АЗЯРБАЙЖАН МИЛЛИ ЕЛМЛЯР АКАДЕМИЙАСЫ НАХЧЫВАН БЮЛМЯСИ НАХЧЫВАНСКОЕ ОТДЕЛЕНИЕ НАЦИОНАЛЬНОЙ АКАДЕМИИ НАУК АЗЕРБАЙДЖАНА NAKHCHIVAN SECTION OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF AZERBAIJAN ISSN 2218-4791 ХЯБЯРЛЯР ТЯБИЯТ ВЯ ТЕХНИКИ ЕЛМЛЯР СЕРИЙАСЫ ИЗВЕСТИЯ СЕРИЯ ЕСТЕСТВЕННЫХ И ТЕХНИЧЕСКИХ НАУК NEWS THE SERIES OF НАТУРАЛ АНД ТЕЖЩНИЖАЛ СЖИЕНЖЕС Cild 9, № 4 3 MÜNDƏRİCAT KİMYA Əliəddin Abbasov. Diaion CrB 02-ioniti GeO 2 sisteminin tarazlığı, kineti- kası və termodinamikası.....................................................................................12 _ _ Əhməd Qarayev, Bayram Rzayev . Sb 2Se 3 CuCl H2O sistemindən mis sür- mə-selenidin su mühitində alınması şəraitinin öyrənilməsi...............................17 Fizzə Məmmədova. Duolayt C-467 ioniti ilə Cu 2+ , Zn 2+ və Cd 2+ ionlarının sorbsiyası................................................................................................................25 QorxmAz Hüseynov. EHQ üsulu ilə Tl 6SCl 4 və Tl 6SI 4 birləşmələrinin termo- dinamik xassələrinin tədqiqi...............................................................................30 Günel Məmmədova. Vayrakit tipli seolitin hidrotermal sintezi...... .... ......... .. ...37 Aliyə Rzayeva, Nigar Babayeva. Müxtəlif qatılıqlı turşu və qələvi məhlul- larında gümüş(I)tiomolibdatın həll olmasının tədqiqi........................................42 Rafiq Quliyev, Turac Süleymanova, Nazilə Mahmudova. Qurğuşun sulfi- din müxtəlif həlledicilərlə parçalanma şəraitinin öyrənilməsi.......... .. .. .... ..........48 Fərəh Heydərova, Mahnur Cəfərli. Amberlit və Daueks tipli kationitlərin IQ-spektrləri............................................................................................ ............54 BİOLOGİYA TAriyel TAlıbov, Ənvər İbrahimov. Naxçıvan Muxtar Respublikasının dendroflorası.......................................................................................................60 Əliyar İbrahimov. Şahbuz rayonu ərazisində yayılmış faydalı bitkilərin öyrənilməsinin nəticələri....................................................................................78 Varis Quliyev. Naxçıvan Muxtar Respublikasında üzüm sortlarının əsas morfoloji əlamətlərinin spektri................................................................ .. .........88 Teyyub Paşayev. Naxçıvan Muxtar Respublikasının orta dağlıq zonasının şibyələri..............................................................................................................96 Vahid Quliyev. Crataegus L. meyvələrinin flavonoidlərinin antiradikal aktivliyi.............................................................................................................100 Rəşadət Əmirov. Naxçıvan Muxtar Respublikası şəraitində noxud bitkisi- nin quraqlığa davamlılığının öyrənilməsi.........................................................108 Sahib Hacıyev. Torpaq münbitliyinin artırılmasında ayrı-ayrı ekoloji para- metrlərdən istifadə olunması................................................................... ..... .....114 FatmAxanım Nəbiyeva. Brassicaceae Burnett fəsiləsinin Şahbuz rayonun- da yayılmış faydalı bitkiləri..................................................................... ......... 122 Ramiz Ələkbərov. Naxçıvan Muxtar Respublikası florasında Dalamazki- milər (Lamiaceae Lindl.) fəsiləsinin Ziziphora L. cinsinə daxil olan növlə- rin yayılması və müalicəvi xüsusiyyətləri........................................................132 4 Həmidə Seyidova. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şahbuz rayonunda yayılan papaqlı göbələklərin aparıcı fəsilə və cinsləri............................. ... ......138 Daşqın Qənbərov. Naxçıvan Muxtar Respublikasında Astracantha Podlech növlərinin hündürlük qurşaqları üzrə yayılması...............................................145 Pərviz Fətullayev. Naxçıvan Muxtar Respublikası şəraitində bərk buğda (Triticum durum Desf.) hibridlərinin (F 7) yerə yatmaya qarşı davamlığının öyrənilməsi.......................................................................................................152 Günel Seyidzadə. Naxçıvan Muxtar Respublikası şəraitində qarğıdalı bitki- sinin əsas xəstəlikləri........................................................................................161 Seyfəli Qəhrəmanov. Naxçıvan Muxtar Respublikası sututarlarında yosun taksonlarının yayılma vəziyyəti...................................................................... ..168 Namiq Abbasov. Naxçıvan Muxtar Respublikası Kəngərli-Babək rayonları ərazisində yayılmış boyaqotukimilər – Rubiaceae Juss fəsiləsinin bəzi fay- dalı növləri........................................................................................................176 Enzalə Novruzova, Orkun SAnir Batmaz. Naxçıvan Muxtar Respublikasın- da yayılan ayidöşəyikimilər – Dryopteridaceae R.-C.Ching fəsiləsi bitkiləri.......182 Əfruz Nəsirova. Asyneuma Griseb. et Schenk – azineuma və Michauxia L.Herit – keçiməməsi cinsinə daxil olan növlərin bioloji xüsusiyyətləri.........187 Saleh Məhərrəmov. Yov şan-üzərl ik qar ışığı nın heyvanlar ın n əsilverm ə funks iyas ına t əsiri... ........... .... ..................................................................192 İsmayıl Məmmədov, Fezi İbadov. Naxçıvan Muxtar Respublikasının təbii- iqlim şəraitinin Eimeria oosistalarının sporulyasıyasına təsiri.........................198 Akif BAyramov, Saleh Əliyev. Naxçıvan Muxtar Respublikası çaylarının əsas biosenozları...............................................................................................................204 Səhman Bayramov, Sevinc Məmmədova. Şəmkir rayonunun quşçuluq təsərrüfatlarında qarışıq invaziyaların yayılması......................................... ... ..212 Mahir Məhərrəmov. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şahbuz rayonunda yayılmış hörümçəklərin ( Arachnida, Aranea ) fauna biomüxtəlifliyi...............219 Aqil Qasımov. Şahbuz rayonunda tumlu meyvə ağaclarının zərərverici həşəratları və onların entomofaqları.................................................................226 Arzu Məmmədov. Şahbuz bölgəsinin herpetofaunası və onun azsaylı növləri...233 5 FİZİKA Məhbub Kazımov. Naxçıvan Muxtar Respublikasının su ehtiyatlarının öy- rənilməsi və onlardan istifadə edilməsi yolları.................................................238 Seyfəddin Cəfərov. Kvantlanmış maqnit sahəsində dislokasiyalı yarımkeçi- ricilərdə deşiklərin tutulması............................................................................246 Oruc Əhmədov, Məftun Əliyev, NAdir Abdullayev. Kimyəvi çökdürmə yo- lu ilə alınmış PbS nazik təbəqələrinin kristallik quruluşu və optik xassələri......250 ASTRONOMİYA Qulu Həziyev. Planetlərin aşkar olunma metodlarının fiziki əsasları.............257 Azad Məmmədli. Parabolik məhdud üç cisim məsələsində elementlərin əsri sarsıntıları haqqında...................................................................................261 Tapdıq Hacıyev. Xromosfer alışmaları haqında....................................... .......267 Əlövsət Dadaşov. Transneptun planet cisimləri və kometlər..........................272 Cəfər Quluzadə, Zahir Səmədov, Mirhəsən Tahirov. Prosiyonun kimyə- vi tərkibinin təyini....................................................................................... ...... 275 CamAl Abbasov. Qısaperihelili kometlərin kəşfi tarixindən...........................281 Ruslan Məmmədov. Günəş küləyinin yerin maqnitosferinə təsiri........... ....... 285 İNFORMATİKA Məhərrəm İbrahimov. Pilləli deşifrator əsasında kommutasiya sxeminin qurulması..........................................................................................................289 Şahin Əliyev, Vahid Əsgərov, Rövşən Bağırov . Marşrut nəqliyyatının sə- mərəsinin optimallaşdırılması və onun alqoritmi.............................................296 COĞRAFİYA Nazim Bababəyli, Cercis İkiel, Gültəkin Süleymanova. Gənzəçay çay hövzəsinin ekocoğrafi şəraiti............................................................................303 YUBİLEYLƏR VƏ XATİRƏLƏR Aliyə Rzayeva. Görkəmli kimyaçı, qayğıkeş insan – Əli Nuriyevin 85 illik həyat yolu.........................................................................................................308 6 С О Д Е Р Ж А Н И Е ХИМИЯ Алиаддин Аббасов. Равновесие, кинетика и термодинамика системы ионит диаион CRB 02-GeO 2…………............................................................12 Ахмед Караев, Байрам Рзаев. Изучение условий получения соедине- ния медно-сурьмяного селенида из системы Sb 2Se 3-CuCl-H2O……….......17 Физза Мамедова. Сорбция ионов Cu 2+ , Zn 2+ и Cd 2+ ионитом Дуолайт С-467....25 Горхмаз Гусейнов. Исследование термодинамических свойств соедине- ний Tl 6SCl 4 И Tl 6SBr 4 методом ЭДС…………....................................... ........ 30 Гюнель Мамедова. Гидротермальный синтез цеолита типа вайракита…..37 Алия Рзаева, Нигяр Бабаева. Исследование растворимости тиомолиб- дата серебра (I) в растворах кислот и щелочей различных концентраций......42 Рафик Кулиев, Турадж Сулейманова, Назиля Махмудова. Изучениe условий разложения сульфида свинца различными растворителями….....48 Фарах Гейдарова, Махнур Джафарли. ИК -спектры катионитов типа Амберлит и Дауэкс….......................................................................................54 БИОЛОГИЯ Тариель Талыбов, Анвар Ибрагимов. Дендрофлора Нахчыванской Автономной Республики….............................................................................60 Алияр Ибрагимов. Результаты изучения полезных растений, распрост- раненных на территории Шахбузского района….........................................78 Варис Кулиев.