamenindex. 170 i. Gesorteerd op gentilicium. 170 Mannen 170 Vrouwen 180 ii. Gesorteerd op cognomen. 182 Mannen 182 Vrouwen 192 iii. Ignoti. 194 Mannen 194 Vrouwen 196 4. Handleiding bij de databank. 197 4 Inventaris 1. Inleiding. 1.1. Verantwoording van de nummering. In de hiervolgende inventaris werden de inscripties vooreerst gesorteerd per provincie. Deze provincies zijn inderdaad een creatie van Augustus om de census te vergemakkelijken, maar zijn desalniettemin zeer handig in het onderzoek om gelijkenissen en verschillen tussen de verschillende regiones op te merken. Vervolgens zijn de inscripties binnen de provincie gesorteerd volgens hun – antieke – vindplaats, wat dus ook alfabetisch gebeurde. De uitzondering is regio I – Latium et Campania – wat kan opgesplitst worden in Latium Vetus, Latium Adjectum en Campania. Tenslotte zijn de inscripties binnen hun vindplaats gesorteerd volgens hun bronnummer. Vooreerst krijgen we de inscripties met een AE-nummer1 zónder CIL-nummer2. Dan volgen alle inscripties met een CIL-nr. Vervolgens de inscripties met InscrIt-nummer3, met SupItnummer4 en tenslotte de nog niet vermelde bronnummers. De verdere bibliografische referenties – artikels en wetenschappelijke tractaten, die handelen over de eigenlijke inscriptie, individueel of serieel – werden beperkt tot de belangrijkste werken. Zie hiervoor de onderstaande bibliografie, met overeenkomstige afkortingen, zoals ze gebruikt werden in de onderstaande inventaris. Voor de aanvulling op de bibliografische referenties, wordt naar de access-databank verwezen, waarin een sectie is voorzien hiervoor. De inscripties zijn dus als volgt weergegeven: vooreerst de catalogusnummer, die in het corpus gebruikt wordt om naar de desbetreffende inscriptie te verwijzen. Vervolgens de moderne plaatsnaam, de datum, de belangrijkste referentienummers en tenslotte de tekst. Vb. 4. Anagni, s.d. CIL 10, 05915; D 06265. Aeli(a)e Laenil/lae Aug(usti) lib(ertae) matri / Ragi Bi[t]hynici / XXvir(is) et honorati / ob merita eius 1 L'Année épigraphique. Paris, Presses Universitaires de France, 1888-2001. 2 Corpus Inscriptionum Latinarum, consilio auctoritate Academiae litterarum regiae Borussicae. Berolini, 1863, V, IX, X, XI en XIV. CIL V: Inscriptiones Galliae Cisalpinae Latinae, 1872; Supplementum, 1888. CIL IX: Inscriptiones Calabriae Apuliae Samnii Sabinorum Piceni Latinae, 1883. CIL X: Inscriptiones Bruttiorum Lucaniae Campaniae Siciliae Sardiniae Latinae, 1883. CIL XI: Inscriptiones Aemiliae Etruriae Umbriae Latinae, vol.I-II, 1888-1926. 3 Inscriptiones Italiae. Roma, Instituto poligrafico e zecca dello stato, jaar. 4 Supplementa Italica. Roma, Ed. di storia e lett. dell'Unione Accad. Naz., jaar. 5 Inventaris 1.2. Diakritische tekens. (abc) = gewone aanvulling van een afgekort woord a(…) = afgekorte term, waarvan de volledig aanvulling onbekend is [abc] = herstelling van letters/woorden, die nu verloren zijn [.], […] = hiaat in de tekst, waarvan het aantal letters bekend is, waarbij iedere punt voor één letterteken staat [---] = hiaat in de tekst van onbekende lengte [------] = hiaat in de tekst, met de lengte van één regel ---] / = één of meer lijnen ontbreken aan het begin van de tekst in zijn huidige vorm / [--- = één of meer lijnen ontbreken aan het einde van de tekst in zijn huidige vorm [[abc]] = herstelling van letters/woorden, die reeds in de oudheid van de tekst waren verwijderd (rasura) <abc> = correctie van verkeerd geschreven letters of invoeging van ontbrekende letters {abc} = schrapping van onnodige letters / = teken, dat de regels van elkaar scheidt // = teken, dat teksten op verschillende zijdes van het monument van elkaar scheidt + = Niet identificeerbare letter (*) = Symbool voor afbeeldingen gebruikt als woordscheiding. (vb. hedera) 1.3. Bibliografie en gebruikte afkortingen. AE L'Année épigraphique. Paris, Presses Universitaires de France, 1888- 2001. Alföldi ALFÖLDI (G.), Römische Statuen in Venetia und Histria. Epigraphische Quellen; in: Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften, Heidelberg: Winter, 1984, 170 blz. Bergemann BERGEMANN (J.), Römische Reiterstatuen. Ehrendenkmäler im öffentlichen Bereich; in: Beiträge zur Erschliessung hellenistischer und kaiserzeit-licher Skulptur und Architektur, vol. 11, 1990, Mainz am Rhein: Verlag Philipp von Zabern, 196 blz. Cébeillac-Gervasoni CEBEILLAC-GERVASONI (Mireille) e.a., Epigraphie latine. Paris: Colin, 2006, 333 blz. 6 Inventaris CIL Corpus Inscriptionum Latinarum, consilio auctoritate Academiae litterarum regiae Borussicae. Berolini, 1863, V, IX, X, XI en XIV D / ILS DESSAU (H.), Inscriptiones Latinae selectae, Berlin, Weidmann, 1892- 1916 (heruitgegeven in 1955), 3t. en 5 vol. Devijver DEVIJVER (H.), Prosopographia militiarum equestrium quae fuerunt ab Augusto ad Gallienum. In: Symbolae facultatis litterarum et philosophiae Lovaniensis. Series A3, Leuven: Universitaire pers, 1993-. Duncan-Jones Duncan-Jones (R.), An Epigrafic Survey of Costs. In: Papers of the British school at Rome, London: British school at Rome, 1965, XX, pp. 184-306. Duthoy DUTHOY (R.), Le profil social des patrons municipaux en Italie sous le Haut-Empire; in: Ancient Society, vol. 15-17, 1984-1986, Leuven: KUL. Afdeling oude geschiedenis, pp. 121-154. Eph. Ep. Ephemeris Epigraphica, Corporis Inscriptionum Latinarum Supplementum, Berlin, e.s. Forbis