Politiek taalgebruik Rond Prinsjesdag wordt er verbaal veel van politici verwacht. Meest Met stoom Wie gebruikt g e b r u i kt e de meeste clichés Stip(pen) clichés? Van commentaar voor- en kokend zien door debatdeskun- Met alle dige Donatello Piras. aan de 1 Mark Rutte (VVD) re s p e c t wa t e r 52 clichés in 62 debatten 1 horizon klip en klaar 2 „Sleets en ouderwets. Ik Alexander Pechtold (D66) zou andere synoniemen 71 clichés in 113 debatten g e b r u i ke n . ” 2 Boter bij Ve r t ro uwe n 3 Halbe Zijlstra (VVD) met alle respect gaat te paard, 37 clichés in 60 debatten „Vaak de introductie van een vreselijke drogreden de vis komt te voet of grote woorden.” De cl i ch é s van Pr insje sdag 4 Arie Slob (CU) 3 55 clichés in 137 debatten Wo o rd ke u z e Weinig politici schuwen het cliché, bij zijn manier van oppositie voeren: het kabinet mispartij, de PvdA, excuseert zich verhoudings- boter bij de vis afschilderen als een club die geen keuzes maakt. gewijs het vaakst dat iets niet „de schoonheids- „Een term die je in norma- maar verschil moet er zijn. Wie is de clichékeizer Andere grootverbruikers van het politieke cli- pr ijs”verdient . le gesprekken bijna nooit ché zijn Arie Slob (ChristenUnie) en Emile Roe- En de PVV? Die partij komt ook qua clichége- 5 g e b r u i kt . ” van het Binnenhof en wie blinkt uit in originaliteit? mer (SP). De calvinistist Slob heeft een voorkeur bruik graag populistisch uit de hoek. De PVV- Emile Roemer (SP) voor de oud-Hollandse uitdrukking „boter bij de fracties in de Tweede en Eerste Kamer zijn teza- 26 clichés in 80 debatten vi s”, waarin onze identiteit van koopmansnatie men goed voor bijna een kwart van het gebruik 4 aan zee doorklinkt. Socialist Roemer is de kam- van de uitdrukking „het moet niet (veel) gekker Door onze redacteur woorden die in het parlement worden gespro- pioen van de uitdrukking „af braak”of „af braak- wo rde n”. Overigens overtroeft Kamerlid Tony dat verdient geen Thijs Niemantsverdriet ken, valt het clichégebruik nog mee. Maar het is b e l e i d”–meestal in combinatie met „ge z o n d - van Dijck daarbij zijn fractieleider Geert Wilders 6 schoonheidsprijs wel hardnekkig en ook wijdverspreid: vrijwel al- h e i d sz o r g ”of „verzorgingsst aat”. ruimschoots. Geert Wilders (PVV) „Een van de minst slechte et is vijf voor twaalf, voorzitter, le politici bezondigen zich consequent aan een Vrijwel geheel cliché-vrij is Sybrand van „Met alle respect”is een geval apart. Het afge- 31 clichés in 108 debatten clichés.” en de minister moet boter bij de vaste verzameling clichés. Twee daarvan tore- Haersma Buma. Geen „piketpaaltje s”of „win- lopen decennium was dat vooral een CDA- en vis doen. Want het is van tweeën nen uit boven de rest, zo blijkt uit het onderzoek. winsitu aties”voor de CDA-voorman. P vdA’er PvdA-woord. Recordhouder is de vertrokken één. Óf je slaat een piketpaaltje. „Klip en klaar”is de absolute favoriet van onze Diederik Samsom gebruikt ook heel weinig cli- C DA’er Maxime Verhagen. Maar onder de zitten- 5 Óf je zet een stip aan de horizon. politieke kaste, gevolgd door „met alle respect”. chés, terwijl Jesse Klaver in een relatief korte tijd de politici zijn de veelgebruikers allen VVD’e r. 7 Ik begrijp dat je een broedende Twee uitdrukkingen die zijn geïmporteerd uit als Kamerlid al een behoorlijk clichédossier op- Misschien ga je dit cliché vaker gebruiken naar- Jesse Klaver (GL) het is van tweeën één Hkip niet moet storen. Maar vertrouwen gaat te een andere taal. „Met alle respect”komt uit het bouwde. Zo klip- en klaart de jonge GroenLinks- mate je langer op het pluche zit. 19 clichés in 70 debatten „Hoor je bijna alleen nog paard en komt te voet, voorzitter. Engels (‘with all due respect’). „Klip en klaar”is leider er lustig op los. Er is veel nautisch clichégebruik in de Tweede in de politiek. Erg Haags Volgende week is het weer Prinsjesdag, ge- een germanisme (‘klipp und klar’) dat we waar- Dan zijn er nog de partijpolitieke voorkeuren. Kamer. Zo komen met enige regelmaat olie- dan j a rg o n . ” volgd door de Algemene Beschouwingen –het schijnlijk te danken hebben aan de Duitse bezet- De bestuurlijk ingestelde middenpartij D66 wel mammoettankers voorbij (die zijn slechts belangrijkste politieke debat van het jaar. Gere- ting, vertelt etymoloog Nicoline van der Sijs. spreekt graag over „stippen aan de horizon”. met moeite van koers te veranderen, net als het 8 de kans dat u één van bovenstaande zinnen We keken ook specifiek naar het clichége- Eeuwige oppositiepartij GroenLinks gebruikt overheidsbeleid). Ook gaat het behoorlijk vaak Kees van der Staaij (SGP) 6 voorbij zult horen komen. Politici zijn namelijk bruik van de hoofdrolspelers in de Algemene opvallend vaak het cliché „met stoom en ko- over de Titanic, in allerlei variaties: het kabi- 36 clichés in 196 debatten dol op het gebruik van clichés. Het bekt lekker, Beschouwingen: de fractievoorzitters van de ne- kend water”. Vrijwel altijd als verwijt aan een net/ons land/de wereld stevent recht op de ijs- met stoom en ze klinken stoer en gedecideerd. En, niet onbe- gen grootste partijen én de minister-president. politicus die wél in de regering zit: „Waarom wil berg af, we zijn de dekstoeltjes aan het verschui- kokend water langrijk, een cliché geeft je tijd om na te denken Wat blijkt: Mark Rutte is behalve premier van de minister deze aanpassing van de Crisis- en ven en het orkestje blijft gewoon doorspelen. „Deze uitdrukking veroor- Mijn fractie over je volgende formulering. Nederland ook de clichékeizer van het Binnen- Herstelwet nu met stoom en kokend water door Met name Marianne Thieme van de Partij voor 9 zaakt bij hele generaties Op verzoek van deze krant telden onderzoe- hof. Zijn favoriete stijlfiguur is „met alle res- het parlement jassen?” de Dieren komt voortdurend aanzetten met het Diederik Samsom (PvdA) apathische blikken.” kers van de Universiteit van Amsterdam hoe pec t”–uitermate geschikt om een kritische op- V V D’ers schermen graag met ‘76 zetels’–de ra m p e n s c h i p. 19 clichés in 107 debatten heeft nu vaak een aantal veelgebruikte politieke clichés positieleider eens lekker af te serveren. kleinst mogelijke meerderheid in de Tweede Ka- Het is ook de Titanic die één van fraaiste par- voorkwam in de Handelingen van de Tweede Na Rutte volgen D66-leider Alexander mer. Die worden gebruikt om politieke compro- lementaire verhaspelingen heeft opgeleverd. In 7 Kamer. Dat gebeurde over de afgelopen tien jaar Pechtold en Halbe Zijlstra van de VVD. De laat- missen en mislukkingen te verdedigen: „Vo o rz i t - een debat over koopkrachtontwikkeling sprak – eenmaal geen –grosso modo de periode dat de huidige genera- ste bedient zich ook graag van „met alle res- ter, helaas heeft de VVD de afgelopen jaren geen toen nog –PVV ’er Roland van Vliet over „je 10 hom of kuit tie politieke leiders in het parlement zit. pec t”. Bij Pechtold luidt één van zijn favoriete 76 zetels gehaald, dus we hebben het niet volle- schip naar de Titanic [laten] varen”. Sybrand Buma (CDA) „Ouderwets en hetzelfde Het moet gezegd: op de enorme hoeveelheid stijlvormen: „het is van tweeën één”. Dat past dig kunnen waarmaken.”Die andere compro- Dat is klip en klare taal. 5 clichés in 101 debatten als bij ‘klip en klaar’. Vaag- 76 zetels taal dit.” 8 V E R A N T WO O R D I N G stip aan de horizon „Veel organisaties zetten Aantal debatten telt mee na de zomer de ‘stip aan de horizon’. Niet per se Het is van Hom Op verzoek van NRC Han- Onderzocht werden alle slecht.” delsblad onderzochten in- plenaire debatten in de tweeën één Het moet Klip en formaticastudenten Cait- Eerste en Tweede Kamer of kuit lin Lagrand en Houda Al- van de afgelopen tien jaar. 9 berts van de Universiteit In die periode waren de van Amsterdam het ge- fractievoorzitters van de het moet niet klaar bruik van clichés in parle- negen grootste partijen (veel) gekker worden mentaire debatten. Ze (en premier Rutte) alle- „Poging om emotie in het niet gekker maakten daarbij gebruik maal Kamerlid of be- debat te brengen. Vermij- van de parlementaire windspersoon –op Jesse den, deze term.” zoekmachine search.poli- Klaver (GroenLinks) na. t i ca l m a s h u p. n l . Omdat niet iedereen even w o rd e n De basis voor hun onder- lang fractievoorzitter is en 10 zoek was een lijst van zo’n de fracties in grootte ver- vijfentwintig veelgebruik- schillen, is het aantal ge- piketpaaltjes slaan te politieke clichés, sa- telde clichés per fractie- „Rutteaanse opmerking. mengesteld door de voorzitter gedeeld door Wel een modern cliché en Haagse redactie van deze het aantal door hem of daarom minder erg.” k ra n t . haar gevoerde debatten..