Monumenten in Nederland. Flevoland Met terugblik & registers van de complete serie Ronald Stenvert en Chris Kolman bron Ronald Stenvert en Chris Kolman, Monumenten in Nederland. Flevoland. Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist / Waanders Uitgevers, Zwolle 2006 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/sten009monu12_01/colofon.php © 2010 dbnl / Ronald Stenvert en Chris Kolman i.s.m. schutblad voor Ronald Stenvert en Chris Kolman, Monumenten in Nederland. Flevoland 1 Dit boek is opgedragen aan Ton Schulte, 1941-2006, initiator van de reeks Monumenten in Nederland Ronald Stenvert en Chris Kolman, Monumenten in Nederland. Flevoland 2 Urk, Herv. kerk, interieur (1989) Ronald Stenvert en Chris Kolman, Monumenten in Nederland. Flevoland 4 Ens, Beeld ‘Welkom op de Zeebodem’ Ronald Stenvert en Chris Kolman, Monumenten in Nederland. Flevoland 6 Lelystad, Nieuw Land Erfgoedcentrum Ronald Stenvert en Chris Kolman, Monumenten in Nederland. Flevoland 7 Voorwoord De reeks Monumenten in Nederland is een gezamenlijk initiatief van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en Waanders Uitgevers. Met het voorliggende twaalfde deel, gewijd aan de provincie Flevoland, wordt deze indrukwekkende serie afgesloten. Eerder verschenen de provincies Utrecht (1996), Noord-Brabant (1997), Overijssel (1998), Groningen (1998), Gelderland (2000), Friesland (2000), Drenthe (2001), Limburg (2003), Zeeland (2003), Zuid-Holland (2004) en Noord-Holland (2006). Net als in de voorgaande delen geeft Flevoland een goed geïllustreerd en verantwoord overzicht van een interessant deel van ons land. Als bron van informatie is het bruikbaar voor zowel de wetenschappelijk geïnteresseerde lezer als voor degene die vanuit een cultuurhistorische of toeristische belangstelling kort en bondig geïnformeerd wil worden. De reeks Monumenten in Nederland geeft een breed overzicht van de cultuurhistorisch meest waardevolle objecten en structuren. De grote verscheidenheid aan jonge bouwwerken in deze jonge provincie komt in dit boek goed tot uitdrukking. Het resultaat is een compact en samenhangend beeld van de aanwezige cultuurhistorische waarden per stad of dorp. Om de uitgave ook visueel aantrekkelijk te maken en de bruikbaarheid te verhogen, zijn de delen rijk geïllustreerd met speciaal voor dit doel gemaakte foto's en tekeningen. De twaalfde provincie van Nederland werd in 1986 gesticht en is daarmee de jongste provincie. Toch kent het met het vissersdorp Urk, het UNESCO-werelderfgoedmonument Schokland en de wederopbouwarchitectuur van de Noordoostpolder een oudere geschiedenis. De wordingsgeschiedenis en de architectuur van Oostelijk en Zuidelijk Flevoland zijn exemplarisch voor de recente ontwikkelingen van het Nederlandse cultuurlandschap. Omdat met dit deel de serie wordt afgesloten, is de gelegenheid aangegrepen om een korte terugblik op het concept, de wording en de aard en het belang van de serie toe te voegen en zijn tevens registers opgenomen voor de gehele serie op de behandelde Nederlandse plaatsen, op de vermelde architecten en andere kunstenaars, alsmede op de kastelen en de meest aansprekende categorieën gebouwen. De in de periode 1995-2005 tot stand gekomen reeks is in opdracht van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg verzorgd door een team van architectuur- en bouwhistorische onderzoekers van het Bureau voor Bouwhistorie en Architectuurgeschiedenis te Utrecht. Dit deel is samengesteld door dr.ing. R. Stenvert en dr.ing. Chr.J. Kolman. Het voor deze reeks gevormde redactieteam bestaat uit: drs. A.G. Schulte († 2006), drs. F.C.A. van der Helm, jhr. R.J.A. van Suchtelen van de Haare, ing. B.H.J.N. Kooij en mw. J.P.M. van den Heuvel namens de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, en verder de auteurs en mw. drs. S.G. van Ginkel-Meester en mw. drs. M.E. Stades-Vischer. Verder hebben de medewerkers van de afdeling Documentatie en Informatie van de Rijksdienst ieder op hun wijze, vanuit zijn of haar specialisme, bijgedragen aan de totstandkoming van de publicatie. Drs. B. Stamkot van het bureau MAP stelde de overzichtskaarten en stadsplattegronden samen en H. IJsseling van Flying Focus verzorgde de luchtfoto's. De fotografen van Ronald Stenvert en Chris Kolman, Monumenten in Nederland. Flevoland de Rijksdienst, met name G.J. Dukker en A.J. van der Wal zijn verantwoordelijk voor de overige foto's. Met dit werk over de provincie Flevoland is de twaalfdelige reeks Monumenten in Nederland voltooid; een serie waarin is gepoogd om op de overgang van de 20ste naar de 21ste eeuw een bijdrage te leveren aan de kennisoverdracht over ons cultureel erfgoed en het wekken van de belangstelling daarvoor. De waarnemend directeur van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Jan van de Voorde Ronald Stenvert en Chris Kolman, Monumenten in Nederland. Flevoland 8 Ten geleide Monumenten in Nederland is een naslagwerk over de waardevolle objecten en structuren in de verschillende provincies, en in dit geval de provincie Flevoland. Het is géén reisgids en bevat dan ook geen routebeschrijvingen of wandelingen. Het boek geeft een breed overzicht van bestaande, cultuurhistorisch interessante objecten en structuren, waarbij op beknopte wijze de relevante feitelijke informatie wordt vermeld. De twee inleidende hoofdstukken plaatsen de gegevens in een groter verband en schenken aandacht aan de geschiedenis en het karakteristieke van de provincie Flevoland. In de eerste inleiding over de historie wordt aandacht geschonken aan de historisch-geografische ontwikkeling van het Zuiderzeegebied tot en met de Afsluitdijk en Wieringermeer. In de tweede inleiding over de regio's wordt nader ingegaan op de verdere inpolderingen, de waterstaatkundige aspecten, de ontginning van het land met bijbehorende boerderijen en de ontwikkeling van de bebouwing. De hiernaast opgenomen overzichtskaart toont de regioindeling van de provincie. De kaart geeft verder een overzicht van de gemeenten, steden en dorpen zoals die aan bod komen in het op de inleidingen volgende onderdeel Steden, Dorpen, Monumenten. Dit deel van het boek bevat een alfabetisch geordende beschrijving van alle steden en dorpen in Flevoland. Voor de indeling zijn niet de gemeentegrenzen bepalend, maar de afzonderlijke bebouwingsconcentraties - de kernen - zoals ze historisch zijn gegroeid. Elke kern heeft een eigen inleiding waarin de historische ontwikkeling en de topografische of stedenbouwkundige veranderingen kort worden behandeld. Van Emmeloord is een plattegrond opgenomen, waarop de interessantste objecten zijn aangegeven. De nummers op de plattegrond verwijzen naar het bijschrift, dat weer een verwijzing bevat naar de pagina van de objectbeschrijving. De nummers uit de plattegrond staan ook vermeld bij de beschrijving zelf. Evenals in de rest van de serie ligt in dit boek de nadruk op de architectuur van vóór 1940, maar deze einddatum is gezien de jonge geschiedenis van de provincie naar het heden opgerekt. Toch is bij het opnemen van de modernste architectuur de nodige terughoudendheid betracht. Cultuurhistorisch waardevolle objecten en structuren die met sloop of totale wijziging bedreigd worden, zijn opgenomen als ze op het moment van het afsluiten van het manuscript nog als zodanig aanwezig waren. Overeenkomstig de opzet van de gehele serie wordt aan archeologische monumenten geen expliciete aandacht besteed. De teksten in dit boek zijn grotendeels gebaseerd op de officieel gepubliceerde literatuur en de bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg voorhanden zijnde gegevens, zoals de per gemeente in het kader van het Monumenten Inventarisatie Project (MIP) opgestelde rapporten. Ook van het uit het MIP voortgekomen Monumenten Selectie Project (MSP) konden wij gebruik maken. Ondanks alle zorg die eraan besteed is, kan het boek inhoudelijke onvolkomenheden bevatten. Aanvullend bronnenonderzoek of het uitputtend nalopen van de ‘grijze literatuur’ lag evenwel niet in de opdracht en het publicatieschema besloten. Wel zijn op grond van eigen waarnemingen ter plekke waar nodig verbeteringen of aanvullingen op de bestaande literatuur aangebracht. Bij de behandeling van het cultuurhistorisch erfgoed van de provincie Flevoland ligt de nadruk op feitelijke gegevens over de bouwgeschiedenis en de huidige situatie van het object, zoals: adres, functie, ontwerp- en bouwdata, namen van opdrachtgevers en architecten, ontwerpers en uitvoerende kunstenaars. Een belangrijk onderdeel van Ronald Stenvert en Chris Kolman, Monumenten in Nederland. Flevoland het boek vormen de foto's, die een representatieve selectie van de objecten en structuren in de provincie geven. De foto's weerspiegelen steeds zo veel mogelijk het karakter van de desbetreffende kern. De meeste foto's zijn speciaal voor dit boek gemaakt. Waar dit niet het geval is, staat het jaartal van de foto in het bijschrift vermeld. Achter in het boek staat een beknopte lijst met de gebruikte algemene literatuur, aangevuld met de voor de provincie belangrijkste publicaties op architectuurgebied. Verder zijn een topografisch register en een index op namen voor Flevoland toegevoegd. Voor de algemene registers hebben wij de gemeente-indeling per 1 januari 2006 aangehouden en waar nodig de verwijzingen aangepast. Voor hun hulp bij de totstandkoming van dit boek dan- Ronald Stenvert en Chris Kolman, Monumenten in Nederland. Flevoland 9 ken wij als auteurs onze opdrachtgever de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, zijn directie, de leden van de projectgroep, de afdeling cultuurwaardenonderzoek en de fotografen van deze dienst, alsmede de medewerkers van de bibliotheek en van het foto- en tekeningenarchief