SPOŁECZEŃSTWO PÓŁROCZNIK KRAKOWSKIEJ WYŻSZEJ SZKOŁY IM. ANDRZEJA FRYCZA MODRZEWSKIEGO STUDIA, ROZPRAWY, ARTYKUŁY NAUKI POLITYCZNE, STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE B. Bankowicz: Skrajna prawica w demokracjach zachodnioeuropejskich M. Bankowicz: Dekada niełatwej wolności: przemiany polityczne w Czechach i na Słowacji w latach 1989-1999 B. Bednarczyk: Integracja europejska. Tworzenie wspólnej przestrzeni ochrony praw człowieka w ramach Unii Europejskiej E. Cziomer: Polityka Republiki Federalnej Niemiec wobec Wspólnoty Niepodległych Państw u progu XXI wieku ze szczególnym uwzględnieniem miejsca i roli Rosji A. Dudek: Stabilizacja systemu demokratycznego: wybory parlamentarne 1997 w Polsce L.W. Zyblikiewicz: Polityka bezpieczeństwa i obronna Stanów Zjednoczonych w początkach XXI w. NAUKI PRAWNE I ADMINISTRACYJNE A. Kulig: Partie polityczne jako czynnik zmian w katalogu zasad ustrojowych państwa demokratycznego i zasadniczy element konstrukcyjny zasady pluralizmu politycznego I. Lewandowska-Malec: Dwie koncepcje udziału rad narodowych w życiu publicznym PRL J. Malec: Pierwsze regulacje prawne z zakresu ochrony przyrody na ziemiach polskich HISTORIA, HISTORIA IDEI C. Brzoza: Polskie Oddziały Wartownicze przy Armii Amerykańskiej we Francji (1944-1947) J. Fałowski: Działalność posłów żydowskich w sejmie V kadencji A. Kargol: Ryty masońskie - źródła i korzenie B. Szlachta: Wolność republikańska. Na marginesie debaty o tradycji republikańskiej w „atlantyckiej" myśli politycznej PSYCHOLOGIA, PEDAGOGIKA, NAUKI O RODZINIE P. Socha: Psychologia religii w Polsce. Punkty zwrotne i współczesne wyzwania KRAKÓW 2001 Redakcja Klemens Budzowski, Andrzej Kapiszezuski, Zbigniew Maciag, Jacek Majchrowski (redaktor naczelny) Adiustacja i korekta Katarzyna Onderka Opracowanie graficzne i skład Maciej Kuś ISBN 83-7188-532-6 Adres Redakcji Krakowska Szkoła Wyższa im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego ul. Grabowskiego 7 31-126 Kraków Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych oraz zastrzega sobie prawo skracania tekstów przeznaczonych do druku. Teksty powinny być przesyłane w dwóch egzemplarzach, na dyskietkach. © Copyright by Krakowska Szkoła Wyższa im. A. Frycza-Modrzewskiego, 2001 KSIĘGARNIA AKADEMICKA ul. św. Anny 6, 31-008 Kraków tel./ faks 43-127-43, 422-10-33 w. 11-67 e-mail: [email protected] www.akademicka.pl PAŃSTWO I SPOŁECZEŃSTWO STUDIA, ROZPRAWY, ARTYKUŁY NAUKI POLITYCZNE, STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE B. Bankowicz: Skrajna prawica w demokracjach zachodnioeuropejskich......................... 5 M. Bankowicz: Dekada niełatwej wolności: przemiany polityczne w Czechach i na Słowacji w latach 1989-1999 ........................................................................................................ 23 B. Bednarczyk: Integracja europejska. Tworzenie wspólnej przestrzeni ochrony praw człowieka w ramach Unii Europejskiej.......................................................................... 43 E. Cziomer: Polityka Republiki Federalnej Niemiec wobec Wspólnoty Niepodległych Państw u progu XXI w. ze szczególnym uwzględnieniem miejsca i roli Rosji............... 59 A. Dudek: Stabilizacja systemu demokratycznego: wybory parlamentarne 1997 w Polsce ... 79 L.W. Zyblikiewicz: Polityka bezpieczeństwa i obronna Stanów Zjednoczonych w początkach XXI w...................................................................................................... 91 NAUKI PRAWNE I ADMINISTRACYJNE A. Kulig: Partie polityczne jako czynnik zmian w katalogu zasad ustrojowych państwa demokratycznego i zasadniczy element konstrukcyjny zasady pluralizmu politycznego .................................................................................................................. 109 I. Lewandowska-Malec: Dwie koncepcje udziału rad narodowych w życiu publicznym PRL 123 J. Malec: Pierwsze regulacje prawne z zakresu ochrony przyrody na ziemiach polskich 141 HISTORIA, HISTORIA IDEI C. Brzoza: Polskie Oddziały Wartownicze przy Armii Amerykańskiej we Francji (1944-1947) 151 J. Fałowski: Działalność posłów żydowskich w sejmie V kadencji......................................... 179 A. Kargol: Ryty masońskie - źródła i korzenie....................................................................... 191 B. Szlachta: Wolność republikańska. Na marginesie debaty o tradycji republikańskiej w „atlantyckiej" myśli politycznej................................................................................. 207 PSYCHOLOGIA, PEDAGOGIKA, NAUKI O RODZINIE P. Socha: Psychologia religii w Polsce. Punkty zwrotne i współczesne wyzwania................ 235 MATERIAŁY S. Kilian: Nieznane listy gen. Kazimierza Sosnkowskiego do Tadeusza Bieleckiego w sprawie zjednoczenia politycznego uchodźstwa wojennego...................................... 249 RECENZJE I SPRAWOZDANIA K. Cisowska: J. Kaczmarek, Unia Europejska. Rozwój i zagrożenia............................................ 265 J. Malec: Z historii państwa, prawa, miast i Polonii. Prace ofiarowane Profesorowi Władysławowi Ćwikowi w czterdziestolecie Jego pracy tioórczej, pod redakcją J. Ciągwy i T. Opasa 270 J. Wiszniewski: J. Mazur, Politologia chrześcijańska.................................................................. 272 L. Korzeniowski: Zarządzanie i handel zagraniczny w małych i średnich przedsiębiorstwach w warunkach integracji europejskiej (Zakopane 10-12 VI2001) 276 - Od Redakcji Oddajemy Państwu do rąk pierwszy numer czasopisma wydawanego przez Kra­ kowską Szkołę Wyższą im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Pismo to zaplanowane zostało jako półrocznik z nadzieją, coraz bardziej przechodzącą w pewność, iż przekształcone zostanie w kwartalnik. Zakres merytoryczny pisma jest obszerny a odzwierciedla to tytuł. Związane jest to z faktem, iż Szkoła, w odróżnieniu od większości uczelni niepaństwowych, ma charakter nie ograniczający się do jednego- -dwóch kierunków lub specjalności. Prowadzimy bowiem nauczanie — a i coraz bardziej badania - w zakresie administracji publicznej, zarządzania i marketingu, integracji europejskiej, amerykanistyki, handlu zagranicznego oraz nauk o rodzinie. W związku z planowanym rozwojem owych badań rozszerzać się będzie także krąg zainteresowań pisma. Nie jest przeto wykluczone, iż w miejsce jednego powstanie z czasem kilka tytułów. Pismo podzielone jest na kilka działów, których wyróżnikiem jest, oprócz prowa­ dzonej specjalizacji nauczania, także zakres zainteresowań naukowych pracowni­ ków uczelni. Stąd też dział historii, a od następnego numeru - socjologii. Od drugiego numeru znajdzie także miejsce dział związany z naukami ekonomicznymi i rozszerzony zostanie, w tym numerze jedynie sygnalizowany, dział psychologii, pedagogiki i nauk o rodzinie. Pierwszy numer zawiera wyłącznie teksty osób związanych z Krakowską Szkołą Wyższą, od numeru drugiego chcielibyśmy, by stało się ono otwarte dla uczonych z innych środowisk. Wszystkich zainteresowanych prosimy o nadsyłanie tekstów wraz z dyskietką pod adresem: Krakowska Szkoła Wyższa im. A. Frycza Modrzew­ skiego, ul. Grabowskiego 7, 31-126 Kraków. Pod tym adresem można także zama­ wiać egzemplarze pisma. STUDIA, ROZPRAWY, ARTYKUŁY NAUKI POLITYCZNE, STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE Państwo i Społeczeństwo I: 2001 nr 1 Bożena Bankowicz SKRAJNA PRAWICA W DEMOKRACJACH ZACHODNIOEUROPEJSKICH Często bywa powtarzany pogląd, że jednym z najbardziej charakterystycznych i znaczących rysów pre-millenijnej polityki w demokracjach Europy Zachodniej jest swoisty renesans idei, ruchów i partii skrajnie prawicowych. Z reguły miały one znacznie starszy rodowód, ale aż do początku lat 80. uchodząc za pozbawione znaczenia w wymiarze politycznym, nie zwracały na siebie uwagi i nie wzbudzały poważnego zainteresowania politologów i socjologów polityki. W krajach zachodnioeuropejskich, w których porządek polityczny, społeczny i gospodarczy zbudowany został w latach 40. i na początku lat 50. wokół consensu­ su liberalno-demokratycznego oraz antyfaszystowskiego, formacje skrajnie prawico­ we wykazujące pokrewieństwo ideologiczno-polityczne z faszyzmem mogły liczyć na poparcie niewielu wyborców, zaś inne partie polityczne przywiązywały małe znaczenie do ich działań. W efekcie partie skrajnej prawicy pozostawały outsiderami politycznymi, zepchniętymi na pozycje stałej i twardej opozycji, wyłączonej z soju­ szów międzypartyjnych. Innymi słowy - opozycji, którą charakteryzuje niewielki stopień strukturalnej integracji z demokratycznym systemem politycznym oraz brak historycznego uprawomocnienia. Tak więc partie skrajnej prawicy, naznaczone głęboko swymi korzeniami oraz inspirującym ideałem odwołującym się mniej lub bardziej otwarcie do faszyzmu, zajmowały osobne miejsce w powojennym pejzażu politycznym zachodnioeuropejskich demokracji. Zresztą, zdecydowaną większość wśród nich stanowiły ugrupowania o niewielkim bądź wręcz marginalnym zakresie oddziaływania i niezbyt długim okresie trwania, często nawet efemeryczne. Spośród partii skrajnej prawicy uczestniczących poprzez demokratyczne proce­ dury w zdobywaniu głosów i miejsc w ciałach przedstawicielskich Włoski Ruch Społeczny (Movimento Sociale Italiano - MSI); od 1972 r. po połączeniu się z partią monarchistyczną MSI - Prawica Narodowa (MSI - Destra Nazionale) - był w stanie 6 BOŻENA BANKOWICZ zapuścić na trwałe korzenie na płaszczyźnie ogólnokrajowej. Partia ta, powstała w grudniu 1946 r. jako formacja otwarcie neofaszystowska, zdobywała nieprzerwa­ nie reprezentację parlamentarną od 1948 r., a jej wyniki wyborcze oscylowały w przedziale 4,5% (1968) - 8,7% (1972). Dodajmy, iż w 1972 r. na MSI-DN padło ponad 2,8 min głosów w wyborach do Izby Deputowanych oraz