Wydział Prawa SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny THEMIS POLSKA NOVA 2017/NR 1 (12) Themis Polska Nova Redakcja: prof. dr hab. Jacek Sobczak – redaktor naczelny Członkowie redakcji: prof. dr hab. Teresa Gardocka, prof. dr hab. członek rzecz. PAN Henryk Olszewski, prof. dr hab. Marek Chmaj, prof. dr hab. Joanna Marszałek-Kawa Sekretariat redakcji: dr Daniel Kawa, dr Piotr Piesiewicz, dr Jakub J. Szczerbowski Rada programowa: prof. dr hab. Jan Błeszyński, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego prof. dr hab. Casimo Cascione, Universita di Napoli Federico II prof. dr hab. Maria José Majano Caňo, Wydział Prawa i Nauk Społecznych, Universidad de la Castilla – La Mancha prof. dr hab. Carla Masi-Doria, Universita di Napoli Federico II prof. dr hab. Alfonsans Eidintas, Uniwersytet Wileński prof. dr hab. Jan Filip, Wydział Prawa, Uniwersytet Masaryka w Brnie prof. dr hab. Wojciech Forysiński, Eastern Eori Medirranean University, Famagusta, North-Cyprus prof. dr hab. Julio César Ortis Gutiérrez, Universidad Extertendo de Colombia prof. dr hab. Zbigniew Kwiatkowski, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego prof. dr hab. Stanislav Mráz, University of Mateja Bela, Pravnicka Faculta, Slovac Republic prof. dr hab. Ewa Nowińska, Uniwersytet Jagielloński prof. dr hab. Adam Olejniczak, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Redaktorzy tematyczni: prof. dr hab. Marek Chmaj – prawo konstytucyjne prof. dr hab. Jerzy Ciszewski – prawo cywilne prof. dr hab. Teresa Gardocka – postępowanie karne prof. dr hab. Lech Gardocki – prawo karne prof. dr hab. Agnieszka Góra-Błaszczykowska – prawo pracy i postępowanie cywilne prof. dr hab. Bogudar Kordasiewicz – postępowanie cywilne prof. dr hab. Jerzy Menkes – prawo międzynarodowe prof. dr hab. Marek Piechowiak – filozofia prawa i teoria państwa i prawa prof. dr hab. Jacek Sobczak – prawo własności intelektualnej i prawa człowieka prof. dr hab. Witold Wołodkiewicz – historia państwa i prawa, prawo rzymskie prof. dr hab. Andrzej Wróbel – prawo administracyjne, prawo europejskie Redaktor statystyczny: prof. dr hab. Ryszard Czerniawski Redaktorzy językowi: prof. dr hab. Andrzej Szlęzak (język angielski) Recenzenci tomu: prof. dr hab. Marek Chmaj (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny), prof. dr hab. Joanna Haberko (UAM), prof. dr hab. Adam Olejniczak (UAM), Adres redakcji: Wydział Prawa SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny ul. Chodakowska 19/31, 03–815 Warszawa, e-mail: [email protected], tel. 22 517 96 31 Redaktor techniczny: Ryszard Kurasz • Korekta: Zespół • Projekt okładki: Krzysztof Galus © Copyright by SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny © Copyright by Wydawnictwo Adam Marszałek Toruń 2017 ISSN 2084-4522 Czasopismo „Themis Polska Nova” – nr 1 (12/2017) powstało przy współpracy z Filmoteką Narodową – Instytutem Audiowizualnym Wydawnictwo prowadzi sprzedaż wysyłkową: tel./fax 56 648 50 70; e-mail: [email protected] Wydawnictwo Adam Marszałek, ul. Lubicka 44, 87–100 Toruń tel. 56 664 22 35, 56 660 81 60, e-mail: [email protected], www.marszalek.com.pl Drukarnia nr 2, ul. Warszawska 54, 87–148 Łysomice, tel. 56 678 34 78 Spis treści Artykuły Hubert Izdebski Ustawa z dnia 13 lipca 1939 r. o znoszeniu ordynacji rodowych i niektóre związane z nią aktualne problemy prawne ......................................................... 5 Anna Musiała Czy każdy twórca tworzy dzieło? (Rozważania prawne w zakresie podstawy prawnej dla świadczenia pracy twórczej) ......................................... 19 Jacek Sobczak Meandry nowelizacji przepisów dotyczących przestępstwa niealimentacji ........................................................................................................... 30 Wiesław Wacławczyk „Brutalizacja wypowiedzi politycznej w Europie”? Uwagi nad wyrokiem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Ziembiński przeciwko Polsce (2), 2016 ..................................................................................... 49 Marek Porzeżyński Odpowiedzialność za umieszczenie odesłań w Internecie w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej .......................... 64 Joanna Buchalska Star Athletica v. Varsity Brands – nowe wyzwanie dla fashion law ............. 86 Michał Urbańczyk Między epokami. Idea wolności w myśli Hugo Grocjusza .............................. 101 4 Spis treści Bartosz Hordecki Wymiar antropologii filozoficznej w liberalnych ujęciach teorii racjonalnego wyboru .............................................................................................. 125 Artur Ogurek Rzecznicy patentowi – pozycja w systemie ochrony prawa autorskiego pierwszych lat Polski Ludowej .............................................................................. 158 Wojciech Szczepan Staszewski Międzynarodowa współpraca bibliotek w świetle traktatów o przyjaźni zawartych przez Polskę po 1989 r. ....................................................................... 177 Tomasz Olszówka Majątkowe prawa autorskie jako prawa majątkowe inne niż własność ........ 192 Monika Antonowicz Kosmiczne programy badawczo-rozwojowe UE .............................................. 202 Jakub Cywiński Mniejszości muzułmańskie w Chińskiej Republice Ludowej ......................... 228 Zuzanna Miazga Znaczenie opinii biegłego z zakresu informatyki w postępowaniu cywilnym .................................................................................................................. 245 Recenzje Jeremi Mazany Łukasz Goździaszek, Cywilnoprawne granice swobody wypowiedzi w Internecie Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa 2015, wydanie pierwsze, ss. 111 .................... 263 Witold Sobczak Andżelika Kuźnar, Międzynarodowy handel produktami wiedzy, Oficyna Wydawnicza GDH, Warszawa 2017, ss. 367 ..................................................... 269 Artykuły Hubert Izdebski1 Ustawa z dnia 13 lipca 1939 r. o znoszeniu ordynacji rodowych i niektóre związane z nią aktualne problemy prawne W dniu 13 lipca 1939 r. została uchwalona ustawa o znoszeniu ordynacji rodo- wych2. Uchwalenie nastąpiło z inicjatywy posła Obozu Zjednoczenia Narodo- wego Józefa Ostafina3, jednakże jego projekt był faktycznie tekstem przyjętym w dniu 1 kwietnia 1938 r. przez Sejm poprzedniej kadencji na podstawie pro- jektu wniesionego przez Bogusława Miedzińskiego – nierozpatrzonym jednak wówczas przez Senat ze względu na rozwiązanie Izb i wobec tego podlegają- cym dyskontynuacji. Ustawa, jak wskazuje jej tytuł, nie znosiła fundacji, lecz określała zasady i tryb ich znoszenia; w uzasadnieniu projektu była mowa o „konieczności ewolucyjnego dostosowania tej szczególnej formy władania majątkiem rucho- mym i nieruchomym do ogólnych przepisów prawa”. W związku z tym przed 1 września 1939 r. nie mogło dojść do zniesienia na podstawie omawianej ustawy żadnej z istniejących wówczas 55 ordynacji rodowych – taką ich licz- bę wskazano w uzasadnieniu projektu z 1939 r. – w tym 30 funkcjonujących w b. zaborze pruskim, 13 w b. zaborze austriackim, 8 na Kresach Wschodnich oraz 4 w b. Królestwie Polskim, na każdym z tych obszarów na podstawie in- nych przepisów, do tego z uwzględnieniem faktu powstania części ordynacji w okresie dawnej Rzeczypospolitej i z tego powodu nazywanych „ordynacjami staropolskimi”. Wobec różnego czasu powstania i równoległego stosowania różnych prze- pisów na różnych obszarach pozaborowych ordynacje nie stanowiły jednolitej kategorii prawnej. W art. 1 ust. 2 ustawy musiano jednak przyjąć dla nich wspólną definicję: „wszelkie rozporządzenia, mocą których określony majątek 1 Prof. zw. hab. prawa, członek PAN, Katedra Prawa Rzymskiego oraz Historii i Teorii Prawa, Wydział Prawa, Uniwersytet Humanistycznospołeczny SWPS w Warszawie. 2 Dz.U. Nr 63, poz. 417. 3 Druk sejmowy nr 99, projekt z 15 lutego 1939 r. O późniejszych losach J. Ostafina, D. Suchorowska-Śliwińska, Zbrodnia w imieniu prawa. Józef Ostafin (1894–1947), Kraków 1995. 6 Hubert Izdebski stanowi niezbywalną własność rodu i ma być zachowany dla wszystkich lub przynajmniej dla większej ilości przyszłych pokoleń czy to przez ustanowienie na rzecz rodu własności zwierzchniczej tego majątku, czy też przez ogranicze- nie właściciela w prawie rozporządzania tym majątkiem” – wskazując zarazem na zróżnicowanie: „(ordynacje, majoraty, senioraty, minoraty, fideikomisy ro- dzinne, powiernictwa rodzinne, dobra zapowiednie i czasowo zapowiednie)”4. Dodać należy, że przy dość obfitej – ówczesnej i współczesnej – literaturze dotyczącej ordynacji staropolskich5, zastanawiać może skromność literatury dotyczącej prawa ordynacji w II Rzeczypospolitej6, co już samo z siebie wska- zuje na trudności w wypracowaniu legalnej definicji ordynacji i stworzeniu prawnych mechanizmów ich eliminacji z obrotu prawnego. Ustawa przewidywała, że „majątek ordynacji staje się z chwilą jej zniesienia własnością ostatniego posiadacza ordynacji” (art. 2 ust. 1). Zniesienie następo- wało na wniosek posiadacza ordynacji lub właściwego wojewody (art. 3 ust. 1) – za zgodą Rady Ministrów co do ordynacji utworzonych aktami ustawodaw- czymi państwa polskiego przed 1939 r., 12 ordynacji wymienionych w załącz- niku do ustawy, z którymi były „związane instytucje o znaczeniu dla kultury narodowej albo zbiory archiwalne, biblioteczne lub muzealne” bądź ordynacji, których obszar leśny przekraczał 2500 ha (art. 3 ust. 2) – po przeprowadzeniu określonego w ustawie postępowania, na mocy orzeczenia właściwego sądu apelacyjnego. Godne uwagi – i, jak się okaże, mające znaczenie także i dziś – jest szczególne potraktowanie dóbr kultury