TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI GYULA NÉMETH’İN HAYATI, ESERLERİ VE TÜRK TARİHÇİLİĞİNE KATKILARI Tezli Yüksek Lisans Tezi Burcu COŞKUNÖZ Ankara,2021 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİHANABİLİM DALI GYULA NÉMETH’İN HAYATI, ESERLERİ VE TÜRK TARİHÇİLİĞİNE KATKILARI Burcu COŞKUNÖZ Tez Danışmanı Prof. Dr. Abdullah GÜNDOĞDU Ankara,2021 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI Burcu COŞKUNÖZ GYULA NÉMETH’İN HAYATI, ESERLERİ VE TÜRK TARİHÇİLİĞİNE KATKILARI YÜKSEK LİSANS TEZİ Tez Danışmanı: Prof. Dr. Abdullah GÜNDOĞDU TEZ JÜRİSİ ÜYELERİ Adı ve Soyadı İmzası 1- Prof. Dr. Abdullah Gündoğdu 2- Prof. Dr. Konuralp Ercilasun 3- Doç. Dr. Erdal Çoban 4- 5- Tez Savunması Tarihi: 02.07.2021 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü’ne, Prof. Dr. Abdullah GÜNDOĞDU danışmanlığında hazırladığım “Gyula Németh’in Hayatı, Eserleri, ve Türk Tarihçiliğine Katkıları (Ankara.2021) ” adlı yüksek lisans - doktora/bütünleşik doktora tezimdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik davranış ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu, başka kaynaklardan aldığım bilgileri metinde ve kaynakçada eksiksiz olarak gösterdiğimi, çalışma sürecinde bilimsel araştırma ve etik kurallarına uygun olarak davrandığımı ve aksinin ortaya çıkması durumunda her türlü yasal sonucu kabul edeceğimi beyan ederim. Tarih: 05.08.2021 Burcu COŞKUNÖZ İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER ............................................................................................................................ I KISALTMALAR................................................................ ...................................................... III ÖN SÖZ ...................................................................................................................................... V GİRİŞ ........................................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM: GYULA NÉMETH’İN HAYATI ................................................. 7 1.1. Gyula Németh’in Öğrencilik Yılları ................................................................................. 7 1.2 Gyula Németh’in Akademik Yılları ............................................................................... 10 1.3 Gyula Németh’in Yetiştirdiği Türkologlar .................................................................... 12 A) Hüseyin Namık Orkun ................................................................................................ 12 B) Hamit ZübeyrKoşay .................................................................................................... 14 C) Şerif Baştav .................................................................................................................. 15 D) Hasan Eren .................................................................................................................... 16 E) LajosLigeti .................................................................................................................... 18 F) JánosEckmann .............................................................................................................. 19 G) GyörgyGyörffy ............................................................................................................. 20 H) Tibor Halasi-Kun ......................................................................................................... 21 İ) GyörgyHazai ................................................................................................................ 22 J) László Rásonyi ............................................................................................................. 24 K) Zsuzsa Kakuk ............................................................................................................... 25 1.4 Gyula Németh’in Aile Hayatı ve Öğrencisinin Gözünden Hocalığı .......................... 26 1.5 Türkolojinin Gelişmesine Katkı Sağlayan Diğer Macar Türkologlar ...................... 27 A) Ármin Vámbéry ........................................................................................................... 27 B) Benedek Péri ................................................................................................................. 27 C) EditTasnádi ................................................................................................................... 28 D) Éva Csáki ...................................................................................................................... 28 E) IgnácsKúnos ........................................................................................................ 28 F) Imre Baski ..................................................................................................................... 29 G) István Vásáry ................................................................................................................ 29 H) LajosFekete ................................................................................................................... 30 İ) PálFodor ........................................................................................................................ 30 J) József Thúry ................................................................................................................. 31 İKİNCİ BÖLÜM: GYULA NÉMETH’İN ESERLERİ ............................................ .32 A) Attila ve Hunları .......................................................................................................... 32 B) Yurt Tutan Macarlığın Oluşumu ............................................................................... 36 I C) Folklorik ve Dini Metinler Üzerinde Vidin Türkleri Ağız Araştırmaları ................................................................................................................................................ 44 D) Kumuk ve Balkar Söz Notları ................................ .................................................... 48 E) Kumanlar ve Yaslar ..................................................................................................... 49 F) Nagyszentmiklós Hazinesi Hakkındaki Çalışmalar ................................................ 49 G) Dilimizdeki Eski Türkçe Unsurlar ....................................................................... 51 H) Anadolu’da Geziler .............................................................................................. 52 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: GYULA NÉMET’İN TÜRK TARİHÇİLİĞİNE KATKILARI ..................................................................................................................................................... 64 SONUÇ ..................................................................................................................................... 72 KAYNAKÇA ........................................................................................................................... 74 EKLER ..................................................................................................................................... 79 ÖZET ....................................................................................................................................... 114 ABSTRACT ........................................................................................................................... 115 II KISALTMALAR A.g.e. : Adı Geçen Eser A.g.m. : Adı Geçen Makale ALH : Acta Linguistica Academiae Scientiarum Hungaricae, Budapest AN SSSR : Akademija Nauk SSSR ÁNyT : Általános Nyelvészeti Tanulmanyok [=Genel Dilbilimi Araştırmaları], Budapest Arm. : Armağan AÜDTCFY : Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları a.y. : Aynı Yerde BH : Budápesti Hirlap [Budapeşte Haberleri] BOH : Bibliotheca Orientalis Hungarica Bk: : Bakınız BSz : Budapesti Szemle [=Budapeşte Dergisi] C. : Cilt Çev. : Çeviri CAJ : Central Asiatic Journal, Wiesbaden DİA : Diyanet İslam Ansiklopedisi DAdW : Deutsche Akademie der Wissenschaften, Berlin DLZ : Deutsche Literaturzeitung EPhK : Egyetemes Philologiai Közlöny [=Genel Filoloji Belleteni], Budapest ÉT : Élet és Tudomány [=Hayat ve İlim], Budapest İssIT : İssledovanija po Tjurkologii, Alma-Ata İTED : İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, İstanbul KCsA : Körösi Csoma- Archivum, Budapest KSz : Keleti Szemle [=Doğu Dergisi], Budapest MNy : Magyar Nyelv [=Macar Dili], Budapest III MNyr : Magyar Nyelvör [=Macar Dil Bekçisi], Budapest MSz : Magyar Szemle [= Macar Dergisi], Budapest MSzK : Magyar Szemle Könyvei [=Macar Dergisi Kitapları] MTANyIOK :A Magyar Tudományos Akadémia Nyelv- és Irodalomtudományi Osztályának Közleményei [= Macar Bilimler Akademisi Dil ve Edebiyat Bölümü Bildirileri] NyÉ : Nyelvtudományi Értekezések [=Dilbilimi Tezleri] NyK : Nyelvtudományi Közlemények [=Dilbilimi Bildirileri] OLZ : Orientalistische Literaturzeitung, Berlin REH : Revue des Etudes Hongroises, Budapest S. : Sayı s. : Sayfa StOrF : Studia Orientalia Fennica SUSToim : Suomalais – Ugrilasien Seuran Toimituksia, Mémoires de la Societé Finno- Ougrienne. TDB : Türk Dili Belleten, Ankara TDED : Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul TDK : Türk Dil Kurumu TTK: : Türk Tarih Kurumu Tsb : Tjurkologičeskij Sbornik, Moskva TSz : Történeti Szemle [=Tarih Dergisi], Budapest UAJb : Ural Altaische Jahrbücher, Wiesbaden Ujb : Ungarische Jahrbücher, Berlin und Leipzig Vd. : Ve diğerleri VT : Voprası Tjurkologii, Bakü VJa : Voprası Jazıkoznanija ZDMG : Zeitschrift