Podpułkownik Józef Konstanty Olszyna-Wilczyński W Kampanii Łotewskiej (Grudzień 1919 – Luty 1920 Roku)1

Podpułkownik Józef Konstanty Olszyna-Wilczyński W Kampanii Łotewskiej (Grudzień 1919 – Luty 1920 Roku)1

ZESZYTY NAUKOWE WSOWL Nr 1 (163) 2012 DOI: 10.5604/01.3001.0002.3254 ISSN 1731-8157 PODPUŁKOWNIK JÓZEF KONSTANTY OLSZYNA-WILCZYŃSKI W KAMPANII ŁOTEWSKIEJ (GRUDZIEŃ 1919 – LUTY 1920 ROKU)1 Waldemar JASKULSKI Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia e-mail: waldekjaskulski@o2.pl Artykuł wpłynął do redakcji 02.11.2011 r. Zweryfikowaną i poprawioną wersję po recenzjach i korekcie otrzymano w lutym 2012 r. W prezentowanym materiale przedstawiono postać ppłk. Józefa Olszyny-Wilczyńskiego w kampanii polsko – łotewskiej, przeprowadzonej zimą 1920 r. Wówczas oficer ten sprawował dowództwo 3 Brygady Piechoty Legionów i jednocześnie, w zastępstwie, 1 Brygady Piechoty Legionów w 1 Dywizji Piechoty Legionów gen. Edwarda Rydza-Śmigłego. Ppłk Olszyna-Wilczyński w kampanii tej dowodził Grupą Przełomową, która wykonała główne uderzenie. W dniu 3 stycznia zdobył Dyneburg. Na początku drugiej dekady stycznia gen. Rydz-Śmigły oddał pod jego rozkazy łotewską Grupę ppłk. J. Puriņša. Za kampanię polsko – łotewską, przeprowadzoną w bardzo trudnych warunkach, otrzy- mał dobre oceny od dowódcy dywizji, gen. Rydza-Śmigłego i dowódcy Frontu Litewsko – Biało- ruskiego gen. Stanisława Szeptyckiego. Za opanowanie Dyneburga na wniosek płk Stefana Dę- ba–Biernackiego został odznaczony po raz drugi Krzyżem Walecznych. Na początku lutego 1926 r. prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zezwolił mu na przyjęcie i noszenie łotewskiego krzyża Lacplesis (Pogromca Niedźwiedzia) III kl. Działania na Łotwie były pierwszą operacją, w której wziął udział ppłk Olszyna- Wilczyński po przyjęciu do Wojska Polskiego. Dał się w nich poznać jako dobry dowódca i orga- nizator. Jego walory dowódcze zostały docenione przez przełożonych i wykorzystane w dalszej walce przeciwko armii bolszewickiej Rosji m.in. w operacji kijowskiej (kwiecień – maj 1920 r.). Słowa kluczowe: Olszyna-Wilczyński Józef, wojna polsko – rosyjska 1919-1920, Dyneburg, operacja „Zima” 1920, Łotwa 1 W literaturze przedmiotu działania te określane są także mianem operacji Zima. Vide A. J. Borkie- wicz, Dzieje 1-go Pułku Piechoty Legionów (lata wojny polsko – rosyjskiej 1918–1920), Warszawa 1929, s. 347, 355, 468, 472; C. Leżeński, Kwatera 139. Opowieści o marszałku Rydzu-Śmigłym, t. 1, Lublin 1989, s. 131; L. Wyszczelski, Wojsko Polskie w latach 1918-1921, Warszawa 2006, s. 325; Idem, Wojna polsko – rosyjska 1919-1920, t. 1, Warszawa 2010, s. 209, 246. Zdaniem piszącego te słowa, kryptonim ten nadano operacji, jako że była prowadzona w trudnych warunkach klimatycznych, dopiero po jej zakończeniu. Sąd ten oparto na fakcie, iż w wykorzystanych dokumentach wytworzonych m.in. przez Sztab Generalny Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego, Grupę gen. ppor. Rydza- Śmigłego oraz sztab ppłk Olszyny-Wilczyńskiego kryptonimu tego nie używano. PODPUŁKOWNIK JÓZEF KONSTANTY OLSZYNA-WILCZYŃSKI W KAMPANII… WSTĘP Z datą 16 grudnia 1919 r. dowódca 1 Dywizji Piechoty Legionów2 i jednocze- śnie Grupy swojego imienia gen. ppor. Edward Rydz-Śmigły3 zatwierdził Plan operacji na Dźwińsk4 i w celu – zajęcia kolei Dźwińsk – Balbinowo5. W dokumencie tym podano 2 Ta wielka jednostka piechoty, sięgająca swoim rodowodem I Brygady Legionów Polskich, składała się m.in. z 1 Brygady Piechoty Legionów (1 i 5 Pułki Piechoty Legionów), 3 Brygad Piechoty Legio- nów (6 Pułk Piechoty Legionów), 1 Brygady Artylerii Legionów (1 Pułk Artylerii Polowej Legionów, dywizjon 1 Pułku Artylerii Ciężkiej Legionów), 1 Kompanii Saperów oraz 1 Szwadronu I Dywizjonu 1 Pułku Strzelców Konnych. Na uwagę zasługuje fakt, że w omawianym okresie dywizja ta, jako je- dyna wówczas w Wojsku Polskim, składała się z trzech pułków piechoty, nie zaś z etatowych czte- rech. Centralne Archiwum Wojskowe (dalej CAW), 1 Dywizja Piechoty, I. 313.1.1, Rozkaz L 30 Dowództwa 2 Dywizji Legionów z 17.05.1919 r. Jeszcze w drugiej połowie grudnia 1919 r. i wiosną 1920 r. w dokumentach wytworzonych przez Sztab Generalny Naczelnego Dowództwa Woj- ska Polskiego w składzie 3 Brygady Piechoty Legionów, wraz z 6 Pułkiem Piechoty Legionów figu- rował 32 Pułk Piechoty z tymczasowym dowódcą ppłk. Władysławem Tarwidem. Vide CAW, Mini- sterstwo Spraw Wojskowych (dalej MSWojsk.), Oddział V Sztabu, I. 300.11.34, Pismo NDWP SG Nr 4892/V. pf z 20.12.1919 r.; CAW, MSWojsk., Oddział V Sztabu, I. 300.11.36, Pismo NDWP Szt. Gen. Nr 4893/V z 19 III 1920 r.; CAW, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego (dalej NDWP), Od- dział V, I. 301.11.45, Pismo NDWP SG Nr 4892/V. pf z 20.12.1919 r. J. Majchrzakówna, Dowództwa dywizji piechoty, w: Spis władz wojskowych 1918-1920, Warszawa 1936, s. 13; M. Wrzosek, Wojny o granice Polski Odrodzonej 1918-1920, Warszawa 1992, s. 109, 110; J. Izdebski, Dzieje 9 Dywizji Piechoty 1918-1939, Warszawa 2000, s. 30 i nn; W. Jarno, Okręg Generalny Wojska Polskiego Nr III Kielce w latach 1918-1921, Łódź 2003, s. 98 i następne; Ibidem, 1 Dywizja Strzelców Armii generała Hallera w latach 1918-1919, Łódź 2006, s. 150 i następne; G. Leszczyński, 18. Pułk Artylerii Lekkiej, Pruszków 2006, s. 30; Z. Jagiełło, Piechota Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa 2007, s. 28. Gwoli wyjaśnienia dodam, że 32 Pułk Piechoty znad Słuczy w połowie września 1919 r. odszedł do Zambrowa, a w październiku tego roku przetransportowany został do Warszawy. W końcu stycznia 1920 r. odszedł w rejon Wilna, gdzie wszedł w skład 2 Dywizji Litewsko – Białoruskiej. Natomiast w marcu 1920 r. przemaszerował na Polesie i wszedł w skład 9 Dywizji Piechoty. W dniu 21 grudnia 1919 r. baon tego pułku wraz z ppłk. Tarwidem wziął udział w przeglądzie Oddziału Murmańskiego na Placu Saskim, którego dokonał Naczelnik Państwa Józef Piłsudski. Vide CAW, NDWP, Oddział V, I. 301.11.45, Dodatek do Rozkazu Komendy Miasta Nr 352 z 19.12.1919 r.; S. Horasymow, Zarys historii wojennej 32-go Pułku Piechoty, Warszawa 1928, s. 13-14; Księga chwały piechoty, Warszawa 1992, s. nlb; J. Odziemkowski, Wojsko Polskie 1918-1920. Organizacja i struktura, Warszawa 2001, s. 83-84. Tu w składzie 2 Brygady Piechoty Legionów 1 Dywizji Piechoty Legionów, jako drugi pułk wykazano 41 Pułk Piechoty. 3 Dekretem z 9.10.1919 r. Naczelny Wódz powierzył temu generałowi dowództwo grupy na Froncie Litewsko – Białoruskim, jednocześnie pozostawiając go na dotychczas zajmowanym stanowisku. Dz. Rozkazów MSWojsk. Nr 91 z 2.10.1919 r., s. 2215. W takiej formie zapisywano wtenczas nazwisko tego generała. Vide też Archiwum Akt Nowych, Instytucje wojskowe, 296/I – 45, Pismo NDWP Sztab Generalny Oddział I, Nr 1940/I z 7 III 1920 r., s. 2; T. Grzegorczyk, 6. Armia Wojska Polskiego w 1920 r., Toruń 2009, s. 425; P. Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918- 1939, Warszawa 1994, s. 63. 4 W Polsce nazywany Dźwińskiem, na Łotwie zaś Daugavpils. T. Gąsowski, J. Ronikier, Z. Zblewski, Bitwy polskie. Leksykon, Warszawa 1999, s. 42; A. Rostworowski, Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia kresowe, Warszawa 2001, s. 277; E. Jekabsons, Granica łotewsko – polska 1919-1939, Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska, t. 15, Białystok 2002, s. 85. 5 A. J. Borkiewicz, op. cit., s. 349. Autor podał, że 11.12.1919 r. generał wprowadził pogotowie marszowe dla dywizji; M. Jabłonowski, P. Stawecki, Następca Komendanta. Edward Śmigły-Rydz. Materiały do biografii, Pułtusk 1998, s. 56. Tu wykazano dzień 21.12.1919 r.; T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914-1921, Warszawa 1999, s. 319. Autor podał 14.12.1920 r.; Ē. Jēkabsons, Edward Rydz- Śmigły we współpracy z Armią Łotewską, w: Marszałek Edward Rydz-Śmigły w 60. rocznicę śmierci, 217 Waldemar JASKULSKI fazy operacji, miejsca i przebieg koncentracji oraz zadania grup i oddziałów6. Celem były zbrojne działania wojsk polsko – łotewskich7 w Łatgalii (dawne Inflanty Polskie)8 skierowane przeciwko Rosji Radzieckiej okupującej część Łotwy9. W połowie grudnia ppłk Józef Olszyna-Wilczyński10 wydał dyspozycje do zlu- zowania III Baonu 1 Pułku Piechoty Legionów, osłaniającego polsko – litewską linię demarkacyjną11. Wówczas oficer ten stał na czele 3 Brygady Piechoty Legionów12 pod red. K. Filipow, U. Kraśnicka, Białystok 2003, s. 26. Autor wykazał 22.12.1919 r. jako czas wpro- wadzenia gotowości bojowej. 6 CAW, Grupa Operacyjna gen. Śmigłego-Rydza, I. 313.44.1, Plan operacji na Dźwińsk i w celu – zajęcia kolei Dźwińsk – Balbinowo z 16.12.1919 r. 7 Zgodnie z umową gen. ppor. E. Rydz-Śmigły objął dowództwo nad 40 tys. żołnierzy w tym 10 tys. Ło- tyszy. M. Jabłonowski, P. Stawecki, op. cit., s. 247-248; Ē. Jēkabsons, Edward Rydz-Śmigły…., s. 26. 8 Łatgalia wraz z krainami Vidzemą i Kurzemą tworzą Łotwę. Vide R. Miseviča, Łatgalia – obca wśród swoich w: Łotwa wczoraj – dziś – jutro. Materiały pokonferencyjne, pod red. T. Paluszyński, T. Novic- kas, L. Marcinkowska, Poznań 2003, s. 107. 9 Nad projektem polsko – łotewskiej konwencji wojskowej pracę rozpoczęto we wrześniu 1919 r. Stro- na polska proponowała rozpoczęcie działań z początkiem grudnia 1919 r. Jednym z czynników prze- ciągania podpisania konwencji przez Łotyszy była ich walka w Kurlandii z wojskami niemieckimi Ochotniczej Zachodniej Armii gen. Pawła Bermondta-Awałoffa oraz nieoficjalnie prowadzone nego- cjacje pokojowe z bolszewikami. Fiasko negocjacji w pierwszej dekadzie grudnia 1919 r. przyspieszy- ło zbliżenie Polski i Łotwy. Vide Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko – radzieckich, t. II, listopad 1918 – kwiecień 1920, Warszawa 1961, s. 438. 1919 listopad 13, Warszawa. – Rozkaz zastępcy szefa Sztabu Generalnego do dowództwa frontu litewsko – białoruskiego w sprawie operacji ofensywnej przeciw Armii Czerwonej w rejonie Dźwińska celem uzyskania bezpośredniego połącze-

View Full Text

Details

  • File Type
    pdf
  • Upload Time
    -
  • Content Languages
    English
  • Upload User
    Anonymous/Not logged-in
  • File Pages
    22 Page
  • File Size
    -

Download

Channel Download Status
Express Download Enable

Copyright

We respect the copyrights and intellectual property rights of all users. All uploaded documents are either original works of the uploader or authorized works of the rightful owners.

  • Not to be reproduced or distributed without explicit permission.
  • Not used for commercial purposes outside of approved use cases.
  • Not used to infringe on the rights of the original creators.
  • If you believe any content infringes your copyright, please contact us immediately.

Support

For help with questions, suggestions, or problems, please contact us