PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana D áugosza w Cz Ċstochowie Seria: Kultura Fizyczna 2011, z. X Rafa á JUNG * Rywalizacja Widzewa àód Ĩ z dru Īynami pi ákarskimi z Cz Ċstochowy w seniorskich rozgrywkach pi áki no Īnej m ĊĪ czyzn w XX wieku Streszczenie W XX wieku w seniorskich rozgrywkach pi áki no Īnej m ĊĪ czyzn w Polsce dosz áo wielokrotnie do konfrontacji, obchodz ącego w 2010 r. stulecie istnienia, Robotniczego Towarzystwa Sportowego Widzew àód Ĩ z dru Īynami pi ákarskimi z Cz Ċstochowy. Najbardziej znane z tych pojedynków – bo rozgrywane w latach dziewi Ċü dziesi ątych XX w. na szczeblu pierwszej ligi (ekstraklasy)1 i incyden- talnie w drugiej oraz w Pucharze Polski – by áy udzia áem pi ákarzy Robotniczego Klubu Sportowego Raków. Niemniej w historii widzewsko-cz Ċstochowskich kontaktów ten najbardziej rozpoznawalny w Polsce klub spod Jasnej Góry nie by á jedynym, z którym mierzyli si Ċ áodzianie. W przesz áoĞci na ni Īszych szcze- blach rozgrywek pi ákarskich Widzew rywalizowa á równie Ī z Cz Ċstochowskim Klubem Sportowym, Klubem Sportowym Cz Ċstochowa i Skr ą. Sáowa kluczowe: historia polskiej pi áki no Īnej Robotnicze Towarzystwo Sportowe Widzew àód Ĩ Spó áka Akcyjna kontynu- uje w zakresie pi áki no Īnej dzia áalno Ğü powsta áego w 1922 r. klubu, który odwo- áywa á si Ċ do tradycji za áoĪonego dwana Ğcie lat wcze Ğniej Towarzystwa Mi áoĞni- ków Rozwoju Fizycznego w Widzewie. àódzcy pi ákarze rozegrali dotychczas trzydzie Ğci dwa sezony w I lidze. Zadebiutowali w niej w 1948 r., a po zako Ĕ- * Dr, Uniwersytet àódzki. 1 Najwy Īsza klasa rozgrywkowa w pi áce no Īnej m ĊĪ czyzn w Polsce do ko Ĕca sezonu 2007/2008 formalnie by áa nazywana I lig ą, cho ü cz Ċsto potocznie, wymiennie okre Ğlano j ą mianem ekstra- klasy (tak Īe z nazw ą sponsora tytularnego), st ąd w niniejszym tek Ğcie zosta áa zastosowana po- dobna terminologia. Od sezonu 2008/2009, po reformie rozgrywek ligowych, I liga zosta áa ofi- cjalnie przemianowana na ekstraklas Ċ, II liga – na I lig Ċ itd. 152 Rafa á JUNG czonym spadkiem sezonie powrócili na boiska ekstraklasy w 1975 r. i wyst Ċpo- wali na nich nieprzerwanie do sezonu 1989/1990. Kolejne sezony gry na tym szczeblu rozgrywek to lata 1991/1992–2003/2004 i 2006/2007–2007/2008. W tej konkurencji Widzew wywalczy á cztery tytu áy mistrza Polski (1981–1982, 1996–1997), sze Ğciokrotnie wicemistrzostwo (1977, 1979–1980, 1983–1984, 1995, 1999) oraz trzy razy trzecie miejsce (1985–1986, 1992). Ponadto áodzianie zdobyli Puchar (1985) i Superpuchar Polski (1996). Na arenie mi Ċdzynarodowej RTS osi ągn ąá pó áfina á Pucharu Europy (1983), uczestniczy á – jako ostatni polski klub – w rozgrywkach Ligi Mistrzów (1996) oraz dwukrotnie zdoby á Puchar In- tertoto (1976, 1982) 2. Od sezonu 2010/2011 ponownie wyst Ċpuje w ekstraklasie. Do pierwszej konfrontacji widzewsko-cz Ċstochowskiej w oficjalnych roz- grywkach pi ákarskich w Polsce dosz áo w 1947 r., w drugiej kolejce mi Ċdzyokr Ċ- gowych eliminacji o wej Ğcie do I ligi, wed áug ówczesnej nomenklatury – do Ligi Pa Ĕstwowej, która zosta áa reaktywowana od sezonu 1948. Przeciwnikiem áo- dzian by áa dru Īyna Cz Ċstochowskiego Klubu Sportowego. CKS powsta á w 1921 r., kontynuuj ąc tradycje takich klubów, jak CKS Orl Ċ- ta, CKS KS Brygada, KS Legion i KS Zwi ązkowiec. Od maja 1950 r. funkcjo- nowa á jako Cz Ċstochowski Klub Sportowy Budowlani. Dzisiaj jest to wy áą cznie klub lekkoatletyczny 3. Pierwszy mecz wspomnianych dru Īyn odby á si Ċ w àodzi 13 lipca 1947 r. na ówczesnym stadionie Klubu Sportowego WiMA przy ulicy Armii Czerwonej 80 4. W obecno Ğci oko áo 4 tysi Ċcy widzów áodzianie wyra Ĩnie pokonali go Ğci w stosunku 5:1. Na pocz ątku spotkania przewag Ċ uzyskali jednak cz Ċstochowia- nie i jako pierwsi – po kontrataku – strzelili gola5. Widzew szybko odpowiedzia á celnym trafieniem Boles áawa Fornalczyka, uzyskanym w zamieszaniu podbram- kowym po rzucie ro Īnym. Na prowadzenie RTS wyszed á dzi Ċki efektownemu strza áowi g áow ą Zygmunta Cichockiego, po do Ğrodkowaniu pi áki przez Stefana 2 A. Gowarzewski, Liga Polska. O tytu á mistrza Polski ( 1920–2000), [w:] Encyklopedia pi ákar- ska Fuji , t. 25, Katowice 2000, s. 213; tego Ī, Pierwszy oficjalny polski rocznik 2008–2009. Pol- ska–Europa– ĝwiat , [w:] Encyklopedia pi ákarska Fuji , t. 36, Katowice 2008, s. 85. Rozgrywki pi ákarskie w Polsce do 1962 r. rozgrywano w systemie wiosna–jesie Ĕ, który zosta á zamieniony na obowi ązuj ący do dzisiaj system jesie Ĕ–wiosna. 3 ħród áo: www.cks-czestochowa.proste.pl; www.czestochowa.pl/sport/kluby_sportowe/wykaz/ KALE%20kluby.pdf. 4 To dzisiejszy stadion Widzewa – obecnie przy al. Marsza áka Józefa Pi ásudskiego 138 – przej Ċty przez klub wraz z hal ą sportow ą w 1949 r. Wówczas przy áą czono do Widzewa KS WiMa – przyfabryczn ą organizacj Ċ sportow ą powsta áą w 1928 r. przy zak áadach Widzewska Manufak- tura. A. Gowarzewski, Widzew oraz dawni áódzcy ligowcy àTS-G, Klub Turystów, Union-Tou- ring. 75 lat prawdziwej historii RTS (1922–1997), [w:] Kolekcja klubów , t. 5, Katowice 1998, s. 73–74 i 80–81. 5 Wed áug „Dziennika àódzkiego” gola strzeli á – najlepszy zdaniem gazety w dru Īynie CKS w tym meczu – S ąci Ĕski. Natomiast „ ĩycie Cz Ċstochowy. G áos Narodu” trafienie zapisa áo Bo- jankowi. „Dziennik àódzki” 1947, nr 190; „ ĩycie Cz Ċstochowy. G áos Narodu” 1947, nr 17; Ĩród áo: www.biblioteka.czest.pl/Czasopisma/ ĩycie% 20Cz Ċstochowy /1947/17. Rywalizacja Widzewa àód Ĩ… 153 Sadowskiego. W drugiej cz ĊĞ ci gry, gdy cz Ċstochowianie opadli z si á, kolejne dwie bramki dla Widzewa strzeli á Fornalczyk – znów po asy Ğcie Sadowskiego oraz po podaniu Kazimierza Gbyla. Ten ostatni by á tak Īe autorem czwartego go- la dla áodzian. Pomimo wysokiego zwyci Ċstwa Widzewa, w relacjach prasowych podkre Ğlano, Īe pi ákarze RTS zagrali poni Īej swoich mo Īliwo Ğci, w tym… strze- lec trzech bramek Fornalczyk, „który ju Ī udaje gracza jakby áaskawie graj ącego w dru Īynie A-klasowej, a nie w dru Īynie Kontynentu”. Cz Ċstochowsk ą dru Īyn Ċ scharakteryzowano za Ğ jako „graj ącą do Ğü szybko, ale ma áo umiej ącą”, i co pa- radoksalne – wyró Īniaj ąc w niej lini Ċ obrony na czele z bramkarzem Adolfem Krzykiem 6. W rewan Īu w Cz Ċstochowie 3 sierpnia 1947 r. tak Īe lepszy okaza á si Ċ Wi- dzew, pokonuj ąc gospodarzy 4:0. Po dwa gole w tym ciekawym i zaciĊtym me- czu – mimo bardzo s áabej gry pi ákarzy CKS – strzelili Fornalczyk i Cichocki. Wed áug cz Ċstochowskiej prasy dru Īyna RTS wygra áa zas áuĪenie, ale w pierw- szej cz ĊĞ ci meczu by áa nadmiernie faworyzowana przez s Ċdziego spotkania, Skawi Ĕskiego 7. Dzi Ċki m.in. tym dwóm zwyci Ċstwom áodzianie triumfowali w grupie IV mi Ċdzyokr Ċgowych rozgrywek, tym samym kwalifikuj ąc si Ċ do eliminacji kra- jowych, a po ich pomy Ğlnym przebrni Ċciu po raz pierwszy uzyskali promocj Ċ do I ligi. Cz Ċstochowianie za Ğ ostatecznie zaj Ċli trzecie miejsce w tej czterozespo- áowej grupie 8. Do nast Ċpnego pojedynku Widzewa z dru Īyn ą CKS dosz áo w 1953 r., w III lidze. àodzianie znale Ĩli si Ċ w tej klasie rozgrywkowej nie tylko z powodu coraz sáabszego poziomu sportowego, ale g áównie wskutek zmiany regulaminu roz- grywek ligowych, zwi ązanej z przeobra Īeniami systemowymi w polskim spo- rcie. Po jego reorganizacji (czytaj: stalinizacji) w 1949 r. klub wyst Ċpowa á pod nazw ą W áókniarskiego Zwi ązkowego Klubu Sportowego W áókniarz Widzew, a po spadku z II ligi w 1952 r. sta á si Ċ faktycznie sztucznym tworem, z áoĪonym z kó á sportowych dzia áaj ących przy kilku áódzkich zak áadach przemys áowych w dzielnicy Widzew 9. Zmiany strukturalne nie omin Ċá y równie Ī cz Ċstochow- skich rywali áodzian z grupy VIII III ligi, st ąd identyfikacja pierwszego prze- ciwnika Widzewa z tego miasta nastr Ċcza wiele trudno Ğci. W relacjach praso- wych z 1953 r. najcz ĊĞ ciej pojawia áa si Ċ nazwa KS (Klub Sportowy) Cz Ċsto- 6 „Dziennik àódzki” 1947, nr 190; „G áos Robotniczy” 1947, nr 191; „Przegl ąd Sportowy” 1947, nr 56; Ĩród áo: www.buwcd.buw.uw.edu.pl/e_zbiory/ckcp/p_sportowy/1947/nr056/directory. djvu. 7 „ ĩycie Cz Ċstochowy. G áos Narodu” 1947, nr 62; Ĩród áo: www.buwcd.buw.uw.edu.pl/e_zbiory/ ckcp/p_sportowy/1947/nr062/directory.djvu; „ ĩycie Cz Ċstochowy. G áos Narodu” 1947, nr 38; Ĩród áo: www.biblioteka.czest.pl /Czasopisma/ ĩycie%20Cz Ċstochowy/1947/38. 8 „Przegl ąd Sportowy” 1947, nr 68; Ĩród áo: www.buwcd.buw.uw.edu.pl/e_zbiory/ckcp/p_sporto wy/1947/nr068/directory.djvu. 9 A. Gowarzewski, Widzew …, s. 87. 154 Rafa á JUNG chowa 10 i dlatego autor stosuje j ą w niniejszym tek Ğcie. W áódzkiej prasie poda- wano tak Īe nazw Ċ Garnizonowy WKS (Wojskowy Klub Sportowy) 11 . Natomiast A. Gowarzewski wymienia á w tym kontek Ğcie klub Budowlani Cz Ċstochowa 12 , co mo Īe sugerowa ü, Īe chodzi o funkcjonuj ący w tym czasie pod t ą nazw ą CKS. W marcu 1953 r. w Cz Ċstochowie pi ákarze KS pokonali Widzew 2:0 13 . Tak- Īe w spotkaniu rewan Īowym w czerwcu w àodzi okazali si Ċ lepsi od gospoda- rzy, wygrywaj ąc nieznacznie 1:0. Mecz ten, zw áaszcza w pierwszej po áowie, up áyn ąá pod znakiem przewagi áodzian, ale ich ataki by áy nieskuteczne. Tu Ī przed przerw ą jedn ą z nielicznych w tym okresie akcji ofensywnych przeprowa- dzili cz Ċstochowianie, którzy po niegro Ĩnym, lecz zaskakuj ącym dla bramkarza Widzewa strzale Matejczyka, uzyskali zwyci Ċskiego gola.