J.M.G. Leune Het geslacht Leune van Goeree- Overflakkee en Tholen Capelle a.d. IJssel, 2003 1 2 INHOUDSOPGAVE Voorwoord .......................................................................................................................... 5 Deel I: De afstamming van Cornelis Jan Leune (1918- 1986) 1. De naam Leune .........................................................................................................11 2. De vroegste voorouders .......................................................................................... 15 3. Adriaen Arenszn. Lone (tweede helft 16de eeuw) .................................................. 19 4. Cornelis Arenszn. Lone (eerste helft 17de eeuw) ................................................... 30 5. Aren Corneliszn. Leune (ca. 1633- ca. 1683) ......................................................... 33 6. Pieter Arenszn. Leune (1672-1729) ........................................................................ 43 7. Pieter Pieterszn. Leune (1713-1745) ...................................................................... 55 8. Adrianus Leune (1743-1813) .................................................................................. 59 9. Maarten Leune (1792-1876) ................................................................................... 73 10. Johannis Leune (1822-1900)................................................................................... 77 11. Maarten Leune (1849-1940) ................................................................................... 85 12. Johannes Leune (1878-1959) .................................................................................. 99 Deel 2: Genealogie van het geslacht Leune tot circa 1945 ........................................................................................................................... 173 Afkortingen..................................................................................................................... 196 Noten .............................................................................................................................. 197 Over de auteur ................................................................................................................ 227 3 De auteur van dit boek maakte omstreeks 1948 in Sint Philipsland onder het toeziend oog van zijn vader, Cornelis Jan Leune, een begin met zijn schoolloopbaan. 4 Voorwoord In dit boek doe ik verslag van mijn onderzoek naar de herkomst van het geslacht Leune uit Zuid-West Nederland. Ik heb dit gedaan in het voetspoor van mijn vader, Cornelis Jan Leune (1918-1986), die zich al vroeg voor onze familie-geschiedenis interesseerde en een aanzet gaf tot het samenstellen van een stamboom. Zoals uit onderstaand verslag zal blijken heeft het leven van mijn voorouders uit het geslacht Leune zich eeuwenlang afgespeeld in Zeeland en op Goeree-Overflakkee, een conglomeraat van eilanden die vanouds veel verwantschap vertonen. P.J. Meertens schreef een opstel over de Zeeuwen en definieerde bij die gelegenheid Zeeland als de gelijknamige provincie “met inbegrip van Goeree en Overflakkee”. Hij lichtte dit als volgt toe: “De bewoners van dit eiland hebben namelijk in taal, zeden en karaktereigenschappen zoveel met die van de Zeeuwse eilanden gemeen, dat ze met meer recht hiertoe, dan bij Zuid-Holland, waartoe ze administratief behoren, gerekend moeten worden. Ook de bouw van het boerenhuis en die van de boerenwagen wijzen op aansluiting bij Zeeland”. 1 Het bestaan van mijn voorouders stond eeuwenlang in het teken van een voortdurende strijd tegen het water. De Deltawerken (uitgevoerd als uitvloeisel van de watersnoodramp van februari 1953) brachten hierin een radicale verandering. Zuid-West Nederland wordt nu door dammen en verhoogde dijken goed tegen stormvloeden beschermd. Dit was tot 1986, toen de peilerdam in de Oosterschelde gereed kwam, wel even anders. Voortdurend was er het risico van dijkdoorbraken. Die deden zich soms vele malen per eeuw voor. In de periode 300 tot circa 750 na Christus waren ze zo verwoestend dat leven in de Zeeuwse delta niet meer mogelijk was. Dit maakte onder meer een einde aan bewoning door Romeinen. Rampjaren in het tweede millennium na de jaartelling waren onder meer 1401, 1421, 1424, 1509, 1530, 1532, 1570, 1671,1682, 1715, 1720, 1775, 1776, 1825, 1894, 1906 en 1953. 2 Eeuwenlang verbleven leden van de familie Leune uitsluitend in Zuid-West Nederland. Na de tweede wereldoorlog werd de band tussen het geslacht Leune en dit deel van Nederland losser. Vele familieleden zochten hun heil elders. Er worden nu buiten Zeeland en Goeree- Overflakkee meer kinderen met de familienaam Leune geboren dan erbinnen. Om dit boek te kunnen schrijven heb ik vooral in de volgende archiefdiensten onderzoek gedaan: • Het gemeentearchief van Tholen te Sint Maartensdijk • Het Zeeuws Archief te Middelburg • Het Centraal Bureau voor de Genealogie te Den Haag • Het National Archief (tot juni 2002 omschreven als het Algemeen Rijksarchief) te Den Haag • Het Regionaal Archief West-Brabant te Zevenbergen • Het Regionaal Historisch Centrum te Bergen op Zoom • Het gemeentearchief van Schouwen-Duiveland te Zierikzee • Het Genealogisch Centrum Goeree-Overflakkee te Dirksland • Het gemeentearchief van Middelharnis • Het archief van het Waterschap Goeree-Overflakkee te Middelharnis • Het gemeentearchief van Rotterdam 5 Dit boek valt uiteen in twee delen. In het eerste deel staat het voorgeslacht centraal van mijn vader. Ik doe een poging om het leven van zijn voorouders in de lijn Leune te reconstrueren. 3 Aan de komst van mijn vader gingen elf traceerbare generaties uit dit geslacht vooraf. Globaal geschetst ontwikkelde het Zeeuwse geslacht Leune zich als volgt, wanneer althans mijn vader als vertrekpunt wordt genomen (tussen haakjes de (vermoedelijke) periode waarin zij leefden en de (vermoedelijke) leeftijd waarop zij overleden): 1. Aren N.N. (Lone?) x N.N. (Lone?) (ca. 1535 - ?) (ca. 1535 - ?) 2. Adriaen Arenszn. Lone x Neeltje Cornelisdr. (ca. 1565 – ca. 1607) (ca. 42 jaar) (ca. 1570 – ca. 1637) (ca. 63 jaar) 3. Cornelis Arenszn. Lone (Leune) x Maartje Pietersdr. Hoeck (ca. 1590 – ca. 1645) (ca. 55 jaar) (ca. 1590 - ?) 4. Aren Corneliszn. Leune x Soetje Pieters Vlasblom (ca. 1630 – ca. 1683) (ca. 53 jaar) (1636 - ?) 5. Pieter Arenszn. Leune x Neeltje Leunis Keyser (1672 – 1729) (57 jaar) (1672 – 1735) (63 jaar) 6. Pieter Pieterszn. Leune x Adriaantje Bosloper (1713 – 1745) (32 jaar) (1721 – 1789) (68 jaar) 7. Adrianus Leune x Johanna Gakeer (1743 – 1813) (69 jaar) (1761 – 1830) (69 jaar) 8. Maarten Leune x Jannetje de Rijke (1792 – 1876) (84 jaar) ( 1788 – 1872) (83 jaar) 9. Johannis Leune x Willemina de Jonge (1822 – 1900) (78 jaar) (1819 – 1859) (39 jaar) 10. Maarten Leune x Elizabeth van Iwaarden (1849 – 1940) (90 jaar) (1857 – 1942) (85 jaar) 11. Johannes Leune x Helena Suurland (1878 – 1959) (81 jaar) (1879 – 1976) (97 jaar) 12. Cornelis Jan Leune x Anthonia Anna Felius 4 (1918 – 1986) (68 jaar) (1923 – 1988) (64 jaar) De voorvaderen van Cornelis Jan Leune waarvan we hun leeftijd bij overlijden bij benadering kunnen schatten of exact kunnen vaststellen werden gemiddeld 64 jaar oud; dit gemiddelde wordt sterk gedrukt door de relatief jonge leeftijd waarop Pieter Pieterse Leune (1713-1745) overleed. Vanaf de 19de eeuw neemt de gemiddelde leeftijd toe. De echtgenotes van deze voorvaderen, waarvan we zo’n gemiddelde ook bij benadering kunnen uitrekenen, werden gemiddeld 71 jaar oud; uitschieters naar beneden en naar boven zijn respectievelijk Willemina de Jonge (die slechts 39 jaar oud werd) en Helena Suurland (die overleed toen ze 97 jaar oud was). Afgezien van de vermoedelijk rond 1535 geboren stamvader, waarvan we niets weten behalve zijn voornaam Aren (= Adriaen), wijd ik aan elk van de genoemde voorvaderen en hun echtgenotes een afzonderlijk hoofdstuk in deel 1 van dit boek. Daarin vermeld ik zo uitvoerig als de geraadpleegde bronnen zulks mogelijk maakten de feiten die ik over hun leven heb kunnen verzamelen. Die hebben veelal een beperkte strekking. In velerlei opzicht is over het wel en wee van de hier beschreven voorouders weinig bekend. Soms zijn zelfs de elementaire genealogische feiten (d.w.z. gegevens betreffende geboorte, nageslacht en overlijden) niet 6 altijd even helder. In maatschappelijk opzicht waren het overwegend eenvoudige lieden. Tijdgenoten noch historici vonden het de moeite waard over hen biografische aantekeningen te maken. Zij lieten zelf geen autobiografische notities achter; vele van hen konden trouwens niet eens schrijven. Van tien voorvaderen van Cornelis Leune zijn de beroepen bekend; van de stamvader Aren weten we in dit opzicht niets. In chronologische volgorde waren zij: • Poortwachter • Landbouwer en spuiwinder (= iemand die een spuisluis bedient) • Landbouwer • Wagenmaker • Wagenmaker • Wagenmakersknecht en gemeentebode • Boerenknecht • Boerenknecht • Boerenknecht en landbouwer • Boerenknecht en commissionair in landbouwproducten Het ambacht van wagenmaker werd door drie generaties Leune uitgeoefend. De meeste voorvaderen werkten in de landbouw. Indien zij hier (en verderop) als landbouwer worden omschreven dan ging het zonder uitzondering om kleine boerenbedrijven. Het door Cornelis Jan Leune gekozen beroep, namelijk dat van onderwijzer, paste niet in een familie-traditie, althans niet van vaderskant. Zoals zovelen van zijn generatiegenoten was hij onderdeel van een ingrijpende verandering in de sociale structuur van de Nederlandse samenleving die sociologen plegen te betitelen