T.C. MALTEPE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI EĞİTİMCİ-YAZAR HÜSEYİN HÜSNÜ TEKIŞIK’IN YAŞAMI, EĞİTİM YÖNETİMİ VE DENETİMİNE KATKILARI YÜKSEK LİSANS TEZİ HÜSEYİN CANERİK Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Münevver ÇETİN İstanbul, Ekim 2011 i ÖNSÖZ Cumhuriyetin millet mektepleri, öğretmen okulları ve köy enstitüleri deneyimleri, dönemin eğitimcilerinin bağımsızlıkçı, aydınlanmacı ve toplumcu niteliklerle donanmalarında önemli roller oynamıştır. Toplumun refah ve çıkarını gözetme, özverili ve erdemli olma, bilimsel düşünce, alçakgönüllülük vb. niteliklere sahip eğitimcilerimiz, ulusal Devletin inşasında önemli başarılara imza atmıştır. Sivas Öğretmen Okulu mezunu olan Hüseyin Hüsnü Tekışık da söz konusu eğitimcilerimizden biridir. Tekışık; yaşından fazla yapıtları, ulusal eğitime katkılarını herhangi bireysel yarar sağlama koşuluna bağlamama erdemliliği, inandığı doğruları her koşulda dile getirme cesareti, Atatürk ilke ve devrimlerine adanan yaşamıyla cumhuriyet devriminin canlı tanığı ve sembol eğitimcilerinden biridir. Aklı, yüreği ve eylemlerini yurdunun hizmetine sunan yazar, ülkesi ve ulusundan ödünç aldığı tüm maddi ve manevi zenginlikleri ulusuna geri vermiştir. İlerleyen yaşı ve sağlık sorunlarına karşın çalışmaya verdiği destek, övgüye değerdir. Türk eğitim tarihinde iz bırakan eğitimci-yazar Hüseyin Hüsnü Tekışık’la ilgili bu araştırmaya katkılarından dolayı danışmanım Prof. Dr. Münevver Çetin, Eğitim Bilimleri bölüm başkanı Yrd. Doç. Dr. Ali Temel, Yrd. Doç. Dr. Mürşide Özgeldi, Yrd. Doç. Dr. Esma Buluş Kırıkkaya, Dr. Şükrü Aslan, Cemil Yılmaz, Haldun Nüman, Meryem Tekin, Özgür Murat Topal, Öznur Kulaboğa, Öğretmen Dünyası dergisinin yönetici ve çalışanlarına, emektar sürücümüz Mehmet Kanber’e yürekten teşekkürlerimi sunarım. Çalışma süresince bilgisayar oyunlarından vazgeçme pahasına mini dizüstü bilgisayarını bana veren ve kendisine ayırmam gereken zaman konusunda anlayış gösteren oğlum Erinç Canerik’e de teşekkür ederim. Kocaeli, Ekim 2011 ii ÖZET Bu çalışmayla, eğitimci-yazar Hüseyin Hüsnü Tekışık’ın yaşamı, eğitim yönetimi ve denetimine katkılarının yanı sıra eğitim yöneticisi, eğitim deneticisi ve öğretmen yetiştirmeyle ilgili düşünce ve önerilerinin ne olduğu sorusuna yanıt aranmıştır. Çalışma, Tekışık’ın yaşamı ve 1976-2010 yılları arasında Çağdaş Eğitim dergisinde yayımlanan 380 başmakaleyi kapsamaktadır. Söz konusu dönemlerde yayımlanan başmakaleler, yazarın, öğretmenlik, öğretmen yetiştirme, eğitim yöneticiliği, eğitim yöneticisi yetiştirme, eğitim deneticiliği, eğitim deneticisi yetiştirme yönünden değerlendirilmiştir. Millî eğitim bakanları ve başbakanlara yazılan açık mektuplar, dönemin siyasal çalkantılarının eğitim yaşamındaki etkilerini kavrama ve yazarın, eğitim-öğretim sorunlarının çözümüne ilişkin beklentilerini somutlayacağı düşüncesiyle, değerlendirme kapsamına alınmıştır. 2010 yılı verilerine göre toplam 88 adet meslek ve ders kitabı yayımlanan, 1976’dan beri aralıksız yayın yapan Çağdaş Eğitim dergisini çıkaran ve söz konusu dergide her ay düzenli olarak başmakaleleri yayımlanan, yayın gelirleriyle 21 okul ve kültür merkezi yaptırarak Devlete bağışlayan, başkanı olduğu Öğretmen Hüseyin Hüsnü Tekışık Eğitim Araştırma ve Geliştirme Vakfı aracılığı ile dokuz ulusal sempozyum düzenleyen Hüseyin Hüsnü Tekışık’ın yapıtlarında öğretmen, eğitim yöneticisi ve eğitim deneticisi nitelikleri üzerinde durduğu, öğretmen, eğitim yöneticisi ve eğitim deneticisi yetiştirme konusunda özgün düşünceler geliştirdiği görülmektedir. Öğretmen, eğitim yöneticisi ve eğitim deneticilerinin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerinin önemine işaret eden Hüseyin Hüsnü Tekışık, hizmet içi eğitiminin sürekliliğini ve işlevselliğini savunmaktadır. Öğretmen yetiştirmede Öğretmen Üniversiteleri önerisinin uygulamaya konulması ya da eğitim fakültelerinin sayısının sınırlandırılması gerektiğini savunan yazara göre öğretmen okulları ve köy enstitüleri, öğretmen yetiştirme konusunda iki önemli modeldir. Öğretmen kılavuz kitaplarının öncülerinden olan yazarın, meslek kitapları yazarlığında da özel bir yere sahip olduğu görülmektedir. Çağdaş Eğitim dergisinde yayımlanan başmakalelerde, 1976’dan 2000’li yıllara kadar, öğretmenlerin özlük haklarının iyileştirilmesi konusunun geniş yer tutması, yazarın, öğretmenlerin yaşam kalitesi ile eğitimin kalitesi arasında bağ kurduğu biçiminde değerlendirilmektedir. Tekışık’ın, Atatürk ilke ve devrimlerini özümseyen kuşakların yetiştirilmesi amacıyla eğitimin laik, ulusal ve halkçı karakterde olması için çaba gösterdiği gözlenmektedir. iii Anahtar Sözcükler: Öğretmen, Eğitim Yöneticisi, Eğitim Deneticisi, Öğretmen Yetiştirme iv ABSTRACT The question about what are the instructor and author Hüseyin Hüsnü Tekışık's life, the support of educational management and inspection, thoughts and suggestions about teacher and training of education inspector is answered with this study. Study also includes 380 each editorials have been puplished between 1976 - 2010 in the journal of "Çağdaş Eğitim". These editorials published in this years are evaluated in terms of teacher training, educational management, training of education manager, educational inspection and training of education inspector. Open letters, written to the prime minister and minister of national education, are also evaluated in order to understand the effects of political problems to the educational life and the thougts of the writer’s expectations about the solutions of educational problems. According to data of the year 2010, it’s seen in Hüseyin Hüsnü Tekışık’s whose 88 each profession and textbook have been published by the journal of “Çağdaş Eğitim" founded by him, journals have been published continuously since 1976 and writing editorials for the journal regularly,who built 21 each schools and cultural centers using revenue of the jounal and donated to the goverment and ordered 9 national symposiums with the help of Teacher Hüsnü Tekışık Searching and Developing Foundation being chairman of it, works that he focused on qualifications of the teacher, education manager, education inspector and he developed original ideas about training of the teacher, education manager, education inspector. Hüseyin Hüsnü Tekışık who pointes to importance of in- service training of the teacher, education manager and education inspector, advocates functionality of the in - service training. According to the writer who advocates the suggestion of teacher universities should be applied in subject of teacher training or faculties of education quantity should be limitted, village institutes and teacher training colleges are two important models in subject of teacher training. It seems that he is not only the author of teacher's guide book but also author of professional bookIt’s evaluated on his editorials publishedin the journal “Çağdaş Eğitim” that he made a relationship between the quality of theachers’lifes and education with the thought of teacher’s personal rights should be improved from the year 1976 to 2000. It is observed that Tekışık tried education v had to national, secular and populist character in order to raise generations who absorbs Atatürk's principles and revolutions. Key Words: Teacher, Education Manager, Education Inspector,Teacher Trainin vi İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ………………………………………………………………………………..i ÖZET………………………………………………………………………………....ii ABSTRACT…………………………………………………………………………iv İÇİNDEKİLER………………………………………………………………………vi TABLOLAR LİSTESİ………………………………………………………………ix BÖLÜM I 1.GİRİŞ……………………………………………………………………………….1 1.1. Eğitimcileri Yetiştiren İklim……………………………………………………..1 1.2. Yaşamı………………………………………………………………………….15 1.3. İlkokul Yılları…………………………………………………………………..15 1.4.Ortaokul Yılları………………………………………………………………….17 1.5. İlk ve Ortaokul Öğretmenleri…………………………………………………...18 1.6. Öğretmen Okulu Yılları………………………………………………………...18 1.7. Öğretmen Okulundaki Öğretmenleri ve Kendisini Etkileyen Eğitimciler……...21 1.8. Öğretmenlik Yılları……………………………………………………………..24 1.9. İlköğretim Müfettişliği Yılları………………………………………………….32 1.10. Yazarlık Yaşamı………………………………………………………………35 1.11. Problem ……………………………………………………………………….37 1.12. Amaçlar………………………………………………………………………..37 1.13. Araştırmanın Önemi …………………………………………………………..38 1.14. Kapsam ve Sınırlılıklar………………………………………………….…….38 1.15. Varsayımlar……………………………………………………………………39 1.16. İlgili Araştırmalar……………………………………………………………...40 1.16.1. Yurt İçinde Yapılan Araştırmalar…………………………………...40 1.16.2. Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar…………………………………41 1.16.3. Araştırmaların Değerlendirilmesi…………….…..…………………41 vii BÖLÜM II 2.YÖNTEM…………………………………………………………………………42 2.1. Araştırmanın Modeli……………………………………………………………42 2.2. Veri Toplama Araçları………………………………………………………….43 2.3. Süre ve Olanaklar………………………………………………………………44 BÖLÜM III 3.BULGULAR VE YORUM………………………………………………………..45 3.1. Düşüncelerini Biçimlendiren Toplumsal ve Siyasal Koşullar………………….45 3.2. Tekışık’ın Unvanı: Öğretmen…………………………………………………..47 3.3.Öğretmenlikle İlgili Görüşleri………………………………………………...…49 3.4. Öğretmen Yetiştirme Konusundaki Görüşleri………………………………….67 3.5. Öğretmenlerin Özlük, Akademik ve Kültürel Durumu ile İlgili Görüş ve Önerileri………………………………………………………………………84 3.6. Eğitim Yöneticiliği ile İlgili Görüşleri…………………………………………90 3.7. Eğitim Yöneticisi Yetiştirme Konusundaki Görüşleri………………………….93 3.8. Eğitim Yöneticilerinin Atanmaları ile İlgili Görüşleri……………………….....97 3.9. Eğitim Denetimi ile İlgili Görüşleri…………………………………………...100 3.10. Millî Eğitim Bakanlarına Yazılan Açık Mektuplar………………………….107 3.11. Başbakanlara Yazılan Mektuplar…………………………………………….126