ALTERNATYWNA WIZJA HISTORII PRACE HISTORYCZNE DAVIDA IRVINGA Marcin Karas Alternatywna wizja historii Prace historyczne Davida Irvinga Kraków 2013 Copyright by Marcin Karas, Kraków 2013 Recenzenci: Prof, dr hab. Marek Komat Dr hab. Jacek Widomski Opracowanie redakcyjne: Marta Stęplewska Korekta: Justyna Rybka Projekt okładki: Emilia Dajnowicz Skład i złamanie: Józef Paluch Publikacja wydana dzięki pomocy de minimis z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz dofinansowana przez Zakład Filozofii Polskiej UJ ISBN 978-83-763S-291-3 KSIĘGARNIA AKADEMICKA ul. św. Anny 6, 31-008 Kraków tel./faks: (12) 43-127-43 e-mail: akademicka@akademicka. pl Zamówienia przez księgarnię internetową www.akademicka. pl „W propagandzie nie ma miejsca na interpretację i niuanse” Walter Laqueur „Należy działać tak, by odbiorcy nie wyczuli, że chodzi nam o jakiś zamierzony efekt” Joseph Goebbels Spis treści Wstęp Współczesny rewizjonizm historyczny............................................................. 9 Rozdział pierwszy Alianci zachodni oczami Irvinga........................................................................ 35 Rozdział drugi Wizja Polski i Polaków........................................................................................ 67 Rozdział trzeci Naród żydowski ................................................................................................... 83 Rozdział czwarty Obraz III Rzeszy.....................................................................................................103 Rozdział piąty Niemieckie podboje w Europie............................................................................. 137 Rozdział szósty Rudolf Hess jako bohater hitleryzmu.................................................................. 147 Rozdział siódmy Wizerunek Adolfa Hitlera......................................................................................159 Zakończenie Alternatywna wizja historii i przyczyny jej popularności................................. 177 Bibliografia.................................................................................................................... 185 Indeks osób.................................................................................................................... 191 Wstęp Współczesny rewizjonizm historyczny Porażka III Rzeszy i jej sojuszników w II wojnie światowej pozwoliła zwy­ cięskim mocarstwom podjąć i zrealizować (w różnym co prawda stopniu) zamysł rozliczenia przywódców totalitarnych Niemiec z odpowiedzialności za popełnione zbrodnie wojenne. Obok rozliczenia o charakterze prawnym, ekonomicznym i po­ litycznym (denazyfikacja) dokonano również rozrachunku w sensie historycz­ nym: naukowcy i publicyści w różnych krajach ogłosili w okresie powojennym ogromną liczbę prac, w których przedstawiono - w oparciu o różnego rodzaju źródła - zdecydowanie negatywny obraz hitleryzmu i jego konsekwencji. Powszechnie uznane i wiodące tezy historiografii sprawiły, że moralna ocena za­ gadnień związanych z III Rzeszą stała się jednoznacznie negatywna. Podobny obraz wyłania się z filmów, powieści, wspomnień i innych materiałów, w których znajdują się nawiązania do nazizmu. W Polsce takie pojęcia jak „kampania wrześniowa”, „obóz koncentracyjny”, „Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników” (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei, NSDAP) czy „Schutzstaffel” (SS) mają jednoznaczny, negatywny wydźwięk. Deklarowanie sympatii wobec III Rze­ szy i jej ideowego przesłania napotyka w tych warunkach na daleko idące trudności. Nazizm stał się symbolem zbrodni, okrucieństwa, aneksji i rasizmu. Hitlerowskie obozy koncentracyjne i fabryki śmierci weszły na trwałe do kultury masowej jako diaboliczny symbol polityki Adolfa Hitlera wobec świata, a zwłaszcza wobec tych, których uznał on, w myśl wyznawanej przez siebie ideologii, za niższych rasowo. Pojęcie „rewizjonizm historyczny” oznacza wysiłki zmierzające do wypracowa­ nia obrazu niektórych wydarzeń z przeszłości, który jest odmienny od powszechnie przyjętego przez środowiska akademickie i opinię publiczną. Rewizji może podle­ gać różnorodna tematyka. W Związku Sowieckim na potrzeby ideologii partii ko­ munistycznej fałszowano powszechnie obraz przeszłości. Kłamliwie przedstawiano gospodarkę komunistyczną i jej osiągnięcia, stosunki zagraniczne (zwłaszcza z pań­ stwami zachodnimi, w tym z Polską), problemy wewnętrzne, zagadnienia religijne, a także szereg innych kwestii. Dobitnym przykładem powszechnego fałszu panują­ cego w państwie Stalina był obraz zbrodni katyńskiej i kwestia jej sprawców. Nie­ które stalinowskie kłamstwa pokutują w Rosji do dziś, stanowiąc część rodzącej się na nowo tożsamości narodowej Rosjan po upadku komunizmu (ideologia mocar­ stwowa, tęsknota za utraconą potęgą, Józef Stalin jako silny przywódca). W tym kontekście rewizjonizm historyczny w Rosji, po upadku komunizmu, obejmuje pró­ by oczyszczenia obrazu przeszłości z manipulacji i zafałszowań reżimu. Zyskuje on 10 Wstęp zatem uzasadnienie jako walka z błędem o prawdę i wolność badań naukowych, jako uwolnienie od marksizmu i propagandy partyjnej. W tej postaci był też uprawiany na Zachodzie w czasie istnienia komunizmu sowieckiego przez emigrantów rosyjskich i badaczy zachodnich. Oczywiście nie zawsze rewizja obrazu przeszłości oznacza dążenie do praw­ dy. Może się zdarzyć, że zwalczanie propagandy sowieckiej prowadzone jest rów­ nież propagandowymi środkami i prowadzi do zafałszowań o przeciwnym zwrocie. Wówczas może odnawiać się i rozwijać propaganda mocarstwowej, carskiej Rosji, niechętnej Zachodowi, agresywnej wobec Polski czy też szowinistycznej w sto­ sunku do Żydów i innych mniejszości. Przykład ten dowodzi, że rewizjonizm jako taki nie jest wartością samą w sobie. Pozytywny charakter ma on wyłącznie wtedy, gdy jest pojmowany w znaczeniu rewidowania fałszywych tez i zastępowania ich bliższymi prawdzie, niezależnie od tego, czego ta dotyczy. Z tego rodzaju rewizjo- nizmem w historiografii należy łączyć nadzieje na budowanie bardziej rzetelnego obrazu przeszłości. W odniesieniu do historii III Rzeszy proces ten przebiegał odmiennie niż w przy­ padku Związku Sowieckiego. Po zakończeniu wojny w Niemczech nie istniała potęga polityczna zainteresowana powszechnym fałszowaniem dziejów hitleryzmu w celu pozytywnego wartościowania tej ideologii i jej losów. III Rzesza skompromitowała się sama, a świadkowie jej moralnego upadku byli niezliczeni, zarówno w Niem­ czech, jak i na całym świecie. Niemcy powojenne zasadniczo rozliczyły się z prze­ szłością. Natomiast wcześniej dygnitarze państwa nazistowskiego dokładali wszel­ kich wysiłków, aby fałszować historię i bieżącą politykę, dopóki leżało to w zakresie ich możliwości. Rzesza sama kształtowała swój stronniczy obraz za pomocą propa­ gandy. Ministerstwo Oświecenia Publicznego i Propagandy, kierowane przez dra Jo­ sepha Goebbelsa (1897-1945), miało w tej dziedzinie duży dorobek. Cotygodniowe kroniki filmowe (Deutsche Wochenschau) przedstawiały mityczny obraz „Tysiąclet­ niej Rzeszy Wielkoniemieckiej”, jej wodza, armii i sukcesów, wspieranych jakoby przez całe rzesze postępowych, rasowo świadomych przedstawicieli innych państw, zwłaszcza narodów germańskich, ochotniczo „walczących z bolszewizmem”. Do kształtowania tego obrazu byli wykorzystywani żołnierze cudzoziemscy, należący do formacji Waffen-SS. Można zatem uznać, że walczyli oni na dwóch frontach: wojennym i propagandy1. Po upadku Rzeszy miliony jej ofiar ujawniły rozmiary zbrodni. Po zakończeniu wojny ukazały się tysiące monografii i opracowań syntetycznych poświęconych pań­ stwu niemieckiemu pod rządami NSDAP. Wydawano wspomnienia, publikowano dokumenty i fotografie, przedstawiano filmy dokumentalne. II wojna światowa nale­ ży do wydarzeń najlepiej poznanych i zakorzenionych w świadomości historycznej współczesnego człowieka, a jej konsekwencje wydają się - w oczach wielu - nie­ malże bez reszty decydować o obecnym kształcie świata2. 1 Por. Ch. Bishop, Zagraniczne formacje SS. Zagraniczni ochotnicy w Waffen-SS w latach 1940-1945, przeł. G. Siwek, wyd. 2, Warszawa 2008. 2 Por. wyśmienite ujęcie syntetyczne wiedzy historycznej o ostatniej wojnie: N. D a v i e s, Eu­ ropa walczy 1939-1945. Nie takie proste zwycięstwo, przeł. E. Tabakowska, Kraków 2008. Współczesny rewizjonizm historyczny 11 Na tym tle rozwija się nurt rewizjonizmu historycznego, który możemy nazwać rewizjonizmem historii III Rzeszy albo rewizjonizmem dziejów hitleryzmu. Ponie­ waż inne formy rewidowania upowszechnionego obrazu przeszłości nie będą przed­ miotem zainteresowania w tym opracowaniu, dlatego za każdym razem, gdy bę­ dziemy używać sformułowania „rewizjonizm” bez żadnych dodatkowych określeń, wówczas będziemy mieli na uwadze wyłącznie rewizjonizm historii III Rzeszy. Inne rewizjonizmy nie będą rozważane, chyba że jako przykład porównawczy. Rewizjoniści historii nazizmu dążą do zmiany rozpowszechnionego obrazu III Rzeszy w literaturze naukowej, ale przede wszystkim w opinii publicznej. Warto zatem rozważyć motywy takiego postępowania, sposób argumentacji, okoliczności, w jakich pojawiają się tego typu wystąpienia, a w końcu ich recepcję. Rewizjoniści zaprzeczają różnym faktom z historii nazizmu, z tego powodu są więc nazywani również negacjonistami. Negacjonizm to zaprzeczanie stanowi uznanemu za fak­ tyczny. Negowana bywa zagłada Żydów w fabrykach śmierci, negowane są też fakty mniej ważne, np. terror niemiecki w Polsce, we Francji czy na froncie wschodnim. Najbardziej znanym rewizjonistą historii hitleryzmu jest David Irving. Jego dzia­ łalność publicystyczna