BEŞERÎ FAKTÖRLERİN TURİZME ETKİSİ KÜLTÜREL MİRAS VE TURİZM ÖN LİSANS PROGRAMI PROF. DR. ÖZLEM SERTKAYA DOĞAN İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ KÜLTÜREL MİRAS VE TURİZM ÖN LİSANS PROGRAMI BEŞERÎ FAKTÖRLERİN TURİZME ETKİSİ Prof. Dr. Özlem Sertkaya Doğan ÖNSÖZ Bu çalışmada, Beşeri Coğrafya'nın Kapsamı ve Esasları Turizm Coğrafyası'nın Kapsamı ve Esasları Turizm Faaliyetlerinin Gelişmesinde Etkili Olan Coğrafi Faktörler Turizm Faaliyetleri ve Ulaşım İlişkisi Turizm Faaliyetleri ve Nüfus İlişkisi Turizm Faaliyetleri ve Uluslararası Nüfus Hareketleri Türkiye Ekonomisinde Turizmin Yeri ve Önemi Destinasyon Alanları ve Genel Özellikleri Akdeniz Bölgesi Destinasyon Alanları Ege Bölgesi Destinasyon Alanları Marmara Bölgesi Destinasyon Alanları Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Destinasyon Alanları İç Anadolu Bölgesi Destinasyon Alanlar Karadeniz Bölgesi Destinasyon Alanları coğrafi bakış açısı altında değerlendirilmektedir. I KISALTMALAR Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) Milattan Önce (MÖ) Çevresel Etki Değerlendirilmesi (ÇED) Avrupa Birliği (AB) Avrupa Çevre Ajansı (AÇA) Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Avrupa Birliği Eko - Yönetim ve Teknik programı (EMAS) Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) Türk Standartlar Enstitüsü (TSE) Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) Birleşmiş Milletler (BM) Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) Birleşmiş Milletler Enformasyon Merkezi (UNIC) Gıda ve Tarım Örgütü ( FAO) Uluslararası Çalışma Örgütü ( ILO) Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) Uluslararası Göç Örgütü ( IOM) Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi ( IFRC) Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (UN SECURITY) Eski Ankara-İstanbul Karayolu Boğaziçi Köprüsü ile Edirne-İstanbul-Ankara Karayolu (E5) Trans European Motorway (TEM) Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Dünya Turizm Örgütü (World Tourism Organization-WTO) II YAZAR NOTU Dinamik bir yapıya sahip olan beşeri coğrafya, insanı ve faaliyetlerini doğrudan etkileyen, sorgulayan ve değiştiren bir yapıya sahiptir. Bu yapı dâhilinde turizm faaliyetleri önemi hızla artan ekonomik unsurların başında gelmektedir. Bulunduğu lokasyon itibariyle geçmişten itibaren çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmış olan Anadolu yarımadası kültürel miras bakımından Dünya genelinde önemlidir. Aynı zamanda sahip olduğu doğal ve beşeri coğrafya şartları itibariyle günümüzde de turizm açısından ilgi çekici destinasyon alanlarındandır. III İÇİNDEKİLER 1. Beşeri Coğrafya'nın Kapsamı Ve Esasları ............................................................................. 1 1.1. Coğrafya Nedir ................................................................................................................ 6 1.2. Beşeri Coğrafya Alt Bilim Dalları................................................................................... 8 1.2.1. Nüfus Coğrafyası ...................................................................................................... 8 1.2.2.Yerleşme Coğrafyası: ................................................................................................. 8 1.2.3.Siyasi Coğrafya: ......................................................................................................... 8 1.2.4.Tarihi Coğrafya: ......................................................................................................... 8 1.2.5.Ziraat Coğrafyası: ...................................................................................................... 9 1.2.6.Sanayi Coğrafyası ...................................................................................................... 9 1.2.7.Ticaret Coğrafyası: ..................................................................................................... 9 1.2.8.Enerji Coğrafyası: ...................................................................................................... 9 1.2.9.Turizm Coğrafyası: .................................................................................................... 9 1.2.10.Ulaşım Coğrafyası: .................................................................................................. 9 1.3. Coğrafya’nın Yararlandığı Bilim Dalları ........................................................................ 9 1.3.1. Tarih: ....................................................................................................................... 10 1.3.2. Antropoloji: ............................................................................................................. 10 1.3.3. Etnoloji: ................................................................................................................... 10 1.3.4 Sosyoloji: ................................................................................................................. 10 1.3.5. Ekonomi: ................................................................................................................. 10 1.3.6. Arkeoloji: ................................................................................................................ 11 1.4. İnsan- Çevre Etkileşimi ................................................................................................. 11 1.4.1. İnsanın Çevre Üzerindeki Etkisi: ............................................................................ 11 1.4.2. Çevrenin İnsan Üzerindeki Etkisi: .......................................................................... 15 1.5. Coğrafya Biliminin Gelişim Tarihi ............................................................................... 20 1.5.1. Eski Çağ'da Coğrafya: ........................................................................................ 20 1.5.2. Orta Çağ'da Coğrafya: ........................................................................................ 22 1.5.3. Yeniçağ’da Coğrafya: ........................................................................................ 23 1.5.4. Yakın Çağ’da Coğrafya: ..................................................................................... 24 1.5.5. Modern Coğrafya: .............................................................................................. 24 2. TURİZM COĞRAFYASININ KAPSAMI VE ESASLARI ............................................... 32 2.1. Turizm Coğrafyasının Kapsamı Ve Esasları ..................................................................... 37 3. TURİZM FAALİYETLERİNİN GELİŞMESİNDE ETKİLİ OLAN COĞRAFİ FAKTÖRLER .......................................................................................................................... 50 IV 3.1. Doğal Faktörler ............................................................................................................. 57 3.2. Beşeri Faktörler ............................................................................................................. 64 4. TURİZM FAALİYETLERİ VE ULAŞIM İLİŞKİSİ .......................................................... 85 4.1. Karayolu Ulaşımı .......................................................................................................... 91 4.2. Demiryolu Ulaşımı ........................................................................................................ 93 4.3. Denizyolu Ulaşımı ......................................................................................................... 94 4.4. Havayolu Ulaşımı .......................................................................................................... 94 4.5. İstanbul’da Ulaşım Turizm İlişkisinin Değerlendirilmesi ............................................ 95 4.6. İstanbul’da Ulaşım Sistemleri ve Turizm Açısından Önemi ........................................ 96 5. TURİZM FAALİYETLERİ VE NÜFUS İLİŞKİSİ ........................................................... 109 5.1. Türkiye’nin Nüfus Özellikleri ..................................................................................... 117 5.1.1. Türkiye Nüfus Dağılışında Etkili Olan Doğal ve Beşeri Unsurlar: ................. 117 5.1.2. Türkiye Nüfusunun Gelişim Seyri (1927 – 2018) ............................................ 123 5.2. Nüfus Projeksiyonları ve Demografik Döngü ............................................................. 138 5.3. Türkiye 2075 Nüfus Projeksiyonu .............................................................................. 139 5.4. Türkiye’de Demografik Döngü ................................................................................... 143 6. TURİZM FAALİYETLERİ VE ULUSLARARASI NÜFUS HAREKETLERİ ............... 158 6.1. Türkiye Ekonomisinde Turizmin Yeri ( 2010- 2015) ..................................................... 164 6.2. Türkiye'de Turizm Kaynaklı Uluslararası Nüfus Dolaşımı............................................ 166 7. TÜRKİYE EKONOMİSİNDE TURİZMİN YERİ VE ÖNEMİ ....................................... 183 7.1. Türkiye’de Turizm Sektörünün Rekabet Gücü ............................................................... 190 8. DESTİNASYON ALANLARI VE GENEL ÖZELLİKLERİ ........................................... 201 8.1. Avrupa Kıtasının Konumu Ve Genel Coğrafi Özellikleri ............................................... 206 8.2. Avrupa’da Turizmin Fiziksel Kaynakları ....................................................................... 206 8.3. Avrupa Kıtası Turizm Özellikleri...................................................................................