ร่องรอยเยอรมันในกรุงเทพฯ และ ร่องรอยประเทศไทยในเบอร์ลิน ร่องรอยเยอรมันในกรุงเทพฯ GERMAN TRACES IN BANGKOK, THAI TRACES IN BERLIN THAILÄNDISCHE BERLIN BANGKOK, DEUTSCHE IN SPUREN IN SPUREN Martin Schacht mit Vorwort von Maren Niemeyer 60 DEUTSCHE SPUREN IN BANGKOK, THAILÄNDISCHE SPUREN IN BERLIN GERMAN TRACES IN BANGKOK, THAI TRACES IN BERLIN ร่องรอยเยอรมันในกรุงเทพฯ และ ร่องรอย ประเทศไทยในเบอร์ลิน Goethe-Institut Thailand Goethe-Institut Eine Publikation zum 60. Jubiläum Photo: © Goethe-Institut Thailand Neufert / Detlev. F. des Goethe-Institut Thailand Umschlag: Traditioneller Thai Tanz vor dem Brandenburger Tor in Berlin aus dem Film Sabai, Sabai Deutschland Cover: Traditional Thai dance in front of the Brandenburg Gate in Berlin from the film Sabai, Sabai Deutschland หน้าปก นางร�าไทยหน้าประตูบรันเดิร์นเบิร์ก ณ กรุงเบอร์ลิน จากภาพยนตร์ Sabai, Sabai Deutschland DEUTSCHE SPUREN IN BANGKOK, THAILÄNDISCHE SPUREN IN BERLIN GERMAN TRACES IN BANGKOK, THAI TRACES IN BERLIN ร่องรอยเยอรมันในกรุงเทพฯ และ ร่องรอย ประเทศไทยในเบอร์ลิน 4 Vorwort Vorwort 5 Das Goethe-Institut Thailand hat sich anlässlich seines 60. VORWORT Jubiläums zum Ziel gesetzt, diese Orte und ihre bewegenden Geschichten sichtbarer zu machen. Wir freuen uns, Ihnen mit diesem Büchlein eine Vorab-Ver- öffentlichung des multimedialen Städte-Spaziergangs „Deutsche Spuren in Bangkok, thailändische Spuren in Berlin“ zu präsentieren. Als Autor konnten wir den in Berlin und Bangkok lebenden Wussten Sie, dass der Schwager von Thomas Mann einst in Publizisten Martin Schacht gewinnen. Lassen Sie sich von ihm Bangkok lebte und die Elektromusikerin Nakadia, eine der erfolg- entführen an diese besonderen Plätze, die ein beindruckendes reichsten DJ - Stars des berühmten Berliner Berghain-Clubs, aus Zeugnis ablegen über die abwechslungsreichen Episoden der Thailand stammt? Oder dass die thailändische Nationalhymne von deutsch-thailändischen Geschichte. einem Deutschen komponiert wurde und dass in Berlin das junge Besuchen sie z.B. auf dem verwunschenen evangelischen thailändische Künstlerkollektiv UnThaiTled zu den spannendsten Friedhof am Chao Praya River in Bangkok die alten Gräber der Newcomern der deutschen Kulturszene gehört? hanseatischen Seeleute und ihrer Familien oder genießen Sie den Vor 162 Jahren wurde der erste deutsch-thailändische Ausblick vom höchsten Gebäude der Stadt, dem Mahanakhon–Tow- Vertrag zwischen den Hansestädten Hamburg, Bremen und Lübeck er, den der deutsche Architekt Ole Scheeren entworfen hat. Trinken und dem damaligen Siam-Reich unterschrieben. Sie einen Tee im legendären Mandarin Oriental Hotel, das 1946 von Was als kleine Handelspartnerschaft anfing, entwickelte der deutschen Kriegsfotografin und Avantgarde-Künstlerin Germai- sich im Laufe der Jahre zu einer tiefen Freundschaft. Nicht nur auf ne Krull als heruntergekommene Kaschemme übernommen und von dem Feld der Wirtschaft, sondern auch im Bereich des Kulturaus- ihr zu einem der touristischen Hotspots Bangkoks aufgebaut wurde. tauschs, der Bildung, der Wissenschaft und des Tourismus entpupp- Genießen Sie in Berlin auf der Thaiwiese in Wilmersdorf die ten sich Thailand und Deutschland als ideale Partner. köstlichen Gerichte der thailändischen Streetfood-Köch*Innen oder Ich habe 28 Jahre in Berlin gelebt und lebe nun seit 4 machen Sie einen Ausflug nach Lichterfelde zur ehemaligen König- Jahren in Bangkok. Ich bin immer wieder erstaunt, wie viele über- lich Preußischen Hauptkadettenanstalt, in der etliche Siam-Prinzen raschende Verbindungen es zwischen diesen so unterschiedlichen ab 1890 ihre militärische Ausbildung erhielten. In Berlin Pankow Städten gibt und wie viele sichtbare Spuren die deutsch-thailändi- können Sie sich dann zum Abschluss Ihres Stadtspaziergangs von sche Geschichte und ihre Protagonist*Innen hinterlassen haben. der meditativen Atmosphäre des buddhistischen Thai-Tempels verzaubern lassen und ein wenig eintauchen in die spirituelle 6 Vorwort ค�าปรารภ 7 Sinnlichkeit des südostasiatischen Landes. Ich wünsche Ihnen zahlreiche neue Erkenntnisse und viel ค�าปรารภ Vergnügen bei Ihrer Entdeckungsreise auf den deutsch-thailändi- schen Spuren! Maren Niemeyer Institutsleiterin Goethe-Institut Thailand ท่านทราบหรือไม่ว่า พี่ชายของภรรยาของโทมัส มันน์เคยใช้ชีวิตอยู่ใน กรุงเทพมหานครและนาคาเดีย นักดนตรีอิเล็กโทร ดีเจสาวดาวเด่นจาก Berghain-Club ที่โด่งดังในเบอร์ลินนั้น มาจากประเทศไทย ท่านทราบหรือไม่ว่า ท�านองเพลงชาติไทยแต่งขึ้น โดยนักประพันธ์เพลงชาวเยอรมันและงานแสดงศิลปะชุดล่าสุด “UnThaiTled” ของไทย นั้น นับเป็นผลงานดาวรุ่งของวงการศิลปะเยอรมันทีเดียว เมื่อ 162 ปีก่อน ได้มีการลงนามสัญญาไทย-เยอรมันฉบับแรกระหว่างเมืองท่า การค้าฮัมบวร์ก เบรเมนและลือเบคกับราชอาณาจักรสยามในสมัยนั้น จุดเริ่มต้นความ สัมพันธ์ทางการค้าระดับย่อยได้พัฒนามาเป็นมิตรภาพอันแน่นแฟ้นในเวลาต่อมา มิเพียง ในด้านเศรษฐกิจเท่านั้น ประเทศไทยและเยอรมนียังเป็นพันธมิตรที่ดีเยี่ยมต่อกันในด้าน การแลกเปลี่ยนวัฒนธรรม การศึกษา ศาสตร์ความรู้ต่างๆ และการท่องเที่ยวอีกด้วย ดิฉันเคยใช้ชีวิตอยู่ในกรุงเบอร์ลิน 28 ปีและปัจจุบันได้อาศัยอยู่ใน กรุงเทพมหานครมาเป็นเวลา 4 ปี แต่ก็ยังคงตื่นตาตื่นใจอยู่เสมอ เมื่อได้พบว่าทั้งสองเมือง อันมีความแตกต่างกันมากเช่นนี้กลับมีความเชื่อมโยงกันอย่างน่าประหลาดใจและได้พบว่า ประวัติศาสตร์ไทย-เยอรมันรวมทั้งบุคคลส�าคัญได้ทิ้งร่องรอยมากมายให้เราได้ติดตาม เนื่องในโอกาสเฉลิมฉลองครบรอบ 60 ปี สถาบันเกอเธ่ ประเทศไทยจึงตั้ง ปณิธานไว้ว่า จะจัดแสดงสถานที่และเรื่องราวอันน่าตื่นเต้นเหล่านี้ให้เห็นเป็นที่ประจักษ์มาก ยิ่งขึ้น เรามีความยินดีเป็นอย่างยิ่งที่จะใช้จุลสารฉบับนี้เปิดฉากการเดินชมเมืองในสื่อ ผสม “ร่องรอยเยอรมันในกรุงเทพฯ และร่องรอยประเทศไทยในเบอร์ลิน” 8 ค�าปรารภ INTRODUCTION 9 เราได้รับเกียรติจากบุคลากรด้านสื่อผู้ใช้ชีวิตทั้งในกรุงเบอร์ลินและกรุงเทพฯ อย่างมาร์ติน ชัคท์มาเป็นผู้เขียน เขาจะพาเราไปสัมผัสกับสถานที่อันทรงคุณค่าในฐานะ INTRODUCTION หลักฐานส�าคัญของประวัติศาสตร์ไทย-เยอรมันที่เปลี่ยนแปลงมาตามยุคสมัยต่างๆ ตัวอย่างของสถานที่ที่น่าเยี่ยมชม ได้แก่ สุสานโปรเตสแตนต์ริมแม่น�้าเจ้าพระยา อันเป็นที่ฝังศพชาวเรือและครอบครัวจากเมืองท่าการค้าของเยอรมัน หรือท่านอาจชม ทิวทัศน์จากอาคารมหานครอันเป็นอาคารที่สูงที่สุดในกรุงเทพฯ ซึ่งร่างแบบโดยสถาปนิก Did you know that Thomas Mann’s brother-in-law used to live หนุ่มชาวเยอรมัน โอเล เชเรน นอกจากนี้เรายังขอเชิญชวนให้ท่านดื่มชาในโรงแรมแมนดา in Bangkok and that the EDM musician Nakadia, one of the most ริน โอเรียนเต็ลในต�านาน ที่ได้รับการเปลี่ยนโฉมโดยเจอร์เมน ครูลล์ อดีตช่างภาพสงคราม successful celebrity DJs of the famous Berlin club Berghain, has Thai roots? Did you know that Thailand’s national anthem was composed และศิลปินอวองการ์ดชาวเยอรมันในปีค.ศ. 1946 จากอาคารเก่าๆ ให้กลายเป็นจุดเด่นด้าน by a German and that the Berlin-based young Thai artist collective การท่องเที่ยวในกรุงเทพมหานคร UnThaiTled is among the most exciting newcomers in the German ในกรุงเบอร์ลิน ท่านอาจสนใจชิมอาหารจากพ่อครัวแม่ครัวสตรีทฟู้ดแบบไทยๆ cultural scene? ที่ไทยพาร์คในเขตวิลเมอร์ดอร์ฟหรืออาจจะไปเที่ยวในเขตลิคชเทอเฟลเดอเพื่อเยี่ยมชม 162 years ago, the first German-Thai treaty between the อาคารโรงเรียนนายร้อยชั้นสูงทหารบกแห่งราชวงศ์ปรัสเซียในอดีต อันเป็นสถานศึกษา Hanseatic cities Hamburg, Bremen and Lübeck and the former King- ด้านการทหารของเจ้านายสยามบางพระองค์ตั้งแต่ปีค.ศ. 1890 เป็นต้นมา ส่วนในเขต dom of Siam was signed. เบอร์ลิน พังโควท่านก็สามารถใช้เวลาช่วงท้ายของการเยี่ยมชมเมืองในบรรยากาศสงบ Over the years, the small trade partnership evolved into a เหมาะแก่การเจริญสติในวัดไทยและปล่อยจิตวิญญาณให้ท่องไปในดินแดนอุษาคเนย์ deep friendship. Thailand and Germany turned out to be ideal part- ners not only when it came to trade, but also in the realms of cultural ดิฉันหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ท่านจะได้รับความรู้และความบันเทิงที่หลากหลายในการ exchange, education, science and tourism. เดินทางเพื่อค้นหาร่องรอยไทย-เยอรมันในครั้งนี้ I‘ve lived in Berlin for 28 years, and for four years now, I have been living in Bangkok. Time and again I am amazed how many มาเร็น นีไมเออร์ surprising connections there are between the two cities that seem so ผู้อ�านวยการ different, and how many visible traces the German-Thai history and สถาบันเกอเธ่ ประเทศไทย its protagonists have left behind. On the occasion of its 60th anniversary, the Goethe-Institut Thailand sets out to make these places and their moving stories more visible. 10 INTRODUCTION INHALTSVERZEICHNIS 11 We are happy to present you this pre-publication of the multimedia city walk “German Traces in Bangkok, Thai Traces in INHALTSVERZEICHNIS Berlin“. Nobody could be more qualified to author this book than the VORWORT: DEUTSCHE SPUREN IN BANGKOK, journalist Martin Schacht, who splits his time between Berlin and THAILÄNDISCHE SPUREN IN BERLIN ........................................................ 04 Bangkok. Let him take you to these special places that bear impressi- ve witness to the eventful episodes of the German-Thai history. THAILANDS PRINZEN IN PREUSSEN .......................................................... 14 Visit the old graves of Hanseatic sailors and their families at Bangkok’s enchanted Protestant cemetery by the Chao Praya River. PROTESTANTISCHER FRIEDHOF BANGKOK ........................................ 28 Or enjoy the view from the city’s tallest building, the Mahanakhon DAS ORIENTAL HOTEL – LEGENDE AM CHAO PHRAYA .............. 43 Tower, which was designed by the young German architect Ole Scheeren. Stop for tea at the legendary Mandarin Oriental Hotel, B.GRIMM - EIN UNTERNEHMEN MIT MITGEFÜHL .................... 60 which was acquired in 1946 by the German war photographer and avantgarde artist Germaine Krull, who transformed the run-down DEUTSCHE UND DIE EISENBAHN – HUA LAMPHONG............ 78 shebeen into one of Bangkok’ top tourist attractions. DAS KAUFHAUS DES WESTENS