IZET KUBAT I SALKO ČAMPARA HAKO GENOCID NAD BOŠNJACIMA U ISTOČNOJ HERCEGOVINI GENOCID NAD BOŠNJACIMA U ISTOČNOJ HERCEGOVINI Sarajevo, 2015. IZET KUBAT I SALKO ČAMPARA HAKO GENOCID NAD BOŠNJACIMA U ISTOČNOJ HERCEGOVINI IZDAVAČI: Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu Geoprojekat Tuzla ZA IZDAVAČE: Prof. dr. Rasim Muratović Huso Ibrišimović, dipl. inž. maš. RECEZENTI: Akademik prof. dr. Smail Čekić Prof. dr. Suad Kurtćehajić Prof. dr. Rasim Muratović KORICE: Prof. dr. Ćazim Hažimejlić DTP: Nurko Hodžić LEKTOR I KOREKTOR: Mustafa Zvizdić „Historia est magistra vitae“ – Historija je učiteljica života, na ovu izreku ilozof Hegel je dodao: „A koja nikoga nije ničemu naučila.“ S A D R Ž A J UVOD .......................................................................................................................................................... 15 P R V O P O G L A V LJ E KRATAK IZVOD IZ KONVENCIJA, DEKLARACIJA I POVELJA UN O PITANJU GENOCIDA ................................................................................................................................................ 23 D R U G O P O G L A V LJ E PREDOSMANSKO DOBA .................................................................................................................... 29 T R E Ć E P O G L A V LJ E KO SU BOŠNJANI-BOŠNJACI-ETNOGENEZA ............................................................................ 39 PREDSLAVENSKI ETNIČKI ELEMENTI BOŠNJANA-BOŠNJAKA ........................................ 54 Č E T V R T O P O G L A V LJ E VLADAVINA OSMANLIJA DO 1878. GODINE ............................................................................. 57 VLADAVINA OSMANLIJA U HERCEGOVINI DO 1878. GODINE ........................... ................68 P E T O P O G L A V LJ E PRIMJERI GENOCIDNOG ČIŠĆENJA BOŠNJAKA U CRNOJ GORI I ISTOČNOJ HERCEGOVINI ........................................................................................................................................ 77 CRNOGORSKI VLADIKA DANILO PRAVI GENOCID NAD „TURCIMA“ MUSLIMANIMA ...................................................................................................................................... 83 ISTRAGA POTURICA U CRNOJ GORI U XVIII STOLJEĆU ....................................................... 89 UGOVOR O PREDAJI KOLAŠINA POTPISAN NA CETINJU OKTOBRA 1878. .................. 91 SLAVODOBITNA PISMA VUKA POPOVIĆA VUKU KARADŽIĆU POSLIJE GENOCIDA NAD MUSLIMANIMA KOLAŠINA ......................................................................... 93 Š E S T O P O G L A V LJ E ZNAMENITI BOŠNJACI U OSMANSKOM CARSTVU ............................................................. 95 VELIKI VEZIRI ....................................................................................................................................... 96 NASLJEDNICI VELIKIH VEZIRA .................................................................................................... 96 VEZIRI SA TRI TUGA ......................................................................................................................... 96 VELIKI ADMIRALI I NAMJESNICI ................................................................................................ 97 BOSANSKI NAMJESNICI SA NASLOVOM-BEG ........................................................................ 98 NEKOLIKO DOSTOJANSTVENIKA KOJI SU VLADALI HERCEGOVAČKIM SANDŽAKOM .........................................................................................................................................101 PROŠIRENJE CRNE GORE BERLINSKIM KONGRESOM 13. 07. 1878. ......................104 S E D M O P O G L A V LJ E VLADAVINA AUSTROUGARSKE MONARHIJE U BOSNI I HERCEGOVINI OD 1878-1914. GODINE ...................................................................................................................105 MEMORANDUM ...................................................................................................................................111 O S M O P O G L A V LJ E KRALJEVINA SLOVENACA HRVATA I SRBA 1918-1941. GODINE POLOŽAJ BOSNE I HERCEGOVINE U ZAJEDNICI JUGOSLOVENSKIH NARODA ............................117 7 D E V E T O P O G L A V LJ E GENOCIDNI KORIJENI PLANIRANJA I ZATIRANJA BOŠNJAKA U VELIKO DRŽAVNIM PROJEKTIMA SRBIJE, HRVATSKE I CRNE GORE ..........................125 D E S E T O P O G L A V LJ E PODJELA SANDŽAKA NA CRNOGORSKI I SRPSKI .................................................................129 J E D A N A E S T O P O G L A V LJ E VELIKOSRPSKI SCENARIJ U „NAČERTANIJU“ ........................................................................131 ZAMISAO “VELIKE-HOMOGENE SRBIJE” U MOLJEVIĆEVOM KONCEPTU ................140 VELIKO HRVATSKI DRŽAVNI PROJEKAT ...................................................................................143 D V A N A E S T O P O G L A V LJ E REZOLUCIJE, APELI I PROTESTI BOŠNJAKA ZBOG HAPŠENJA I UBIJANJA SRBA OD VLASTI NDH 1941. GODINE .......................................................................................147 APELI 60 MUSLIMANA BANJE LUKE ..........................................................................................150 DRŽAVNI PROJEKAT CRNE GORE ..............................................................................................153 T R I N A E S T O P O G L A V LJ E JEDAN OD KORiJENA ZATIRANJA BOŠNJAKA U ISTOČNOJ HERCEGOVINE JE I AGRARNA REFORMA ........................................................................................................................157 SLUŽBENE NOVINE KRALJEVINE JUGOSLAVIJE O IZDVAJANJU SUTORINE I KRUŠEVICE IZ BOSNE I HERCEGOVINE ....................................................................................164 Č E T R N A E S T O P O G L A V LJ E POPISI STANOVNIŠTVA OD OSMANSKE CAREVINE, AUSTROUGARSKE MONARHIJE, KRALJEVINE JUGOSLAVIJE I TITOVE JUGOSLAVIJE PO OPĆINAMA 167 OPĆINA NEVESINJE ...........................................................................................................................171 POPIS STANOVNIŠTVA BOSANSKOG SANDŽAKA ..................................................................172 GENOCID U KONTINUITETU NAD BOŠNJACIMA-MUSLIMANIMA MJESTA NEVESINJSKE OPĆINE ......................................................................................................................174 GRAD NEVESINJE ................................................................................................................................174 BOJIŠTE ...................................................................................................................................................176 KRUŠEVLJANI .......................................................................................................................................177 LUKA .........................................................................................................................................................178 GORNJA I DONJA BIJENJA ............................................................................................................179 KIFINO SELO .........................................................................................................................................180 ZALOM .....................................................................................................................................................182 ODŽAK .....................................................................................................................................................183 BIOGRAD ................................................................................................................................................185 KLJUNA-HODANIĆI ............................................................................................................................187 KOLEŠKO .................................................................................................................................................189 KREKOVI .................................................................................................................................................190 DŽINOVO .................................................................................................................................................190 GRABOVICA ...........................................................................................................................................191 POSTOLJANI ..........................................................................................................................................192 RABINA ....................................................................................................................................................193 DUBRAVA ................................................................................................................................................195 ULOG .........................................................................................................................................................195 ŽILJEVO ...................................................................................................................................................197 8 ŽULJA ........................................................................................................................................................198 ZOVI DO ..................................................................................................................................................200